माघ १८, २०८०
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
काठमाडौं —दुई कोरियाली देशका नेताले अघिल्लो हप्ता उक्त प्रायद्वीपको सबभन्दा अग्लो पहाडको चुचुरोमा पुगेर हात मिलाए अनि शान्तिका लागि एकताबद्ध हुने प्रतिज्ञा गरे । अब वाशिङटनसँग त्यो शान्ति सुनिश्चित गर्नका लागि प्रयास गर्नुपर्ने जिम्मेवारी छ ।
यो वर्ष उत्तर र दक्षिण कोरियाबीचको मैत्रीमा अनेकौं कूटनीतिक कोसेढुंगाहरू देखापरिसकेका छन् । तर गत साता भएको तीनदिने शिखर सम्मेलनले कोरियाली प्रायद्वीपमा शान्तिलाई थप अघि बढाउन बल पुर्याएको छ ।दक्षिण कोरियाका राष्ट्रपति मून जे–इनलाई प्योङयाङमा शुभेच्छुकहरूको विशाल समूहले अभिवादन ग¥यो । उत्तर कोरियाली नेता किम जोङ–उनसँग आणविक हतियार नष्ट गर्ने अनि दुई विभाजित मुलुकको सम्बन्धलाई सामान्य बनाउने महत्त्वपूर्ण प्रतिबद्धताहरूमा हस्ताक्षर पनि भए ।
ऐतिहासिक भ्रमणको दोस्रो दिनमा राष्ट्रपति मूनले प्योङयाङस्थित मे डे रंगशालामा अनुमानित डेढ लाख मानिसको भीडलाई सम्बोधन गरे । उनले बारम्बार ‘मेरा कोरियाली दाजुभाइ दिदीबहिनी’ भनी भीडलाई सम्बोधन गरे । उनले शान्ति तथा ‘महान् कोरियाली’ हरूको एकीकरणको कुरा गर्दा तालीको गडगडाहट सुनियो ।
त्यसको भोलिपल्ट मून र किम आफ्ना पत्नी र प्रतिनिधिहरूका साथ पाएक्तु पर्वत चढे । यो पर्वतलाई उत्तर र दक्षिण कोरियाका मानिसले देशको आध्यात्मिक जन्मथलोका रूपमा सम्मान गर्छन् । पाँच हजार वर्षअघि त्यहाँबाट नै कोरिया जन्मेको विश्वास गरिन्छ । अघिल्लो रात रंगशालामा भाषणका क्रममा मूनले बताएजस्तै कोरियालीहरू सयौं वर्षदेखि शान्तिका साथ एकअर्कासँग मिलेर बसिरहेका छन् । विगत ७० वर्षमा मात्र उनीहरूलाई शीतयुद्ध र सशस्त्र युद्ध (१९५०–५३) ले विभाजित गरेको हो ।
त्यो विभाजनलाई अघिल्लो हप्ताको शिखर सम्मेलनले बिस्तारै पुर्न खोजेको देखिन्छ । सम्मेलनमा गफ मात्र भएनन् । दुवै पक्षले दुई देशलाई विभाजन गर्ने सीमालाई असैन्यीकृत गर्ने र द्वन्द्व अन्त्यका संयन्त्रहरूको निगरानी गर्ने एक संयुक्त सैन्य समिति गठन गर्ने प्रतिबद्धता जनाए । दुवै मुलुकलाई यातायात व्यवस्था र आर्थिक साझेदारीमार्फत एकीकृत गर्नका लागि पनि दुवै नेताले योजनाहरू बनाए ।
युद्धका कारण छुट्टिन बाध्य भएका परिवारलाई पुनर्मिलन गराउने संवेदनशील विषयमा सीमापारि सम्पर्क नियमित पार्ने योजना बनेका छन् ।
विस्तृत शान्तिको सम्भावनालाई बल दिँदै ट्रम्प प्रशासनले सकारात्मक प्रतिक्रिया दिएको छ । राष्ट्रपति ट्रम्पले अघिल्लो हप्ता भएको अन्तरकोरियाली शिखर सम्मेलनलाई ‘भव्य’ भनी प्रशंसा गरे र शान्तिका लागि अघि बढ्ने कुरामा समर्थन जनाए ।
अमेरिकाका परराष्ट्रमन्त्री माइक पम्पिओले उत्तर कोरियासँग ‘यथाशीघ्र’ वार्ता सुचारु गर्नका लागि अधिकारीहरूलाई निर्देशन दिइएको बताए । ‘(उत्तर र दक्षिण कोरियाका) यी महत्त्वपूर्ण प्रतिबद्धताका आधारमा अमेरिका सम्झौतामा जानका लागि तयार छ,’ पम्पिओले भने ।
