कात्तिक २५, २०८०
बुटवलका कुलचन्द्र पाण्डे सफल पर्यटन व्यवसायी हुन् । कुनै समय भारतको एउटा कम्पनीमा काम गरेका पाण्डे अहिले रूपन्देहीमा ‘एसियन ब्राण्ड’ चम्काउने ‘टुरिजम’ उद्यमीका रूपमा चिनिन्छन् । तीन दशकअघि...
भविष्यमा हुने विकासको अनुमान गर्नुभन्दा पहिला हामीले अतीतबारे जान्न जरुरी छ ।
के हाम्रा वंशज कुनै काल्पनिक वैज्ञानिक उपन्यासको चरित्र जस्तै उच्च प्रविधियुक्त मनुष्य होलान् ? जसको आँखाको ठाउँमा क्यामरा हुनेछ, शरीरको अंग खराब भएपछि नयाँ अंग आफसेआप विकसित हुनेछ, आखिर कस्तो हुनेछ हाम्रो आगामी पुस्ता ?
के मनुष्य आगामी दिनमा जैविक तथा कृत्रिम प्रजातिको मिल(जुल रूप होला ? हुन सक्छ कि अहिलेको तुलनामा पुड्को या लामो हुनसक्छ । पातलो या मोटो हुनसक्छ या फेरि शायद उनको अनुहार र छालाको रंग रुप नै परिवर्तन हुनसक्छ ।
निश्चित छ कि यी प्रश्नहरुको जबाफ हामी अहिले नै दिन सक्दैनौ ।
यसका लागि हामीलाई अतीत बारे स्मरण गर्न आवश्यक छ र लाखौ वर्ष पहिला मानिस कस्तो थियो जान्न आवश्यक छ ।
शुरुआत गरौं त्यस समय देखि जब होमो सेपियंस नै थिएन ।
लाखौं साल पहला शायद मनुष्य को अर्को कुनै प्रजाति थियो जा होमो इरिक्टसर आजको मनुष्यसँग मिल्दो जुल्दो थियो ।
पछिल्लो दस हजार वर्षमा केही निकै महत्वपूर्ण बदलाव भएको छ । जसका अनुसार मानिसले आफूले आफूलाई ढालेको छ ।
खेती माथि निर्भर हुने र खानपानको विकल्प बढाउने क्रममा केही समस्या पनि भएको थियो । जसलाई सुल्झाउनका लागि मानिसलाई विज्ञान को सहारा लिन परेको थियो, जस्तो डायबेटिजको लागि इन्सुलिन ।
शारीरिक बनावट पनि अलग-अलग क्षेत्रमा अलग_अलग छ । कहीका मानिस मोटा छन् भने कहिका अग्ला ।
डेनमार्कको आरहुस विश्वविद्यालय का बायोइन्फोर्मेटिक्स विभाग का एसोसिएट प्रोफेसर थोमस मेयलुन्डका अनुसार यदी मानिसको लम्बाइ हुन्थ्यो भने हाम्रो शरीरलाई कम ऊर्जाको आवश्यकता पर्थ्यो । यो लगातार बढीरहेको जनसंख्यावाला ग्रहका लागि निकै राम्रो हुने थियो ।
प्रविधिबाट दिमागको विकास
तमाम मानिसको साथ बस्नु एक अन्य यस्तो परिस्थिति हो जसका अनुसार मानिसलाई आफूले आफूलाई ढाल्नुपर्ने छ ।
पहला जब हामी शिकार मा निर्भर थियौं तब रोजमर्राका जीव्नमा आफ्नो आपसी संवाद निकै कम हुने गरेको थियो ।
मेयलुन्डका अनुसार हामीले आफूलाई यस रुपमा ढाल्नु आवश्यक थियो कि हामी सबै यससँग जुध्न सक्थ्यौं ।
जस्तो मानिसको नाम याद गर्ने जस्तो महत्वपूर्ण काम गर्न सक्थ्यौं ।
यहां बाट सुरु हुन्छ प्रविधिको भूमिका ।
थोमसका अनुसार दिमाग मा एक प्रविधि फिट गर्दा हामी मानिसको नाम सजिलै याद गर्न सक्छौं ।
उनी भन्छन्,‘हामीलाई थाहा छ कि दिमागको कुन हिस्साको यस रुपमा विकास गर्नाले हामीले धेरै भन्दा धेरै मानिसको नाम याद गर्न सक्छौं ।’
आगामी दिनहरुमा शायद हामीले त्यस्ता चिजहरुलाई परिवर्तन गर्न सक्नेछौं ।
यो एक विज्ञानको कथा जस्तो लाग्छ तर यो सम्भव छ ।
