×

NMB BANK
NIC ASIA

९९ वर्षीय राष्ट्रकविको दशैं : आशीर्वादसँगै पटुकीभरि चिउरा !

कात्तिक २०, २०७४

NTC
Sarbottam
Premier Steels
Marvel
केही महिनाअघि मृत्युको हल्ला फैलिएपछि माधवप्रसाद घिमिरेले हँसिलो अनुहार पार्दै लोकान्तरलाई भनेका थिए, ‘अचम्मै भो, यही जीवनमा अर्को जुनी पाएँ ।’

यता राष्ट्रकवि घिमिरेले गत शनिवार आफ्नो उनान्सयऔं जन्मदिन परिवारमाझ साट्दै थिए । जन्मदिनको अवसर पारेर घरमै भेट्न पुगेका शुभचिन्तकलाई उनले आशिर्वाद दिँदै थिए । जन्मदिनले उनको दैनिकीलाई केही व्यस्त बनाइदिए पनि आएका शुभचिन्तकलाई पनि समय दिँदै थिए ।

आइतवार हामी काठमाडौंस्थित उनको निवासमा पुग्दा पनि उनी कमै फुर्सदमा थिए । ‘हिजो दिनभरी व्यस्त भएर राम्ररी सुत्न पाइएन, अहिले युवावस्थाको जस्तो जोश तथा कहाँ छ र? दिउँसो एकछिन आराम गर्न गर्नुपर्छ ।’, कुराको शुरुवातमै उनले सुनाए ।

र आफ्नो हँसिलो आभालाई अझ तेजिलो बनाए यतिबेला, बाहिर लागेको चर्को घामजस्तै ।

काठमाडौंको चर्को घामले घरबाहिर फुलिरहेका फूल ओइलाएका देखिन्थे झ्यालबाटै । भित्र हामीसँग बात मारेर बसिरहेका घिमिरे भने सधैझैं उज्यालो थिए । शताब्दी पुग्न एक वर्ष मात्र बाँकी हुँदा पनि उनको जोश उस्तै छ । भन्दै थिए – ‘धेरै समय छैन है, आजै कविता लेख्नु छ ।’

हामीले आफ्नो बाल्यकालको दशैं सुनाउन आग्रह गर्दा एकछिन हाम्रो कुरा सुनिरहे उनले ।

‘दशैं त सकिनै लाग्यो नि, बरु तिहारको बारेमा सोध्नुभएको भए अझ गज्जब हुन्थ्यो ।’, एकछिनपछि उनले भने । त्यसपछि उनले आफ्नो बाल्यकालको दशैं सुनाउन थाले । त्यतिबेला उनको अनुहारमा बाल्यकालको हाउभाउ पनि देखिएको थियो । रोमाञ्चक थिए राष्ट्रकवि ।

आइरहेछन् नेपाली तिनीहरु
हिमाल हेर्न आएका हुन् कि,
त्यो निर्मल भएर बगेको नदीनाला
हेर्न आएका हुन् कि
त्यो झुलेको धान हेर्न आएका हुन् कि,
कि साइँली, माइली, दिदी, भाइ हेर्न आएका हुन् कि
आमाबाबुलाई हेर्न आएका हुन् कि
कि दशैंमा आशिक थाप्न आएका हुन्?
ओहो, उनीहरु त यी सबैका निम्ति आएका हुन्

कुराको शुरुवातमै उनले कवितात्मक प्रस्तुति दिए हामीलाई । र भने – ‘भएन त कविता?’
कुरा गर्दागर्दै बाल्यकालको सम्झनालाई कविता बनाइदिएका थिए उनले । एकैछिनमा । त्यसपछि उनी बैठक कोठाभरी फैलिने गरी घतलाग्दो हाँसो हाँसे ।

