मंसिर २६, २०८०
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
काठमाडौं, २४ फागुन – पहिलो संविधानसभाको कार्यकाल चलिरहेको समयमा नेपाली कांग्रेसले काठमाडौंको खुल्लामञ्चमा सभाको आयोजना गरेको थियो । सभामा मुख्य वक्ता तत्कालीन पार्टी सभापति गिरिजाप्रसाद कोइराला बोल्ने समयमा हावाहुरीसहित पानी पर्न थाल्यो । पानी पर्न थालेपछि कोइरालाका सहयोगीहरूले उनलाई छाता ओढाउन खोजे । कोइरालाले छाता ओढ्न मानेनन् । ‘मेरो शरीर इस्पातले बनेको छ, पानीले भिजाउन सक्दैन,’ भन्दै कोइरालाले पानीमा भिज्दै भाषण गरे । आफ्नो शरीरलाई इस्पातसँग दाँज्ने गिरिजाप्रसाद कोइराला केही समयपछि ढले ।
गिरिजाप्रसादपछि कोइराला परिवारका सदस्य सुशील कोइरालाले कांग्रेसको नेतृत्व गरे । सुशील सभापति भएपछि कांग्रेस संविधानसभा चुनावमा पहिलो पार्टी बन्न सफल भयो । उनकै नेतृत्वमा संविधान जारी भयो । पार्टी सभापति रहेकै समयमा सुशीलको निधन भयो । सुशील कांग्रेस सभापति छाडेर राष्ट्रपति बन्न राजी भएनन् । निकटस्थहरूका अनुसार उनी राष्ट्रपति बन्नुभन्दा पनि पार्टी सभापति नै रहिरहन चाहान्थे । ‘कांग्रेसको नेतृत्व शेरबहादुर देउवामा गए प्रजातन्त्र र कांग्रेस दुवै अप्ठेरोमा पर्ने’ सुशीलको चिन्ता रहेको उनको सहयोगीहरूले बताएका थिए ।
देउवाले नेतृत्व सम्हालेपछि कांग्रेस इतिहासकै कमजोर बनेको छ । कांग्रेस कमजोर भएपनि देउवाले तीनवटै तहका चुनाव गराएर संविधान कार्यान्वयनका लागि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको कुरालाई नजरअन्दाज गर्न सकिँदैन । विगतमा पटकपटक चुनाव गराउन नसकेका कारण देउवामाथि सधैं ‘अक्षम’को आरोप लाग्ने गरेको थियो । देउवा प्रधामनन्त्री भएपछि उनले चुनाव गराउँदैनन् भनेर एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले आरोप लगाएका थिए ।
त्यसैले त प्रतिनिधिसभाको पहिलो बैठकमा मंगलवार देउवाले ओलीप्रति कटाक्ष गरे, ‘ओलीजीलाई अहिले पनि चुनाव भएको जस्तो लागेको छैन होला’ भन्दै । चुनावमा कांग्रेस पराजित भएपनि लोकतन्त्र विजय भयो ।
‘बायाँ रो’ मा कांग्रेस
लामो समयपछि नेपाली कांग्रेस फेरि प्रतिपक्षी बेञ्चमा पुगेको छ । २०४८ सालको आमनिर्वाचन पछिको अधिकांश समय नेपाली कांग्रेसले सरकारको नेतृत्व गर्ने अवसर पायो । २०५१ सालमा केही समय अनि संविधानसभा निर्वाचनपछि केही समय विपक्षी बेञ्चमा बसेको कांग्रेस अबको पाँच वर्ष संसद्को बायाँतर्फको प्रतिपक्षी रो मा बस्नुपर्नेछ । बेलायती संसदीय व्यबस्थामा प्रतिपक्षी दललाई सभामुखको बायाँतर्फको रो मा राख्ने गरिन्छ ।
आफैंले गराएको चुनावपछि प्रतिपक्षमा पुगेका देउवाले मंगलवार प्रतिनिधिसभाको पहिलो बैठकमा गरेको पहिलो सम्बोधनले कांग्रेस संसदमा रचनात्मक भन्दा पनि लाचार प्रतिपक्षको रूपमा सीमित रहने संकेत देखियो । झण्डै १३ मिनेट लामो सम्बोधनमा उनले कुनै खास कुरा गरेनन् । देउवाको भाषण यति पट्यारलाग्दो थियो कि संसदीय दलको नेताको पहिलो सम्बोधनमा कांग्रेसका सांसदहरूले एकपटक पनि ताली बजाएनन् । प्रमुख प्रतिपक्षी दलका नेताको पहिलो सम्बोधन दमदार हुनुपर्दथ्यो, तर वाक् क्षमतामा दुर्बल देउवाले विपक्षीको झल्को दिने भाषण गरेनन् ।
केपी ओली र माधव नेपालप्रति सामान्य कटाक्षबाहेक देउवाको सम्वोधन उही परम्परागत ढर्राको मात्र थियो । देउवाको भन्दा उपेन्द्र यादव र राजेन्द्र महतोको भाषण रुचिकर थियो ।
