संसारका धेरै वस्तुहरू रंगीन छन् । रंगीन हुने थिएनन् भने हाम्रो आँखाले ति चिजहरूलाई ठम्याउन सक्ने थिएन । फूलहरू मध्ये हामीलाई सुन्दर लागेको रंग टिपेर चुल्ठो या अन्य ठाउँमा सजाउँछौं । कपडाहरू किन्न जाँदा हामीले मन पर्ने रंगको कपडा ल्याउँछौं र लगाउँछौं । यद्यपि, पानी, हावाजस्ता केही चिजहरू बेरंगी हुन्छन्, तै पनि हामीलाई नभइ हुँदैन ।

तर सत्ताको रंग कस्तो होला ? रातो, पहेँलो, हरियो या निलो ? हरेक चिजमा राजनीति हुन्छ । हरेक राजनीतिको मूल ध्येय सत्तामा पुग्नु नै हुन्छ । तर, सत्ताको रंगचाहिँ आजसम्म पत्ता लागेको छैन । कुनै-कुनै नेताहरू सत्ताविना एक सेकेण्ड पनि बाँच्न नसक्ने भएकाले त्यो पनि हावा र पानी जस्तै रंगहीन हुन्छ की भनेर लख काट्न सकिएला तर, सबैको आँखाले सत्ता मात्र किन देख्छ ? रंग नभइ त नदेखिनु पर्ने ? 

तर, सत्ताको रंगको बारेमा केही कथनीहरू भने छन् । दशवर्षे सशस्त्र युद्ध गरेकाहरूले बेलाबेलामा सत्ता रातो हुन्छ भन्थे । ‘उदाउँदै गरेको रातो गणतन्त्रलाई सलाम छ’ भन्ने उनीहरूको नारालाई केलाएर हेर्ने हो भने, यदि गणतन्त्र रातो भए सत्ता पनि रातै हुनुपर्ने हो भनेर अन्दाज गर्न सकिन्छ ।

अमेरिकामा कुनै कानूनको उल्लंघन भएमा, प्रशासनिक संयन्त्रले त्यसलाई हस्तक्षेप गर्ने कामलाई ‘कलर अफ ल’(कानूनको रंग) भन्ने एउटा वाक्यांश प्रयोग गरिन्छ । ’कलर अफ ल’कै कानूनमा पनि त्यो कुन रंगको कानून हो भनिएको छैन । अर्थात कानूनले जे गर्छ, त्यसैलाई कुनै ’रंग’को परिभाषा दिइएको पो हो कि ? रातो, निलो, हरियो, पहेँलोजस्तै त्यसलाई ’कानूनी रंग’ भनिएको हुनुपर्छ ।

नेपालको परिप्रेक्षमा हेरौँ । सत्ताको रंग जुनसुकै भए पनि त्यो अत्यन्त आकर्षक, सुन्दर र सुगन्धित हुनुपर्छ । त्यसलाई चुमेर नै कुनै नेताले समाधि लिन चाहन्छ । ’स्वर्गमा जाने कि सत्तामा जाने ?’ भनेर कुनै नेतालाई प्रश्न गरियो भने स्वाभाविकरूपमा उसको उत्तर हुन्छ, 'सत्तामा जाने !' 'त्यसको भए सत्ता कुन रंगको हुन्छ भन्नुस् न त ?' भनेर अर्को पटक सोधियो भने, सम्भवतः नेताहरू अवाक हुन्छन् । आखिर त्यो कस्तो चिज हो, जो सबैलाई मन पर्ने, तर रंग थाहा नहुने । 

एकछिनलाई मानिलिउँ, सत्ता सेतो रंगको हुन्छ । तर, काला कर्तुतहरू बाहिर आउँछन् । सेतो सत्ताबाट काला कर्तुतहरू बाहिर ननिस्किनुपर्ने हो । त्यसो भए सत्तालाई कालो छ भन्दिउँ, तर कालो धनलाई सेतो बनाउनका लागि सत्ताको प्रयोग गरिन्छ भन्ने सुनिन्छ । जुन आफैँ कालो छ, उसले कालो चिजलाई सेतो बनाएर कसरी निकाल्न सक्छ ?  एकछिनलाई मानिलिउँ, सत्ता हरियो रंगको हुन्छ, तर सत्तालाई प्रयोग गरेर रातो खुन बगाइन्छ । हरियो सत्ताले हरियै खुन बगाउन किन सक्दैन ? एकैछिनलाई मानिलिउँ सत्ताको रंगै रातो हुन्छ रे, तर सत्तामा जान नपाउनेहरू कालो निलो किन हुन्छन् त ? 