‘समयसँगै अगाडि बढ्ने मान्छे किसिम–किसिमका छन्, राजनेता, कवि, लेखक सबै एकनासले दौडिरहेका छन्, सँगै ‘युग’ पनि दौडिरहेको छ ।’ उनले थपे, ‘त्यही युगले नै पहिले र अहिलेको दशैंलाई फरक बनाइदिएको छ ।’
उनका अनुसार अहिले नेपालीलाई परदेशबाट दशैंमा आफ्नै घर आउनुपर्छ भन्ने लाग्न छोडिसकेको छ । यो त्यही विकसित युगको विशेषता हो ।

अहिले नातिनीले भन्छिन्, ‘हजुरबुबा, दशैं लागेजस्तो छ ।’

उनले सुनाए, ‘अहिले दशैं आउँदा नातिनीमा जुन भाव देखिन्छ, त्यो भन्दा फरक थियो हाम्रो दशैं ।’
लमजुङको पुस्तुन गाउँमा जन्मे हुर्केका घिमिरेलाई जीवनभरीको रमाइलो दशैंमा मिल्थ्यो । किन टीका लगाउँदै हिँड्थे भन्ने त उनलाई थाहा हुन्थेन । पाँच पैसा पाउँदा पनि दंगदास हुन्थे त्यतिबेला उनी र छिमलका साथी । अझ त्यो पैसाभन्दा पनि महत्त्वको उपहार थियो – चिउरा । उनले सुनाए, ‘हामीले आर्शिवाद थाप्दै हिँड्थ्यौं, अग्रजका आर्शिवादले विश्वास दिलाउँथ्यो ।’

त्यतिबेलाको जस्तो दसैंको रौनक अहिले कहाँ छ र? ‘हामी बुझ्ने हुँदा परदेश गएका हरेक नेपाली दशैंमा घर आइपुग्थे’, घिमिरे बाल्यकाललाई स्मरण गर्दै आफ्नो बाल्यकाललाई जोडे, ‘त्यतिबेला दशैं आएपछि हृदयदेखि नै खुशी भरिएर आउँथ्यो ।’

जतिबेला केटाकेटी थिए, उनलाई दशैंको सांस्कृतिक र धार्मिक पक्षबारे केही थाहा थिएन तर दशैंले यसै रमाइलो बनाइदिन्थ्यो । ‘किन रमाइलो लाग्थ्यो भनेर व्याख्या गर्न सकिन्न’, घिमिरेले सुनाए, ‘असोज कार्तिकमा प्रकृति पनि खुल्दै गएको र किसानले कामबाट पनि छुटकारा पाउने भएकाले पो हो कि रमाइलो लागेको?’

उनलाई सम्झना छ – पिर्के पिङमा मच्चिँदाको रमाइलो । साथीभाइ जम्मा भएर भैलो खेल्दाको रमाइलो । दशैंमा पटुकी बाँधेर चिउरा जम्मा गर्दै टीका थाप्न जताततै पुग्नुको रमाइलो । ‘पाँच पैसा पाउँदाको खुशी वर्णन गरेर साध्य छैन ।’, उनले थपे, ‘पिर्के पिङ खेल्दा त जिउ नै सिरिङग हुन्थ्यो, कतिपटक त लडियो पनि ।’

अहिले भने दशैंलाई लिएर नेपाली ‘दोधार’मा परेको घिमिरे बताउँछन् । नेपालीमा विदेशी संस्कृति हाबी भइसकेको छ । अर्कोतिर आफ्नो संस्कृतिको पनि माया छ । ‘नेपालीले दशैंको टीकालाई पनि औपचारिक कार्यक्रमजस्तो बनाइदिए आजभोलि’, उनले थपे, ‘यो युगको आवश्यकता होला, कसैलाई दोष दिन मिल्दैन ।’

असी वर्षअघिको तुलनामा अहिलेको दशैं भने निकै भिन्न लागेको छ घिमिरेलाई । पहिले दशैंलाई चाड मात्र मानिंदैनथ्यो । नयाँ लुगा लगाउने ‘पर्व’ पनि दशैं थियो । मीठो चोखो खान पाउने ‘मौका’ पनि थियो दशैं । आत्मीयता साटासाट गर्ने अभिन्न माध्यम त थियो नै । अहिले भने त्यसको राग मात्र बाँकी रहेको उनको बुझाइ छ ।

