सुर्खेत – कर्णाली प्रदेश सभामा सांसद छिन् देवी वली । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीबाट समानुपातिक प्रतिनिधित्व गर्ने उनको जीवनशैली सामान्य नै छ ।

२०२८ असोज १४ गते जन्मेकी वली रुकुमको पुथा उत्तरगंगा गाउँपालिका (तत्कालीन जाङ गाविस–८) खारावाङमा जन्मिएकी हुन् ।

‘शुरूशुरूमा हामी दिदीबहिनी सँगसँगै भैंसी गोठाला जाने गरेका थियौं,’ उनले विगत स्मरण गर्दै लोकान्तरसँग भनिन्, ‘रुकुमको पूर्वी क्षेत्र चुनवाङबाट हाम्रो बाजे खारावाङमा जानुभएको रै’छ । गाईभैंसी पाल्ने जंगल जता छ, त्यतै बस्ती बसाउने चलन हुन्थ्यो उतिबेला । ३–४ वर्षकी हुँदी हुँ, भैंसी गोठालो गएको, ठूली दिदी र भिनाजुले बोकेर भैंसीको गोठ सार्दै गरेको कुरा याद छ । त्यसपछिका धेरै कुरा थाहा पाउँछु ।’ 

उतिबेला गोठहरू घरबाट धेरै टाढा हुने गरेको उनी बताउँछिन् । ‘घरदेखि टाढा हुन्थे गोठ । ९ वटा भैंसी थिए । ४ वटा त कहिल्यै खाली भएनन् । धेरै भैंसी हुँदा बुकी चराउनको लागि डोल्पालीको वनमा लैजानुपर्थ्यो,’ उनले भनिन्, ‘भैंसी गोठालो हुँदाको मजा बेग्लै !’ उनले पूरै बाल्यकाल भैंसी गोठालो भएर बितेको बताइन् ।

उनको गाउँमा उतिबेला ३ कक्षासम्म मात्र पढाइ हुन्थ्यो । उनी ८ वर्षको उमेरमा विद्यालयमा भर्ना भइन् र ३ कक्षासम्म अध्ययन गरिन् । त्यसपछि नजिक विद्यालय नहुँदा पढाइलाई निरन्तरता दिन सकिनन् उनले ।
२०४६ सालमा बहुदल आयो । गाउँ कमिटी बनाउने भनेर उनको दिदीले २०४७ सालका अखिल नेपाल महिला संघकोे विधान पठाएकी थिइन् । अक्षर पढेपनि अर्थ बुझ्न नसकेको उनको अनुभव छ । ‘१७ वर्षकी थिएँ । गाउँको स्कूल त्यो बेलामा ५ कक्षासम्म भएको थियो । किताब ल्याउन पठाएर फेरि स्कूल भर्ना भएँ,’ उनले भनिन्, ‘केही सरहरूले सिकाइ दिनुभयो । मैले पनि मेहनत गरें र ५ कक्षा पास भएँ ।’

त्यसपछि उनी रुकुमकोट आएर ६ कक्षा नपढेरै ७ कक्षामा भर्ना भइन् । उनले एसएलसी २१ वर्षमा दिइन् तर पास भइनन् । एसएलसी पास गर्न ३ वर्ष परीक्षा दिनुपर्ने अवस्था आएको उनले बताइन् । उनलाई सधैं गणितले नै दुःख दिने गरेको बताइन् ।

‘२०५१ सालमा एसएलसी दिएँ । २०५४ सालमा मात्र पास भएँ । त्यसपछि क्याम्पस पढ्न मुसिकोट आइयो,’ उनले भनिन्, ‘भिरबारी क्याम्पस भन्थे, हालको मुसिकोट बहुमुखी क्याम्पसबाट नेपाली विषयमा आईएड, बीएड गरें । एमएड भर्ना गरेर बीचमै छाडे । यता एलएलबी पनि सकेकी छु ।’

राजनीतिमा कसरी ?