यसै सन्दर्भमा उत्तर कोरियाका किमले आणविक हतियार बनाउने कारखानालाई नष्ट गर्ने आफ्नो प्रतिबद्धतालाई फेरि दोहोर्याए । तर उनी अमेरिकाले पनि ‘यस्तै किसिमको’ प्रतिबद्धता देखाउनुपर्ने बताउँछन् ।
वाशिङटनले केही ठूलै कुरा नदिएमा उत्तरले खुरुखुरु आफ्नो आणविक हतियार त्याग्ने किसिमको एकपक्षीय प्रक्रिया हुने छैन यो । किमले अमेरिकाबाट के चाहिएको हो भन्ने चाहिँ खुलाएनन् । तर कोरियाली युद्धको औपचारिक अन्त्यका लागि शान्ति सम्झौताका रूपमा अमेरिकाबाट सुरक्षाको प्रत्याभूति यसअन्तर्गत पर्नुपर्ने विश्वास गरिएको छ ।
उत्तर कोरियाले वार्षिक रूपमा अमेरिकी सेनाले दक्षिण कोरियाली साझेदारसँग गर्ने सैन्य अभ्यासको स्थायी अन्त्य चाहेको छ । त्यो अभ्यासलाई प्योङयाङले जहिले पनि आफ्नो सुरक्षामाथिको प्रहारका रूपमा लिने गरेको छ । अनि दुई कोरियाले सम्बन्धलाई सामान्य बनाएपछि र पुनः एकीकरण प्रक्रिया शुरू गरेपछि अहिले २८ हजारको संख्यामा रहेका अमेरिकी सैनिकहरू दक्षिण कोरियाली भूमिबाट बाहिरिनुपर्ने हुन्छ ।
ट्रम्प र पम्पिओले यसअघि उत्तर कोरियाको शीघ्र ‘पूर्ण, विश्वसनीय र उल्ट्याउन नसकिने आणविक निःशस्त्रीकरण’ का दम्भी माग राखेकोमा अहिले त्यसबाट पछि हटेको देखिन्छ । आश्चर्यजनक रूपमा ट्रम्प प्रशासनले बुद्धिमत्तापूर्ण लचकता देखाएको छ अनि विश्वासको वातावरण क्रमशः बनाउँदै लैजाने इच्छा देखाएको छ ।
विगत केही महिनायता सम्बन्धहरू धेरै सुध्रिसकेका छन् । अघिल्लो वर्ष यही समयमा ट्रम्पले संयुक्त राष्ट्रसंघको साधारणसभामा युद्ध चर्काउने किसिमको भाषण दिँदै किमलाई ‘रकेट मानव’ भनी गिज्याएका थिए र अमेरिकालाई अन्तर्महादेशीय ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्रले थर्काएमा उत्तरलाई ‘पूरै विनाश गरिदिने’ प्रतिज्ञा गरेका थिए । किम पनि उत्तिकै जोधाहा कुरा गर्दै ट्रम्पलाई ‘बूढो’ भनी गिल्ला गर्दै अमेरिकालाई ‘आगोको समुद्रमा’ डुबाइदिने बताउँथे ।
यसरी बाझाबाझ हुँदा संसारै अब आणविक युद्ध हुन लाग्यो भनी डराएको थियो । तर सन् २०१८ को शुरूआतमा किमले दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपति मूनलाई मित्रताको हात बढाएर राष्ट्रिय एकताको कुरा गरेपछि सबै कुरा परिवर्तन भयो । दुई मुलुकबीच युद्ध अन्त्यका लागि काम गरेको लामो राजनीतिक अनुभव बटुलेका मूनले तत्कालै त्यसलाई स्वीकारे । सन् २०१७ को मे महिनामा उनलाई उत्तरसँग शान्ति बहाल गराउने प्रतिज्ञाकै कारण निर्वाचित गरिएको थियो ।
यसै वर्षको अप्रिल महिनामा दुई कोरियाली नेताले असैन्यीकृत क्षेत्रमा ऐतिहासिक सम्मेलन गरे र त्यतिखेर उनीहरूले सीमापारिका दुवै भूमिबाट ल्याइएका माटो र पानी प्रयोग गरेर बिरुवा रोपे ।
त्यसपछि मूनले ट्रम्प र किमबीच वार्ताको वातावरण बनाए र जुन महिनामा सिंगापुर सम्मेलन भयो जसमा बहालवाला अमेरिकी राष्ट्रपतिले पहिलोपटक एक उत्तर कोरियाली नेतासँग भेटवार्ता गरे ।
