काठमाडौं- तमिलनाडुको वेल्लोर जिल्लामा बसोबास गर्ने स्नेहाले सरकारबाट आधिकारिक रुपमा 'नो कास्ट, नो रिलिजन' सर्टिफिकेट पाइन् । उनलाई सरकारले जात र धर्म नराख्ने अनुमति प्रदान गरेको हो । स्नेहा पेशाले वकिल हुन् । स्नेहा र उनका मातापिताले अहिलेसम्म भरेका कुनैपनि आवेदनमा जात र धर्मको कोलम खाली छोड्थे । अर्थात् केही लेख्दैनथे ।

लामो समयदेखि जात र धर्मबाट अलग हुने उनको संघर्षको जीत केही दिनअघि मात्रै भएको हो । उनले यही ६ फेब्रुअरीमा सरकारबाट 'नो कास्ट, नो रिलिजन'को प्रमात्रणपत्र पाएकी हुन् । सरकारी अधिकारीका अनुसार स्नेहालाई दिएको यो प्रमाणपत्र पहिलोपटक तयार गरिएको हो । स्नेहाको कदमलाई मानिसहरुले सामाजिक परिवर्तनको एउटा अभियानसम्म भनेका छन् । 

स्नेहाका अनुसार परिवारमा उनीबाहेक आमाबाबु र अन्य दुई बहिनी छन् । स्नेहाको मातापितासहित दुई बहिनी पनि पेशाले वकिल नै हुन् ।

उनको मातापिताले तीन छोरीको नाम स्नेहा, मुमताज र जेनिफर राखे, जसले कुनै पनि धर्म र जातको पहिचानसँग सम्बन्ध नराखोस् । उनका पिताले 'बर्थ सर्टिफिकेट'देखि स्कूलको सबै प्रमाणपत्रमा जात र धर्मको स्तम्भ (कोलम)मा भारतीय लेखिदिएका छन् ।   

स्नेहाले भरेका सबै आवेदनहरुमा जात र धर्मको ठाउँमा केही न केही लेख्नैपर्थ्यो  । त्यस्तो अवस्थामा उनले बयान दिनुपर्ने हुन्छ । स्नेहाले भनिन्, 'जो मानिसले जात र धर्म मान्छ, उसलाई जातको प्रमाणपत्र दिइन्छ भने म जस्तो मानिसलाई बिना जात र धर्मको प्रमाणपत्र किन दिन मिल्दैन ? स्नेहाको यस कदमलाई अभिनेता कमल हसनले समेत तारिफ गरेका छन् ।

स्नेहामात्रै होइन, पेशाले प्रोफेसर रहेका उनका पति प्रतिभा राजा र तीन बच्चाहरूको स्कूलको सर्टिफिकेटमा पनि जात र धर्मको ठाउँमा खाली छोडिएको छ । यतिसम्म कि उनको छोरीहरुको नाम पनि दुई धर्मको प्रतिनिधित्व हुने गरी राखिएको छ । उनले तीन छोरीहरुको नाम अधिरई नसरीन, अधिला इरीन, आरिफा राखेकी छन् । 

स्मरण रहोस्, यस सर्टिफिकेट लिन उनले सन् २०१० मा आवेदन दिएकी थिइन् तर अधिकारीहरुले यस्सै झुलाइरहेका थिए । तर सन् २०१७ मा अधिकारीहरूसामु उनले आफ्नो कुराहरू राख्न शुरू गरिन् । स्नेहाले भनिन् कि तिरूपत्तूरको सब कलेक्टर बी प्रियंका पंकजमले सबैभन्दा पहिलो हरियो झण्डा देखाएकी थिइन् । यसका लागि उनले स्नेहाको स्कूलको सबै कागजात जम्मा गरिन् जसमा उनको कुनै जात र धर्म थिएन ।