काठमाडौं, १२ वैशाख– आज विश्व औलो दिवस ‘हाम्रो सक्रियता, औलो निवारणमा सफलता’ भन्ने नाराका साथ देशभर विभिन्न कार्यक्रम गरी मनाइएको छ ।

सरकारले औलो रोग नियन्त्रणको लागि नेपाल सरकारले सन् २००७ देखि नै राष्ट्रिय औलो नियन्त्रण रणनीति बनाएर विभिन्न कार्यक्रमहरू गर्दै आएको छ ।

नेपाललाई सन् २०२५ सम्मा औलोमुक्त बनाउने सरकारको योजना छ । सोही अनुरूप सरकारले सरकारी स्वास्थ्य संस्थाहरूमा औलोको निःशुल्क परीक्षण तथा उपचार सेवा उपलब्ध गराएको छ ।

औलो रोग नियन्त्रणका लागि सरकारले औलो लागेका बिरामीको खोजी नै गरेर उनीहरूको निःशुल्क उपचार र जोखियुक्त बस्तीहरूमा प्रत्येक तीन वर्षमा निःशुल्क झुल समेत वितरण गर्ने गरेको इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले जनाएको छ ।

महाशाखाका वरिष्ठ स्वास्थ्य प्रसाशक डा. विवेककुमार लालले औलो रोग नियन्त्रणको लागि आर्थिक वर्ष २०७४/७५ को लागि १२ करोडको मात्रै झुल खरिद तथा वितरण  कार्यक्रम रहेको जानकारी दिए । औलो रोग नियन्त्रणका लागि सरकारको केन्द्रीय बजेट मात्रै ४१ करोड रहेको छ ।

सरकारले विभिन्न कार्यक्रम गरी औलो रोग नियन्त्रणमा करोडौं बजेट छुट्याइए पनि औलो रोगीको संख्या भने लक्ष्यअनुरूप घटेको छैन । आर्थिक वर्ष २०७२/७३ मा औलो रोगिको संख्या ९ सय ९१ मात्रै थियो । तर आर्थिक वर्ष २०७३/७४ भने रोगीको संख्या १ सय ३७ बढिरहेको छ ।

‘अघिल्लो वर्षको तुलनामा बिरामीको संख्या बढेको हो,’ महाशाखाका वरिष्ठ स्वास्थ्य प्रशासक डा. लालले भने, ‘आर्थिक वर्ष २०७३/७४ मा बिरामीको संख्या केही बढे पनि तुलनात्मकरूपमा नेपालमा औलो रोग घटिरहेको छ ।’ उनले आगामी वर्षमा औलो रोगीको संख्या घट्न सक्ने बताए ।

स्थानीय भन्दा पनि बाहिरबाट आउने आयातित औलो रोगी बढी रहेको महाशाखाको तथ्याङ्क छ । आर्थिक वर्ष २०७३/७४ मा ११ सय २८ बिरामीको कुल संख्या रहेकोमा ६ सय ३६ जना बिरामी छन् भने स्थानिय ४ सय ९२ रहेका छन् ।

पछिल्लो समय उच्च पहाडी तथा हिमाली जिल्लाहरू जस्तै बाजुराको कोल्टी, मुगुको ह्यालुंगमा औलोको बिरामीहरू देखिन थालेको महाशाखाको तथ्याङ्क छ ।

नेपालको सातै प्रदेशमा औलो रोग देखिएको छ  । जसमा सबैभन्दा बढी सात नम्बर प्रदेशमा औलोका बिरामी छन् । प्रदेश नम्बर सातमा ५ सय ६ जना औलोका बिरामी भेटिएका थिए ।

देश संघीय संरचनामा गएसँगै जनस्वास्थ्यका कार्यक्रमहरू प्रभावित हुनसक्ने डा. लालको भनाइ छ । संघीय संरचनामा स्वास्थ्य क्षेत्रको संरचना तथा कार्यक्रम कार्यान्वयन हुन नसक्दा, सबै स्थानीयतहमा औलो सम्बन्धी तालिम प्राप्त स्वास्थ्यकर्मीको अभावको कारण औलो रोग नियन्त्रण गर्न चुनौती थपिएको डा. लालले बताए ।

‘जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यलयबाट स्थानीय तहमा अधिकार मात्रै गएको छ । त्यहाँ दक्ष जनशक्तिको अभाव देखिरहेका छौँ ।  जिल्ला जनस्वास्थ्य कार्यलयहरू खारेज हुने क्रममा छन्,’ उनले भने,‘ हामीलाई शंका छ आगामी वर्ष तथ्याङ्क नै आउँछ कि आउँदैन ।’

के हो औलो रोग ?

औलो रोग संक्रमित एनोफिलज जातको पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्ने गर्छ । औलो परजीविहरूमध्ये नेपालमा प्लाज्मोडीयम फाल्सिपारम र प्लाज्मोडियम भाइभेक्स जातको रहेको छ । जसमा प्लाज्मोडीयम फाल्सिपारम गराउने औलो रोग बढी जोखिम रहेको चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

औलो रोगबाट गर्भवती महिला तथा पाँच वर्षमुनिका बालबालिका बढी जोखिममा हुन्छन् । औलो रोग नियन्त्रणको लागि लामखुट्टेको टोकाईबाट बच्नु नै औलो रोगको रोकथामको उपाय हो ।