बुटवल – मानिस केही फरक तर नयाँ काम नगरेसम्म चर्चामा आउँदैन । चर्चामा आउन नयाँ तर फरक काम गर्नैपर्छ । यस्तै फरक काम गर्ने व्यक्ति हुन्, रूपन्देही तिलोत्तमा–५ मणिग्रामका रमेश पाण्डे ।

विगत २ दशकअघि कसैको सहयोग र साथ विना पुष्प व्यवसाय शुरू गरेका उनी अहिले चर्चामा छन् । २०५५ सालतिर रमेश पाण्डे झण्डै २० वर्षका थिए । उनले घरका गमलामा फूलहरू रोपेर ढकमक्क पार्न थाले । त्यसपछि उनलाई पुष्प खेती नै गर्नुपर्छ भन्ने लाग्यो । तर, उनले बनाएको योजनामा परिवारले साथ दिएन ।

फूलको काम ‘हाम्रो परिवारले गर्न सुहाउँदैन’ भनेर उनले निर्माण गरेको नर्सरी बिथोलियो । तर, उनले हरेस खाएनन् । आफ्नो मनैदेखिको चाहना पूरा गर्न उनले घरपरिवारको असहयोगबीच लुम्बिनी नर्सरी एण्ड गार्डेन शुरू गरे । ऋण लिएर उनले विभिन्न प्रजातिका फलफूल र फूलका विरूवा उत्पादन सुरू गरे ।

शून्यबाट शुरूवात गरेका पाण्डेले अहिले पुष्प खेतीमै भविष्य निर्माण गरिरहेका छन् । फूल तथा फलमा नयाँ–नयाँ प्रयोग गर्नु उनको अभिरुचि हो । अहिले उनले स्याउलाई तराईको तापक्रममा फलाएर सबैको ध्यान खिचेका छन् । उनी स्याउ तराईमा पनि फलाउन सकिन्छ भन्ने कुरा पुष्ट्याउने क्रममा छन् । त्यसका लागि उनले विभिन्न प्रयोग गरिरहेका छन् । नर्सरी व्यवसायमा उनी सन्तुष्ट छन् ।

बुटवल–बेलहिया ‘सिक्स लेन’ सडकको दायाँ–बायाँको जग्गा खाली देखेपछि यसलाई बगैचाको रूपमा विकास गर्नुपर्छ भन्ने साेंच पाण्डेमा आयो । पाण्डेले मणिग्रामका सुरज काफ्लेसँग सहकार्य गरेर काफ्लेको घर अगाडिको सडक डिभाइडरमा फूलहरूको गार्डेन बनाउन आग्रह गरे ।

यसपछि दर्लामकाली गार्डेन तयार भयो । उक्त नर्सरी ६ महिनामा नमूना बन्यो । जसको देखासिकी गरेर सिक्स लेन सडक निर्माण सम्पन्न भएका क्षेत्रमा अहिले सबैले आफ्नो घर अगाडि गार्डेन बनाएका छन् । आ–आफ्नो घर अगाडि हरियाली र फूलैफूलको बगैचा बनाउन प्रोत्साहन गरी तिलोत्तमा नगरपालिकाले हरियाली अभियानलाई प्रोत्साहन समेत गरिरहेको छ ।  

तिलोत्तमामा मात्र होइन, सडक ग्रीनरी कामको बुटवलमा पनि सिको भयो । तिलोत्तमाका सडक बगैचा हेर्न विभिन्न ठाउँबाट मानिसहरू समेत आउन थालेपछि बुटवल–१० का वडा अध्यक्ष पदमबहादुर थापाले पाण्डेसँग सहकार्य गरेर बुटवल–१० कालिकानगर क्षेत्रमा ग्रिनरी अभियानका रूपमा अगाडि सारी सुन्दर शहर बनाउने परिकल्पना गरे । अहिले बुटवलका कालिकानगर पूर्वपश्चिम दुवैतर्फ ग्रीनरी फस्टाएको छ । जसका लागि ३० लाख रुपैयाँ बुटवल उपमहानगरपालिका र ७० लाख रुपैयाँ स्थानीयले गरी १ करोड लगानी गरिसकेका छन् ।

