विराटनगर– कोशी हरैचाको विराटचोकमा कपाल सेत्तै पाकेकी आमा निगुरो बेच्दै थिइन् । कपाल सेत्तै फुलेकाले पनि होला कपाल मेहन्दीले रंगाएजस्तो पनि देखिन्थ्यो । उनीसँगै अन्य केही युवती, बालबालिका तथा अधबैशे महिला पनि लाइनमा निगुरो बेच्दै थिए ।

अहिले ६५ वर्ष पुगेकी सिता दर्नालसँग आजभन्दा २५ वर्ष पहिला पति र छोराछोरी सबै थिए । अहिले उनी एक्ली भएकी छिन् । २ छोरी र १ छोराकी आमा सिता बृद्ध उमेरमा एक्लो महसुस गर्छिन् ।

भएका २ छोरीको विवाह गरेर पठाइसकेकी सिता एउटा छोराले आफूसँगै राखेर स्याहारसुसार गर्ला भन्नेमा ढुक्क थिइन् । तर, भइदियो अर्कै । २५ वर्ष पहिला पतिले अर्को विवाह गरेर हिँडेपछि उनमा बज्रपात प¥यो । भोजपुर पुख्र्याैली घरमा २५ वर्ष पहिला पतिसँगै हुँदा उनको छुट्टै मान–सम्मान थियो । जब पतिले गाउँकी अर्कै लिएर हिँडेपछि उनको मनमा कहिल्यै नमेटिने घाउ भयो ।

केही वर्ष त उनी गाउँमै छोराछोरीलाई पालनपोषण गर्दै गाउँमै बसिन् । तर, पति बेगरको त्यो गाउँ उनका लागि शून्य लाग्न भयो, गाउँका मान्छे जो कोही मन पर्न छाडे । उनलाई गाउँ नै छाडेर हिडौंजस्तो लाग्न थाल्यो । उनी गाउँ नै छाड्ने मनस्थितिमा पुगिन् र मधेश झरिन् । तर, मधेश झरेर मात्र उनलाई आफ्नो पीडा कहिल्यै निको भएन, दुःख झन् बढ्दै गयो ।

मधेशमा के गर्ने नगर्ने उनी अन्यौलमा परिन् । भएका दुइटी छोरीको बिहे भयो । छोराले पनि बिहे गरेपछि इटहरीमा बसेर आफ्नो गुजारा चलाउन थालिन् । त्यसपछि एक्लो हुनुपरेको उनले सुनाइन् ।

‘के गर्ने गरीबको आफ्नो भन्ने कोही हुन्न रहेछ, आफ्नै सोचेको पतिले अर्कै लिएर हिँड्यो, छोराले पनि वास्ता गरेन, अहिले विराटचोकमा कोठामा छु,’ उनले गहभरी आँशु पार्दै भनिन् । 

उनले भोजपुर छाडेपछि उनको पतिसँग ईटहरीमा १–२ पटक भेट पनि भयो । तर, कुटपिट गर्ने र वास्ता नगर्ने भएपछि उनको मन थप भाँडियो । शुरूका दिनमा कोठामा नै बस्दा पनि घरभरी छोराछोरी थिए ।

उनले विराटचोक रुँगेर बस्न थालेको पनि ७ वर्ष नाघिसक्यो । उनकोे दिनचर्या भनेको जंगलमा गएर निगुरो खोेजेर ल्याउने अनि बेच्ने नै हो । उनले हरेक दिन जंगल धाइनन् भने बेलुका घरमा गएर के खाने भन्नेमा छटपटी हुन्छ । निगुरो मात्र हैन, सिजन अनुसारको फलफूल, तरकारी र साग ल्याएर बेच्ने काममा उनी लाग्दै आएकी छन् । तर, उनले बढी समय निगुरो बेचेर बिताउने गरेकी छिन् ।

निगुरो कथा

निगुरो खोज्न जानेहरू १–२ जना मात्र हैन, ४–५ जनाको समूहमा जंगलमा जान्छन् । जंगललाई विभिन्न भागमा बाँडेर कित्ता छुट्याउँछन् । यसरी कित्ता छुट्याइएको ठाउँमा निगुरो उम्रिएको आफ्नो हुन्छ ।
सिता सहितका ८ जनाको २ वटा समूह कोही भाउन्नेको जंगलमा जान्छन् भने केही लक्ष्मी मार्गको जंगलमा जाने गरेको उनले बताइन् ।

जंगलमा निगुरो टिप्न एक्लै जाँदा डर हुने भएकाले ४ जनाको समूह बनाएर ल्याउने गरेको उनले बताइन् । धेरै जना निगुरोमा जाँदाभन्दा आफू एक्लै जाँदा चाँडो र धेरै निगुरो ल्याउन पाउने उनले सुनाइन् । तर, एक्लै जाँदा जंगलमा डर हुने भएकाले जानै सकिँदैन ।

जंगलबाट ल्याइएको निगुरोको मुठामा १५ रुपैयाँसम्म फाइदा हुने गरेको भएपनि बाहिर किनेर ल्याएको निगुरोबाट १० रुपैयाँसम्म आम्दानी गर्न सकिने उनले बताइन् । मेहनत अनुसार १ मुठामा १० रुपैयाँ फाइदा राखेर बिक्री गर्नु उनको बाध्यता छ । उनी शुरूका दिनमा त भागीभागी, लुकीलुकी निगुरो खोज्न जान्थिन् । त्यो बेला छोरासँगै विराटचोकमा थिइन् । तर, जब छोरा बृद्ध आमालाई छाडेर ईटहरी गए, उनी एक्लिइन् र निष्फिक्री निगुरोले उनको दिनचर्या चल्न थाल्यो । 

दैनिक ३ सय रुपैयाँ कमाइ  

करीब ७ वर्ष पहिलादेखि निगुरोको व्यापारबाट जीवन धान्न थालेकी सीता कति दिनसम्म भोकै बसिन् । अरुको भरमा बाँच्नुपर्ने हो कि भन्ने सोच्ने सिताले अहिले निगुरो बेचेरै जीवन धान्दै आएकी छिन् । निगुरो बेचेर पनि उनले दैनिक ३ सय रुपैयाँभन्दा बढी कमाइ गर्ने गरेको बताइन् ।

दिनभरी कमाएको पैसाले आफू बस्ने कोठाभाडा तिर्ने र घरखर्च चलाउने गरेको उनले सुनाइन् । उनले भनिन्, ‘कमाएको पैसाले घर खर्च त चलेको छ ।’