संसदीय दलको नेता चुनिएपछि देउवाले सरकारको मधुमास अवधि नकुर्ने बताएका थिए, तर कस्ता एजेन्डामा भन्ने बताएनन् । संसदीय व्यवस्थामा सरकारलाई सय दिनसम्म शंकाको लाभ दिने र विरोध नगर्ने परम्परा छ । तर त्यो अवधि कुर्न सकिँदैन भनेर देउवाले संसद्को बैठक अवरुद्ध गर्ने कुरा गरेका हुन् भने त्यो कांग्रेसका लागि महंगो साबित हुनेछ । प्रतिनिधिसभाको पहिलो बैठकमा देउवाले सत्तापक्ष कसरी अगाडि बढ्छ त्यसैका आधारमा आफूहरूको भूमिका निर्धारण हुने बताए । तर देउवाले अबको दिनमा कांग्रेसले उठाउने राष्ट्रिय एजेण्डाहरूको विषयमा खासै बोलेनन् । प्रतिपक्षमा रहँदा कांग्रेसले के गर्नेछ भन्ने कुरा देउवाले केही बताएनन् ।
संसदमा प्रतिपक्षको रचनात्मक भूमिका केवल संसद्को बैठक अवरुद्ध गर्नु होइन । अझ संसदीय व्यवस्थालाई आदर्श मान्ने कांग्रेसले त्यो गर्न सुहाउने कुरा पनि होइन । संसदीय व्यवस्थामा संसद्लाई विपक्षको थलो पनि भनिन्छ । उठाउनुपर्ने बिषय धेरै छन्, तर कांग्रेसका लागि ती विषय सामान्य लाग्छन् । भ्रष्टाचार, अनियमितता र जनजीविकाका कुरालाई लिएर संसदमा आवाज उठाउन सकिन्छ । कांग्रेस आफैंले उत्पादन गरेका ‘बाईप्रडक्ट’ भएकोले ती विषय कांग्रेसले उठाउँदैन ।
पहिलो सम्बोधनका क्रममा देउवाले २००७ सालदेखि २०६४ र २०६२/६३ सालको आन्दोलनको नेतृत्व गरेको, शान्ति प्रक्रिया शुरू गरेको, संविधान जारी गरेको र संविधान कार्यान्वयन समेत कांग्रेसको नेतृत्वमा भएको कुरा गरे । यो थाहा नभएर जनताले रुखमा भोट नहालेका होइनन् । त्यही गरेबापत कांग्रेसले लामो समयसम्म सत्तामा बसेर ब्याज खाइरहेको थियो । परिवर्तित सन्दर्भमा त्यस्ता आदर्शवादी कुराले जनताको विश्वास जित्न सकिँदैन भन्ने कुरा बुझ्न सकेन भने कांग्रेस पछि झन् खस्किनेछ ।
विगतमा यति वर्ष जेल बसेको र त्याग गरेको भन्ने राजनीतिक मापनले अब मुलुक चल्दैन । अहिले मुलुकले खोजेको पार्टी र नेतृत्व भनेको फराकिलो दृष्टिकोणसहित देशलाई ‘ड्राइभ गर्न’ सक्ने दूरदर्शी र क्षमतावान नेतृत्व हो । त्याग नै नेतृत्वका लागि मापदण्ड हुन्थ्यो भने समकालीन नेताभन्दा स्वर्गद्वारी आश्रमका सन्तहरूले धेरै त्याग गरेका छन् ।
चुनावमा पराजित भएर रन्थनिएको कांग्रेस अहिले विचारशून्य भएको टिप्पणी सुनिन्छ । यतिबेला कांग्रेससँग राष्ट्रिय एजेन्डा छैनन्, न त ती एजेन्डा बेच्नसक्ने नेतृत्व नै छ । चुनावको नतिजा आएको शुरुवाती दिनमा नेतृत्व परिवर्तनको बहस गरेका युवा नेताहरूका स्वर सुकेका छन् । संसदीय दलको चुनावमा प्रकाशमान सिंहले पाएको भोट हेर्दापनि कांग्रेसीजन नेतृत्व परिवर्तन गर्ने पक्षमा छैन ।
पाँच वर्ष प्रतिपक्षी बेञ्चमा बसेको समयमा कांग्रेसले विगतका कमजोरी सुधार्नु उसका लागि श्रेयष्कर हुनेछ । विगतमा आफूले लिएको गलत नीतिका कारण देशमा धनी र गरीबबीचको खाडल फराकिलो भएको, निजीकरणका नाममा सीमित व्यक्तिलाई पोस्न सरकारी उद्योग कलकारखाना कौडीको भरमा बेचिएका जस्ता गलत नीतिको समीक्षा नगर्ने हो भने कांग्रेस भविष्यमा पनि झन् कमजोर हुँदै जानेछ । इतिहासमा राम्रो काम त प्रजापरिषद्ले पनि गरेको थियो, त्यो पार्टी आज किन लोप भयो ? हुन त यसबारे समीक्षा गर्न कांग्रेसमा ‘पीएचडी’धारी बुद्धिजीवीको कमी पनि छैन !
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...