यही हप्ता दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपतिले ट्रम्पलाई संयुक्त राष्ट्रसंघको साधारणसभामा भेट्दैछन् । त्यस भेटमा उनले आणविक निःशस्त्रीकरण प्रक्रियालाई अघि बढाउनका लागि उत्तर कोरिया अमेरिकाबाट कस्तो छुट चाहन्छ भन्ने विषयमा विस्तृत विवरण दिने अपेक्षा गरिएको छ ।
अबको जिम्मेवारी अमेरिकामा छ । ट्रम्पले कोरियाका सम्बन्धमा अमेरिकी नीतिमा वस्तुगत परिवर्तन ल्याउनुपर्ने हुन्छ । उत्तर कोरियाको सुरक्षा र कोरियाली प्रायद्वीपमा शान्ति स्थापनाका लागि कोरियाली युद्धको अन्त्यको घोषणा धेरै पहिले हुनुपर्ने थियो र यसमा अब विलम्ब गर्नुहुँदैन ।
तर ट्रम्प त्यसभन्दा पनि अघि बढ्नुपर्छ । प्योङयाङलाई धेरै कसिकसाउ गरेर काम छैन । उत्तर कोरियाले आफ्नो आणविक हतियार नष्ट गर्नका लागि चालेको ठोस कदमलाई पहिचान गर्दै उसमाथिको दण्डात्मक प्रतिबन्धलाई खुकुलो बनाउनुपर्छ ।
तर वाशिङटनका दुई खेमाले यो प्रक्रियामा अवरोध पु¥याउने जोखिम छ । पहिलो, कोरियाली प्रायद्वीपबाट अमेरिका फिर्ता हुने कुरालाई सैन्यवादी र साम्राज्यवादी योजनाकारहरूले विरोध गर्नेछन् । दशकौंदेखि अमेरिकी सेनाको उपस्थिति दक्षिण कोरियाको ‘संरक्षण’ भन्दा पनि एसिया प्रशान्त क्षेत्रमा चीन र रुसविरुद्ध अमेरिकी शक्ति देखाउनका लागि हो ।
शान्तिको सम्भावनालाई खल्बल्याउने दोस्रो खेमा भनेको डेमोक्रेट र तिनका समर्थक मिडियाको प्रभुत्व रहेको ट्रम्पविरोधी राजनीतिक संस्थापन पक्ष हो । यो खेमाले ट्रम्पको हरेक क्रियाकलापलाई घृणा गर्छ । उत्तर कोरियासँगको कूटनीति विकास जस्तो राम्रो काम ट्रम्पले गरेपनि त्यो खेमाले विरोध गर्छ । तर यसमा ट्रम्पलाई अवसर दिनु नै उचित ठहर्छ । उनले किम जोङ–उनसँग मिलेर शान्तिको अवसर जुटाएका छन् ।
तैपनि ट्रम्पविरोधी भीड यसमा खुशी देखिँदैन । द न्यु योर्क टाइम्सले शिखर सम्मेलनका विषयमा असन्तोकी हेडलाइन बनायो : ‘उत्तर कोरियाको नयाँ आणविक प्रतिज्ञा अमेरिकी माग अनुरूप छैन ।’
शान्तिवार्तालाई नकार्ने अर्को पत्रिका वाशिङटन पोस्ट हो जसले लेख्यो : आणविक निःशस्त्रीकरणका लागि ‘उत्तर कोरिया अहिले न्यूनतम दबाबमा छ’ । ट्रम्पले ‘अधिकतम दबाब’ दिने नीतिलाई यसरी पत्रिकाले मजाक उडाएको हो ।
रुससँग अमेरिकाको सम्बन्धलाई सामान्य बनाउनका लागि राष्ट्रपति ट्रम्पलाई घरकै शत्रुहरूले अप्ठ्यारोमा पारेजस्तै उत्तर कोरियासँग शान्तिलाई अघि बढाउने उनको प्रस्तावलाई पनि तिनीहरू निरुत्साहित पार्छन् । त्यसो हुँदा ऐतिहासिक द्वन्द्वको अन्त्य गर्ने अवसर पूरै खेर जान्छ ।
अमेरिकाको रणनीति जेसुकै होस्, उत्तर र दक्षिण कोरियाका जनतासँग आफ्नो भाग्य आफैं कोर्नका लागि पहिलेभन्दा बढी दृढनिश्चय र साहस छ । वाशिङटनले जेसुकै गरेपनि उनीहरूले युद्धको अन्त्य गर्ने प्रयास गर्नेछन् । अमेरिकाले थर्काएर शक्ति देखाउने दिनहरू अब सकिएका छन् ।
आरटीमा प्रकाशित फिनियन कनिङघमको विश्लेषणको भावानुवाद
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...