आज विश्व प्रेस स्वतन्त्रता दिवस । संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरस्‌को यस अवसरको सन्देशमा सदस्य-राष्ट्रका सरकारहरूलाई प्रेस स्वतन्त्रता मजबुत पार्न आह्वान गरेको बेहोरा परेको छ । पत्रकारहरूको सुरक्षा यस सन्दर्भको उहाँको अर्को चासो रहेको देखिन्छ ।

सोमवार बिहान काबुलमा भएको त्यस दिनको दोस्रो आत्मघाती विस्फोटनमा मारिनेमा नौजना पत्रकार परेको घटनाको पृष्ठभूमिमा विश्वसंस्थाको चिन्ता स्वाभाविक छ । पहिलो विस्फोटनको क्षतिबारे समाचार सङ्कलन गर्न हिंडेका पत्रकारहरूलाई नै लक्ष्य गरेर आतङ्ककारीले विस्फोटन गराएको जानकारी संसारभर प्रवाहित भएको थियो । प्रेस प्रतिनिधिहरूको लागि अफगानिस्तान जोखिमको कार्यक्षेत्र भएकोमा सन्देह छैन । तर पत्रकार असुरक्षित रहेका देशमा अफगानिस्तान मात्र पर्दैन । सन् २०१७ का आँकडाहरू यस प्रसङ्गका प्रमाण हुन् ।

मे महिनाको ३ तारिखलाई प्रेस स्वतन्त्रता दिवसको रूपमा मनाउन चौथाई शताब्दी भैसकेछ । तर यस अवधिमा विकसित र कम विकसित दुबैतिरका देशहरूमा पत्रकारहरूले सामना गरेका जोखिम पहिलेको तुलनामा बढेको देखापर्छ । मानव बेचबिखन, लागू पदार्थको ओसारपसार, साना हतियारको व्यापार लगायतका अवैध कार्यहरू बढेका छन्; भ्रष्टाचारका काण्डहरूको संख्या सर्वत्र थपिंदै छन् । यस्ता दुष्कार्य र दुष्प्रवृत्तिहरू रोक्न जनमत परिचालन होओस् भनी ती गलत कार्यको भण्डाफोर गराउँदा प्रेस प्रतिनिधिहरू नै खतरामा परेका छन् । 

सभ्य भनिने कतिपय देशले समेत पत्रकारलाई आफ्नो काम निर्वाध गर्न नदिन घुमाउरो तरीकाले कठोर नीति नियमहरू अवलम्बन गरेको पाइन्छ । यस्ता कार्यले पत्रकारलाई सशंकित तुल्याउँछ र जनहितमा लेखिनु, बताइनु पर्ने जानकारीहरू अँध्यारो कोठामा थन्किन पुगेका छन् । तसर्थ यस्तो अवस्थामा तुरुन्त सुधार गर्ने आह्वान प्रेसजगत्‌बाट आउनु सर्वथा स्वाभाविक छ ।

विचार र अभिव्यक्ति समेतका नागरिक अधिकार अन्तर्गत सूचनाको हकलाई प्रचलित गराउने दायित्व बोकेको प्रेसका प्रतिनिधिहरूले आफ्नो कार्यक्षेत्र र कार्यशैलीलाई सकेसम्म पारदर्शी र सन्तुलित राख्नुपर्ने हुन्छ । अर्को शब्दमा, पत्रकार स्वतन्त्र भएर पुग्दैन ऊ जिम्मेवार समेत हुनु आवश्यक छ । तथ्यको ठाउँ कथ्यले लिने स्थिति आउन दिनुहुँदैन । आग्रह पूर्वाग्रह झल्किने काममा पत्रकार संलग्न भएको कुनै समाजले पनि रुचाउँदैन । त्यसकारण पत्रकारितामा पसेर जनसेवा गर्ने मनसुवा लिएका युवक-युवतीले शिक्षा र तालीमका अवसर उपयोग गरेर आफूलाई योग्य र तत्पर बनाइराख्नुपर्छ । निरन्तरको अभ्यासले दक्षता वृद्धि गराउँछ । 

‘लोकान्तर’ आफ्नो यस मान्यतालाई आज फेरि पाठकसमक्ष पेश गर्दछ ।