नेपाल भारतबीच रहेका सबै सन्धिसम्झौता पुनरावलोकनका लागि सुझाव दिन बनेको प्रबुद्ध व्यक्ति समूह (ईपीजी)को छैटौ बैठक भर्खरै सम्पन्न भएको छ । 

पुस २७ र २८ गते भारतको राजधानी नयाँ दिल्लीमा सम्पन्न छैठौ बैठकमा आइपुग्दा हामीले नेपाल र भारतका बीचका सम्बन्धमा रहेका सबै पक्षलाई टेवलमा, छलफलमा ल्याएका छौ । छलफलमा आएका बिषय मध्ये कतिपय बिषयमा हामी सहमतिको नजिक पुगेका छौ ।

जुन बिषयहरु कम विबादित बिषयहरु थिए, विगतमा पनि विभिन्न अभ्यासद्वारा तिनीहरुको बीचमा सहमति खोज्ने कोशिष गरिएको थियो । ती बिषयमा हामी सहमति नजिक पुगेका छौ । कतिपय बिषयमा इतिहासमा हामी पहिलो पटक छलफल आरम्भ गरेका छौ, इपीजि समूह मार्फत । यो समूह मार्फत गरिएका बिषयमा छलफल निरन्तर जारी छ । 

उदाहरणको लागि हामीले सहमतिमा पुग्न लागेको बिषयहरु जस्तो द्विपक्षीय व्यापारको बिषय, पारबहनको बिषय, सामाजिक सांस्कृतिक सम्बन्धलाई अगाडि बढाउने बिषय, यस्ता बिषयमा हामी एक ढंगले सहमति नजिक पुग्दैछौ भने जलस्रोतको बिषय, सीमा व्यबस्थापनको बिषय, विदादित सीमाको हल गर्नेदेखि लिएर सीमा सुरक्षाको बिषय, दजगजाको समस्याको बिषय, आवत जावतको सहजतालाई कसरी सहजिकरण गर्ने भन्ने बिषय, सन् १९५० को सन्धी (नेपाल भारत शान्ति तथा मैत्री सन्धि) को बिषय, त्यो सन्धिसँग जोडिएका थुप्रै धारा उपधारासित जोडिएका बिषयका बारेमा हामी निरन्तर छलफलमा छौ र छैटौ बैठकमा पनि छलफल निरन्तर जारी राखेका छौ । र, हाम्रो बुझाइ छैटौ बैठकमा आइपुग्दा हामी सकारात्मकता तर्फ उन्मुख छौ । हामीले एउटै प्रतिवेदन आउने साउन १५ अर्थात जुलाईको अन्तिम सम्ममामा बुझाउनु पर्नेछ । त्यो साउन १५ सम्म हामी बुझाउन सक्नेछौ भन्ने हाम्रो विश्वास रहेको छ । 

यो बैठकबाट हामीले थप निर्णय के गरेका छौ भने, प्रतिवेदनको प्रारम्भिक खाका लेखन शुरु गर्नुपर्छ भन्ने निर्णयमा पुगेर हामीले यो बैठक पछिको अर्को बैठकको बीचको समयमा लेखनको कामलाई अगाडि बढाउँदै छौ । आउने फ्रेबुअरी २४ र २५ मा सातौ बैठक काठमाडौंमा बस्न गइरहेका छौ । 

सन् १९५० को सन्धी पुनरावलकोलक गर्न भारत तयार भएको हो, पुनरावलकोन गर्नकैलागि हाम्रो प्रबुद्ध व्यक्तिको समूह गठन भएको हो । पुनरवालकोलन हुन्छ, पुरानो अबस्थाकमा १९५० को सन्धि रहनु हुदैन भन्ने हाम्रो भनाइ हो । 

सहमति भएका कुरा प्रतिवेदनको खाकामा राख्दै जाने र सहमति नभएका कुरामा सहमति खोज्दै जाने कुरा हुन्छ । आउने जुलाइमा प्रतिवेदनलाई अन्तिम रुप दिइन्छ । नमिलेको बिषय यही भनेर बाहिर भन्ने पक्षमा छैनौ । हामीले मिलाउने कोशिष गरिरहेका छौ, मिलाउने तर्फ उन्मुख छौ । सकारात्मक दिशातर्फ छलफल अगाडि बढिरहेको छ । 

नेपालको पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमको बिषयमा हामी बिषय प्रवेशै गरेनौ, हामी जे बिषयका लागि गएका हौ त्यसैमा केन्द्रीत रह्यौ । हामीलाई नेपाल भारत सम्बन्धका पुराना सन्धि, सम्झौता, अहिलेको वर्तमान सन्धि सम्झौता सहमतिहरुको पुनरावलोकन गर्ने र अब सम्बन्ध कस्तो हुन्छ भन्ने बारेमा छलफल गर्ने भएको हुनाले नेपालको आन्तरिक राजनीतिको बिषयमा त्यहाँ छलफल गर्ने कुरा हुँदैन । त्यो गर्ने ठाउपनि होइन । 

साउनसम्ममा हामीले काम सक्छौ, अहिलेसम्मको छलफल हेर्दा एउटै प्रतिवेदन बुझाउछौ र समयमा बुझाउछौ भन्ने छ । त्या भन्दा उता यसको म्याद थप्नै मिल्दैन । त्यसकारण हामीले साउन १५ सम्म बुझाउनै पर्छ । 

(नेपाल भारत प्रबुद्ध व्यक्तिहरुको समूहका एकजना नेपाली सदस्य डा.राजन भट्टराइसँग लोकान्तरले गरेको कुराकानीमा आधारित)