यस्तो अन्य इन्प्लान्ट हामी लगाउन सक्छौं । तर यो हामी सही रुपमा जान्दैनौ कि त्यसलाई कस्तो रुपमा जोड्न सक्छौ र त्यसको धेरै भन्दा धेरै प्रयोग हुन सक्छ । हामी यसको नजिक पुगेका छौं तर अहिले पनि यसमाथि प्रयोग चलिरहेको छ । यो अब जैविक भन्दा धेरै प्रविधिको मामला हो ।’
आमा बाबुमा इच्छा अनुसारका हुन्छन् बालबालिका
अहिलेसम्म हामी शरीर को टूटेको अंगलाई बदल्न या ठीक गर्न सकिरहेका छौं । जस्तो पेसमेकर लगाउने ।
शायद भविष्य मा यी सबै मनुष्यलाई राम्रो बनाउनमा प्रयोग हुन्छ ।
यसमा दिमाग को विकास पनि शामिल छ । हुनसक्छ हामी आफ्नो रंग रुपमा या शरीर मा प्रविधिको धेरै प्रयोग गर्ने छौ. ।
जस्तो कृत्रिम आँखा जसमा यस्तो क्यामरा फिट होस जसले अलग अलग रंग र चित्रको अलग अलग फ्रिक्वेन्सि समात्न सकोस् ।
हामी सबैले डिजाइन बच्चाको बारेमा सुनेका छौं । वैज्ञानिकले पहिला पनि यस्तो प्रविधिको परीक्षण गरेका छन् जसले भ्रुणलाई बदल्न सक्ने छ ।
मायलुन्डका अनुसार भविष्य मा केही जीन नबदलिनु अनैतिक मानिनेछ । यसका साथ हामी छान्न सक्ने छौं कि बच्चा देख्दा कस्तो हुनेछ । शायद फेरि मनुष्य त्यस्तै देखिने छ जस्तो उसका आमा बाबुले हेर्न चाहन्छन् ।
मायलुंड भन्छन्यो अब छान्नेमा भर पर्ने छ तर यो चयन अब कृत्रिम हुनेछ । जुन हामी कुकुरको प्रजातिसँग गरिरहेका छौं त्यो हामी मानिससँग शुरु गर्ने तहमा पुग्ने छौ. ।’
जैविकता
यो सबै सोच्नु अहिले निकै काल्पनिक लाग्छ । तर के जनसंख्या को रुझान हामीलाई यस बारेमा केही संकेत दिन्छ कि भविष्यमा हामी कस्तो देखिने छौं ?
ग्रय्यान्ड च्यालेन्जेज इन इको सिस्टम्स एन्ड दि एनवायरमन्टका प्राध्यापक डा जेसन भन्छन् ूकरोडौं साल पछिको भविष्यवाणी गर्नु पूरै काल्पनिक हो तर निकटभविष्य को बारेमा भन्नु बायोइन्फोर्मेटिक्स को माध्यमबाट सम्भव छ ।’
हामीसँग अब विश्वभरका मानवको जेनेटिक स्याम्पल छन् । जेनेटिक भेरिएशन र जनसंख्या माथि त्यसको असर अब आनुवांशिकी वैज्ञानिक राम्रोसँग बुझिरहेका छन् । जेनेटिक भेरिएशन कस्तो हुन्छ ठ्याक्कै भन्न नसके पनि वैज्ञानिकहरले केही अन्दाज लगाएका छन् ।
जेसन को भविष्यवाणी छ कि शहरी र ग्रामीण क्षेत्रमा मानिसबीचको असमानता बढ्दै जानेछ ।
उनी भन्छन्, मानिस ग्रामीण क्षेत्रबाट नै शहरी इलाकामा आउँछन् यस कारण ग्रामिण क्षेत्रको तुलनामा शहरी इलाकामा जेनेटिक विविधता धेरै देखिनेछ ।’उनी यसो पनि भन्छन्,‘हुन सक्छ कि मानिसको रहनसहन मा पनि विविधता देखिनेछ ।
केही समुदायमा प्रजनन दर धेरै छ भने केहीमा कम । जस्तो अफ्रीका को जनसंख्या तिब्र रुपमा बढीरहेको छ । यसको मतलब उनीहरुको जीन विश्वका बाँकी समुदायको तुलनामा धेरै बृद्धि भइरहेको छ ।
जुन क्षेत्रमा गोरा मानिसहरु बस्छन् त्यहाँको प्रजनन दर कम छ । यही कारण हो कि जेसनले भविष्यवाणी गरेका छन् कि विश्वस्तरमा कादा मानिसको जनसंख्या बढ्दै जाने छ ।
उनका अनुसार विश्वभर गोरा भन्दा कालाको संख्या बढी हुने र केही पुस्ता पछि कालाहरुको रंग आजको पुस्ताको भन्दा फरक हुनेछ ।
यदी मनुष्यले मंगल ग्रहमा बस्ति बसाए भने हामी कस्तो देखिने छौं ?