उनान्सय वर्षमा घिमिरेको दशैं बाल्यकालको जस्तो भने पक्कै नहोला । आजभोलि प्रकृतिको चर्चा कतै हुँदैन । परिवारसँगै बसेर दशैं मनाउन लागेका घिमिरे आफन्त तथा परिवारसँग बसेर दशैं मनाउँदै छन् । ‘पहिले तिहारमा गरीब होस् या धनी, सबैका घरमा दियो बल्थ्यो, अहिले धनीको घरमा झिलिमिली बिजुली बल्न थाल्यो, दशैंमात्र होइन, तिहारले पनि रुप फेरिसक्यो नि ।’, उनले तिहारको रमाइलोलाई पनि कुराकानीमा जोडे ।

Sagarmatha Cement
Muktinath Bank

Advertisment
RMC TANSEN
IME BANK INNEWS
shivam ISLAND

Advertisment
Nabil box
Kumari
Vianet communication
Laxmi Bank
hAMROPATRO BELOW NEWS
TATA Below
कात्तिक २१, २०८०

पाल्पामा दुईवटा खोलामा डुबेर मंगलवार दुई जनाको ज्यान गएको छ । पाल्पाको तिनाउ गाउँपालिका–३ मा रहेको तिनाउ खोलाको ड्याममा डुबेर घुम्न आएकी भारतीय युवती महिलाको मृत्यु भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय, पाल्पाक...

कात्तिक २७, २०८०

तत्कालीन प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डीआईजी) अशोक सिंहले २०७९ फागुन १० गते जिम्मेवारीबाट राजीनामा दिए । प्रहरी महानिरीक्षक (आईजीपी)को लाइनमा रहेका सिंहको जन्ममितिमा कैफियत देखिएपछि राजीनामा दिनुपरेको थियो ।&...

कात्तिक २०, २०८०

काठमाडौं उपत्यकामा भूकम्पको झड्का महसुस गरिएको छ । सोमवार अपरान्ह ४ बजेर ३३ मिनेटको समयमा भूकम्पको झड्का महसुस गरिएको हो । जाजरकोटको रामीडाँडा केन्द्रविन्दु भएर अपराह्न ४ बजेर ३१ मिनेटमा ५ दशमलव ८ रे...

कात्तिक १७, २०८०

 काठमाडौँ उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयले ‘कल गर्ल’ चाहिएमा उपलब्ध गराइदिने भनी ठगी गर्ने दुई जनालाई पक्राउ गरी आज सार्वजनिक गरेको छ ।  सामाजिक सञ्जालबाट ‘कल गर्ल’ उपल...

कात्तिक १५, २०८०

बाराको कलैया उपमहानरपालिका–६ मदर्सा टोलमा रहेको बाल एकता इंग्लिस बोर्डिङ स्कूलका प्रिन्सिपल गुड्डु भनिने रुपेश स्वर्णकारको हत्याका मुख्य योजनाका सोही विद्यालयकी पूर्वशिक्षिका तथा लेखापाल राधा गुप्ता रहेको ख...

कात्तिक २७, २०८०

उदयपुरमा २१ वर्षीया युवतीलाई बलात्कार गरेको आरोपमा एक जना पक्राउ परेका छन् ।  पक्राउ पर्नेमा लिम्चुङबुङ गाउँपालिका १ बाँस्बोटेका २५ वर्षीय टवीन्द्र राई रहेका छन् । उनलाई आइतवार दिउँसो पक्राउ गरिएको प्रहर...

अपराजित जनयुद्धको पराजित कथा

अपराजित जनयुद्धको पराजित कथा

चैत १४, २०८०

सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...

निर्मोही राज्य र युगीन अवतारको प्रतीक्षामा नेपाली समाज

निर्मोही राज्य र युगीन अवतारको प्रतीक्षामा नेपाली समाज

चैत १२, २०८०

रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन ।  सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...

सत्यको खोजी

सत्यको खोजी

चैत १०, २०८०

कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...

x