अल्बर्ट आइन्स्टाइन अहिले नेपालमा बसेर अनुसन्धान गरिरहेका हुन्थे भने, उनले 'थ्यौरी अफ रिलेटिभिटी’को सट्टा 'थ्यौरी अफ अथोरिटी’ प्रतिपादन गर्ने थिए । ’टाइम ट्राभल’को सम्भाव्यताको अध्ययनको सट्टा उनले ’चेयर्स ट्राभल’को अध्ययन गर्ने थिए होलान् ।

एक प्रसिद्ध भारतीय वैज्ञानिकले 'रामन इफेक्ट अफ लाइट’ भन्ने सिद्धान्त प्रतिपादन गरेका थिए । उनको त्यो अनुसन्धान समुद्रको पानी गहिराइमा गाढा निलो किन देखिन्छ भन्ने प्रश्नमा आधारित थियो । उनी यदि नेपालमा हुन्थे भने पक्का सत्ताको रंग पत्ता लगाइदिन्थे । किनभने जति सत्ताको नजिक पुग्यो, जुनसुकै रंगको भए पनि गाढा बन्दै जाने रहेछ भन्ने कुरा त नेताहरूको हाउभाउबाटै हामीलाई थाहा भइसकेको छ ।

सत्ताका लागि गठबन्धन बनाइन्छ । भ्यागुताको धार्नी जोडिन्छ । तर, सत्ताकै लागि भनेर पार्टी फुटाइन्छ पनि । सत्ता साँच्चिकै अनौठो चिज हुनुपर्छ, जुन फुटेर गए पनि पाइने, जुटेर गए पनि पाइने । त्यो अझ कतिसम्म अनौठो जिज भने, पाउन नसकेको झोकमा रुनेहरूले पनि पाएका छन्, पाएपछि रोएकाहरू पनि छन् । जनताको भोट पाएर पनि सत्ता पाइएको छ, जनताले हराएकाहरूले पनि सत्ता पाएका छन् । नेपालको इतिहासमा सत्ता भन्ने चिज ठूलो ’प्याराडक्स’ बनेर बस्ने कुरा पक्कापक्की भयो ।

एकताका राजनीतिको एउटा समूहले अर्को समुहलाई ’सत्ता कब्जा’ गर्ने दिशामा अघि बढ्यो भनेर आरोप लगाएको थियो । तर, 'सिरियस जोक’ के भने नि, आरोप लगाउने समूह आफैं सत्तामा थियो । 

सत्ताको रंगको त कुरै छाडौं सत्ता 'जीवित’ वस्तु हो कि 'मृत’ वस्तु हो भन्ने कुरासमेत पत्ता लागेको छैन । जीवित हो भनौँ भने, सत्तामा पुग्नेहरूले यत्रो अराजकता मच्चाउँदा ’ऐया !’ सम्म भन्नुपर्ने हो । यदि मृत हो भने, सत्ता बचाउनका लागि नेताहरूले नानाथरीका सम्झौता, सन्धी, नदीनाला बेचबाच किन गर्थे र ? जुन चिज मृत छ, त्यसलाई बचाउनुको के अर्थ ? 

रंग मात्र नभएर सत्ताको लिङ्ग, जातभात, भेषभुषा लगायत कुनै पनि कुराहरूको पहिचान देखिँदैन । तर, अझ गज्जब के भने, जुन कुराको कुनै पहिचान छैन, त्यसैसंग पहिचान माग्दै ठूला-ठूला आन्दोलनहरू भएका छन् । सत्ताको सीमा छैन, तर त्यही सत्ताबाट प्रदेशहरूको सीमा निर्धारण गर्न लगाइन्छ । अभाषिक सत्ताबाट भाषिक पहिचान कसरी प्राप्त गर्ने हो ? 

पंक्तिकारको सल्लाह के छ भने, अब सत्तामा जान उद्दत भएका मान्यवरहरूले त्यहाँ जानुभन्दा अगाडि सत्ताको रंग, बनावट, पहिचानलगायत सत्ताको इतिहासको बारेमा पनि अध्ययन गरेर उचित निश्कर्षमा पुगेपछि मात्र ’सत्तायात्रा’ तय गरुन् । के कुरा बुझ्न अझै जरुरी छ भने, आम जनताले मतपत्रमा लगाएको स्वास्तिकको छापजस्तो नीलो रंग सत्ताको हुँदैन ।

twitter : @ishuaryal