सिद्धार्थनगरको भैरहवामा पनि व्यवसायी महेश भट्टले बुद्धचोकमा गार्डेन बनाएका छन् । यसरी पाण्डेले तिलोत्तमा नगरपालिको समन्वयमा शुरू गरेको सडक हरियाली र फूलैपूmलको बगैचा बनाउने अभियान बुटवलदेखि भैरहवासम्म जोडिँदै छ । 

पाण्डे भन्छन्, ‘मैले ग्रीनरी शुरू गर्दा राम्रो हुन्छ भनेपछि सबैको सकारात्मक सहयोग रह्यो ।’ उनी रूपन्देही मात्र नभइ ५ नम्बर प्रदेशका पहाडी जिल्लामा पनि पुष्प खेती गरी विश्वका विभिन्न मुलुकहरूमा फूलहरू निर्यात गर्न सकिने बताउँछन् । 

उनको नर्सरीमा अहिले ग्लाडुल्स, एस टी फलावर, अर्नामेण्टल पलाण्ट, साइकस, वेगन, लालुपाते रोज एकजोरा, मुसुण्डा, हेविसकस, टिकोमा लगायतका पुष्पका विरूवा छन् । यसबाहेक विभिन्न मौसमी तथा बेमौसमी फूल सयपत्री, डेलिया, गोदावरी, जखेरा, विभिन्न इन्डोर प्लान्ट लगायत कागती, अम्बा लगायतको पनि विशेष उत्पादन गरेका छन् ।

पैसा कमाउनकै लागि विदेश जाने युवाले गर्न खोजे पुष्प खेतीमा प्रशस्त आम्दानी रहेको कृषक पाण्डेले बताए । पाण्डेले आफूले जानेको सीप सिकाउँदा अहिले १० जना व्यक्तिले रोजगार पाएको बताउँछन् । समय परिवर्तनसँगै विश्वमै फ्लोरीकल्चरको महत्व बढ्दै गइरहेको र अहिले जुनसुकै शुभकार्य गर्दा फूल अनिवार्य रुपमा चाहिने कारणले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा कटफ्लावरको माग तीव्र रूपमा बढ्दै गएको पाण्डेले बताए ।

विश्व बजारमा खर्बाै डलर बराबरको फूलको कारोबार भएको बताउँदै फूल वातावरण संरक्षण, बगैंचा सजावट, पुष्प सजावट, सुगन्धित तेल, औषधी लगायत विभिन्न प्रयोजनको लागि फूलको प्रयोग भएको पाइन्छ । लुम्बिनी पुष्प व्यवसायी संघका अध्यक्ष समेत रहेका पुष्प व्यवसायी पाण्डेका अनुसार नेपालको हावापानी पुष्प व्यवसायको लागि अनुकूल भएको हुँदा पुष्प खेतीको प्रचुर सम्भावना रहेको छ ।

उनले नेपालबाटै पुष्पजन्य उत्पादन जापान, अमेरिका, कोरिया, न्यूजील्याण्ड लगायत विभिन्न अरबीयन राष्ट्रमा निर्यात गर्न सकिने ठूलो सम्भावना रहेको र नेपालको हावापानी अनुसार ठूलो मात्रामा व्यावसायिक फूल खेती विस्तार गर्न सके अर्बाैं मूल्य बराबरको पुष्पजन्य उत्पादन विदेश निर्यात गर्न सकिने बताउँछन् ।

नेपाल सरकारले उचित ध्यान पु¥याउन नसकेको गुनासो गर्दै उनले पुष्प खेतीमा विशेष अनुदान दिन सके यसले नयाँ रुप दिन सकिने र किसानले सोचेजस्तो फाइदा लिन सक्ने बताए । 

नेपालबाट ठूलो परिमाणमा फूल विदेशमा निर्यात गर्न सकिने सम्भावना रहेको हुँदा–हुँदै सरकारी उदासिनताको कारण विदेशबाट ३० करोड रुपैयाँभन्दा बढीको पुष्पजन्य उत्पादन आयात गर्नुपरेको दुखेसो समेत पोखेका छन् ।