कम ग्रुत्वाकर्षण का कारण हाम्रो मांसपेशिको बनावट परिवर्तन हुनेछ । शायद हामे हात खुट्टा अरु लामो हुनेछ ।
चिसो वातावरणमा के हाम्रो शरीरमा छाला बढ्ने छ वा के हाम्रो पूर्खा ज्स्तो हाम्रो शरीरको रौले हामीलाई चिसोबाट बचाउँनेछ ? अहिले हामीलाई यो थाहा छैन तर यति चाहि निश्चित हो कि मानिसमा आनुवांशिकता परिवर्तन भइरहेको छ । जेसन का अनुसार लाखौं-करोडौं वर्षपछि मानिस आजको जस्तो देखिने छैन ।
बीबीसीबाट भावानुवाद
बुटवलका कुलचन्द्र पाण्डे सफल पर्यटन व्यवसायी हुन् । कुनै समय भारतको एउटा कम्पनीमा काम गरेका पाण्डे अहिले रूपन्देहीमा ‘एसियन ब्राण्ड’ चम्काउने ‘टुरिजम’ उद्यमीका रूपमा चिनिन्छन् । तीन दशकअघि...
श्रीमान्–श्रीमती नैं शाखा अधिकृत, त्यो पनि एकसाथ । यस्तो सुखद संयोग सरकारी सेवामा प्रवेश गर्न चाहनेमध्ये कमैलाई मात्र जुर्ने गर्छ । तर, गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका वडा नम्बर–६ का सुरेन्द्र पाण्डे र रमित...
भगवान् गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी विश्वकै लागि शान्तिक्षेत्र हो । यो क्षेत्र आउँदो महिना विशेष हुने भएको छ । विश्वकै प्रतिष्ठित र ठूलो पुरस्कार मानिने नोबेल पुरस्कार विजेताहरूको जमघट हुने भएपछि विशेष हुन लागेक...
बुधवार काभ्रेको धुलिखेलस्थित काठमाडौं विश्वविद्यालयका १ हजार ८३८ जना विद्यार्थीमाझ सनम ढकाल दृश्यमा आए । एमबीबीएसमा सर्वोत्कृष्ट भएर गोल्ड मेडल ल्याउँदै सनम दीक्षित भएसँगै सबैमाझ परिचित भएका हुन् । काठम...
नृत्यका पारखीहरूका लागि लुम्बिनी प्रदेशमा लोकप्रिय नाम हो किशोर थापा । रुपन्देहीका किशोरको परिचय खाली नृत्यकार (डान्सर)मा मात्र सीमित छैन । उनी नृत्य निर्देशक, गायक, मोडल र फूटबल खेलाडीको रूपमा समेत उत्तिकै च...
समय : आइतवार बिहान ७ बजे स्थान : नलगाड नगरपालिका, १ चिउरी, जाजरकोट (भूकम्पले सबैभन्दा धेरै क्षति पुर्याएको ठाउँ) ‘मेरी आमालाई किन यस्तो भयो ? मलाई पनि बाँच्न मन छैन,...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...