एसएलसी नदिँदै ९ कक्षा पढ्दा अनेरास्ववियूको प्रारम्भिक कमिटीमा जोडिएकी वली उतिबेलै जिल्ला कमिटी सदस्य भएकी थिइन् । उनलाई विक्रम संवत् २०५० सालमा अनेमसंघको अध्यक्ष हुनैपर्छ भन्ने दबाब आएको थियो ।

‘कांग्रेसको बहुमतको सरकार थियो । त्यो बेलामा शिक्षकहरूलाई खुला राजनीति गर्न प्रतिबन्ध थियो । मेरो दिदी फत्ते वली अनेमसंघको अध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो,’ उनले भनिन्, ‘खुला राजनीति गर्न नपाएपछि उहाँले मलाई अध्यक्ष हुन भन्नुभयो । भिनाजु नन्दलाल शर्मा पछि एमालेको जिल्ला अध्यक्ष हो । भिनाजु विद्यालयको गुरू र घरको पनि अभिभावक हो ।’

९ कक्षा पढ्दाखेरी नै अनेमसंघको अध्यक्षमा उनलाई राखियो । पार्टी र दिदीको दबाबले देवी बाध्यतावश अध्यक्ष बन्न पुगिन् । यही नै उनको राजनीतिको शुरूवाती कदम हो । ‘अध्यक्ष भइसकेपछि संगठन विस्तार गर्न गाउँमा जानुपर्ने मलाई एकदम उल्टो लाग्ने । आफू विद्यार्थी भएकाले आमा, दिदीबहिनीसँग जाँदा असजिलो लाग्थ्यो,’ उनी भन्छिन्, ‘अनेमसंघको प्रथम सम्मेलनबाट अध्यक्ष भएँ । संस्थापक अध्यक्ष सरिता वली हुनुहुन्थ्यो । अर्घाखाँचीमा उहाँको श्रीमान् त्यहाँ पढाएर बस्ने । उहाँले नै प्रेरणा दिएपछि कमिटी बन्यो । त्यसपछि पत्ते वली दिदी आयोजक कमिटी अध्यक्ष हुनुभयो । म ३ कार्यकाल अध्यक्ष भएँ ।’

जनप्रतिनिधि हुँदा जिम्मेवारी थपियो

उनले गोठाले हुनु, राजनीति गर्नुभन्दा अप्ठ्यारो जनप्रतिनिधि हुनुरहेको बताइन् । ‘हिजो म सरकारलाई प्रश्न सोध्ने स्थानमा थिएँ । जनताको समस्या समाधान गर्न दबाब दिने स्थानमा थिएँ,’ उनी भन्छिन्, ‘तर अहिले मेरो भूमिका बदलिएको छ । अहिले तीनै जनताका समस्या समाधानका लागि पहल गर्ने अभिभारा पाएकी छु ।’

जनप्रतिनिधि बनेर जनताको काम गर्न पाउनुमा आनन्द हुने बताउँछिन् । ‘हामीलाई जनताले विश्वास गरेर पठाएका छन्,’ उनी भन्छिन्, ‘जनताका लागि काम गर्ने जिम्मा पाएका छौं । अब हामी त्यही अनुरुप अघि बढ्छौं र बढिरहेका छौं ।’

महिला तथा पिछडिएका वर्गका जनताको मुहारमा हाँसो ल्याउन आफूले प्रदेश सभामा भूमिका खेल्ने बताइन् । ‘जनताका समस्या प्रदेश सभामा राख्ने र सरकारलाई समाधान गर्नको लागि दबाब दिने काम गर्दै आइरहेकी छु,’ उनले भनिन्, ‘सबैभन्दा ठूला जनता नै भएकाले जनताको हित अनुरुपका कामहरू गर्दै जानेछु, जनहितविरुद्ध मेरो कुनै पनि आवाज उठ्ने छैन ।’