काठमाडौं – २१औं शताब्दी, त्यसमाथि पनि देशकै राजधानीमा समेत धामीझाँक्रीकोमा उपचारका लागि घुँइचो लाग्छ भन्दा तपाईंलाई विश्वास नलाग्न सक्छ । 

अझ अचम्म त त्यतिबेला लाग्ला जतिबेला तपाईंले जिल्ला प्रशासन कार्यालय काठमाडौंमा दर्ता नै गराएर धामीझाँक्रीले झारफुक गरिरहेका छन्, भन्ने थाहा पाउनुहुन्छ ।

ढ्याङ ढ्याङ (ढ्याङ्ग्रोको आवाज) ... हात गोडा झम्झमाउने रहेछ बाबु । ढ्याङ ढ्याङ ... खान मन नलाग्ने रहेछ बाबु । आइतवार बिहान ११ बजेको समयमा बालाजु र नयाँ बजार जोड्ने पुलको छेवैमा रहेको एक घरको दोस्रो तलामा पुग्दा देखिएको दृष्य हो यो । एक झाँक्री ढ्याङ्ग्रो ठटाउँदै भट्ट्याइरहेका थिए ।

पुलसँगै एउटा शिव मन्दिर छ । मन्दिरको माथिल्लो तलामा ‘नेपाल झाँक्री संघ उपचार केन्द्र’, ‘नेपालभरी रहेका वोनधामी झाँक्री एकता अभियान’ लेखिएको बोर्ड झुण्ड्याइएको छ ।

कुराकानीका क्रममा थाहा भयो चेतबहादुर थिङ्ग उक्त संघका अध्यक्ष रहेछन् । झाँक्री संघ भनेर जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा दर्ता समेत गराएको बताउने उनले २ सयभन्दा झाँक्रीलाई सदस्यता दिइसकेका रहेछन् ।

युवा अवस्थामा नै रहेका झाँक्री थिङ्ग आफूले यो पेशा शुरू गरेको झण्डै १५ वर्ष भएको बताउँछन् ।

झण्डै २ सयको संख्यामा रहेका आफ्ना चेला काठमाडौं उपत्यकामा छरिएर रहेको बताउँदै उनले देशैभरी सञ्जाल विस्तार गर्ने योजना सुनाए ।

‘देशैभरीका झाँक्रीहरूलाई गोलबद्ध गरेर आफ्नो हकहितका लागि लड्ने लक्ष्य छ । हाम्रो संस्कृति लोप हुँदै गइराखेको अवस्थामा यसलाई संरक्षण गर्ने पनि उद्देश्य हो,’ उनले भने ।

झाँक्रीका नाममा कुटपिट गर्ने, संवेदनशील अंगहरूमा छुने (दुर्व्यवहार गर्ने), धेरै पैसा असुल्ने झाँक्रीहरूलाई निरुत्साहित गर्दै कानूनको दायरामा ल्याएर आफूहरूको पेशाप्रति जनविश्वास घट्न नदिने लक्ष्य पनि झाँक्री संघले लिएको थिङ्ग बताउँछन् ।

बिरामीको लाइन !

थिङ्गको उपचार केन्द्रमा आइतवार लोकान्तरकर्मी पुग्दा झण्डै १०/१२ जना मानिसहरू लामबद्ध भाई हातमा फलफूल र पूजाका सामान लिएर पालो कुरिरहेका थिए । लाइन बस्नेमा धेरैजसो महिला थिए ।

झाँक्री बस्ने ठाउँमा ढ्याङ्ग्रो, रुद्राक्षका मालाहरू र फलफूल समेत थिए । एकजना झाँक्री त्यहाँ बसेर उपचार गरिरहेका थिए ।

त्यहाँ ७ दिनसम्म झारफुक गराउँदा २५ सय रुपैयाँ दिनुपर्ने रहेछ । झारफुकमा लाग्ने सामान आफैँ ल्याउनुपर्ने व्यवस्था रहेको झाँक्री संघका सचिव गणेश श्रेष्ठले बताए ।

‘हामीले जथाभावी रकम असुल्नेहरूलाई व्यवस्थित गर्नका लागि यहाँ रसिद सिस्टम बनाएका हौं । दैनिक ज्यालाको हिसाब गरेर रेट राखेका छौं । दीनदुःखी र पैसा तिर्न नसक्ने गरीबसँग भने हामी पैसा लिँदैनौं,’ सचिव श्रेष्ठले लोकान्तरसँग भने ।

लाइनमै रहेका एकजनासँग जिज्ञासा राख्दा उनले आफ्नो नाम बताउन चाहेनन् । डिप्रेसनको समस्याका कारण विभिन्न अस्पताल धाएका उनी छिमेकीको सुझावमा त्यहाँ आएका रहेछन् ।

सँगै अर्की महिला थिइन् । कान्छी तामाङ नाम गरेकी ती महिलाको घर मकवानपुरको टिस्टुङ पालुङ रहेछ । बालाजु औद्योगिक क्षेत्रमा काम गर्दै आएकी तामाङ हातगोडा दुख्ने, मासुहरू दुख्ने समस्या लिएर आएकी रहिछन् ।

शुरूमा चिकित्सकको सल्लाहमा युरिक एसिडको औषधि खाएको भन्दै उनले निको नभएपछि मात्र त्यहाँ आएको बताइन् ।

झाँक्रीबाट उपचार गराउन शुरूमा रसिद काटेर २५ सय रुपैयाँ र सामान किन्न १ हजार रुपैयाँ खर्च भएको उनको भनाइ छ ।

आफूहरूले बिरामीको अवस्था हेरेर आफ्नो बिरामी हो कि अस्पताल जानुपर्ने बिरामी हो भन्ने पहिचान गरेपछि मात्र झारफुक गर्ने गरेको त्यहीँ भेटिएकी महिला झाँक्री सुभद्रा पाख्रिन बताउँछिन् ।

‘सबैभन्दा पहिला त हाम्रो बिरामी हो कि होइन छुट्ट्याउँछौं, अनि मात्र बिरामीको उपचार गर्छौं,’ उनले भनिन्, ‘टिबीको बिरामीलाई हामीले उपचार गर्न सक्छौं भनेर राख्न त मिलेन नि ? पक्कै पनि डाक्टरकोमा पठाउनुपर्‍यो ।’

झारफुक गर्नुपर्ने खालको बिरामी नभए अस्पताल जान सुझाव दिने गरेको उनले बताइन् ।