कात्तिक ३०, २०८०
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
आजकल मुटु दुखेर अस्पताल जानेहरूलाई डाक्टरले भन्दा रहेछन् – ‘प्रकाश दाहाल सिन्ड्रोम’ । प्रकाश दाहालको निधनपश्चात् ‘ऐया–ऐया मरे नि बाबै, लौ मरिहाले’ भन्दै मुटु थिच्दै इमर्जेन्सीमा पुग्नेको संख्या चौगुणा बढेको रहेछ । मुटु दुख्यो भन्दै युवायुवती दौडेर आउने तर इसीजी, इको गर्दा केही नै नहुने एक प्रकारको त्रास धेरैमा देखिएको छ ।
आज प्रकाश दाहालको ३८ औं जन्मदिन । हिजोबाट नै सामाजिक सञ्जालमा प्रकाश दाहालबारे चर्चा भइरहेको छ । उनको सम्झनामा हजारौंले केही न केही लेखिरहेका छन्, बोलिरहेका छन् । प्रकाश दाहालको यतिधेरै सम्झना र अभावको हुटहुटीपन किन ? प्रकाश दाहाल बाँच्दासम्म उनको खेदो खन्न कसैले छाडेन, मरेपछि उनको संस्मरण गर्न पनि कसैले छाडेन । यो कस्तो माया हो ? के यो माया हो ?
भगवान् भनिएका जिसस क्राइस्ट, विष्णु, शिव, बुद्ध, पार्वती त मरेर गए, आममानिस प्रकाश दाहाल सदैव बाँचिरहने भन्ने नियति थिएन । संसार छाड्नैपर्ने प्रकृतिको नियम राजनीतिको नियमभन्दा कठिन हुन्छ । त्यसैले दुनियाँकै शक्तिशाली, प्रभावशाली ठूला–ठूला मानिस पनि मृत्युलाई जित्न सक्दैनन् तर मृत्युसँग हार मानेर जाने केही पात्रले इतिहासलाई भने जितेका हुन्छन् । इतिहास जित्न नसक्नेले आफ्नो भाईसाथीको मन जितेका हुन्छन् । एक्लै टुप्लुक्क ४ तले पक्की घर बनाएर मर्नु र हजारौं शुभचिन्तकको मन जितेर मर्नुमा धेरै फरक हुन्छ । प्रकाश दाहाल हजारौंको मन जित्नेमध्ये थिए ।
काँचो–कलिलो हाडछालाको एकबारको जुनी लिएर एकमुठी प्राणलाई हावा भरिरहेका प्रकाश दाहाल तपाईं–हामीजस्तै २ दिनको चोलामा बाँचिरहेका थिए । त्यसैले प्रकाश दाहाल मरे । मर्न त हिजो युद्धको बेलामा पनि मर्न सक्थे, सगरमाथा चढ्दै गर्दा पनि मर्न सक्थे । किनभने ती कर्महरू कम्ता जोखिमपूर्ण थिएनन् । अब प्रकाश दाहालको संघर्षपूर्ण जीवनबाट पाठ सिकेर अगाडि बढ्ने हो । उनको निधनलाई नै संघर्षपूर्ण बनाइदिने होइन भन्ने उनको नाममा प्रतिष्ठान खोलेका कुलकुटम्ब, दौतरी, हितैसीलाई अनुरोध छ ।
प्रकाश दाहाल आजको मितिसम्म धर्ती लोकमा जीवित रहेको भए आज उनी आफ्ना प्रिय भाइसाथी, परिवारका सदस्य र नातेदारसँग बसेर रमाइलो गर्दै आफ्नो जीवन यात्राको ३८ औं जन्मोत्सव मनाइरहेका हुन्थे । सम्भवत शुभ जन्मदिनको उत्सवलाई यादगार बनाइराखुँ भनेर उनको निवासतिर वा यतैकतै सानोतिनो भोज समेत हुने थियो, केक काटिने थियो । सामाजिक सञ्जालमा उनको चिरायूको कामना गर्दै सँगै खिचिएका तस्वीर पोस्ट गर्ने हजारौं हुन्थे । प्रिय छोरालाई काखमा लिएर श्रीमतीको हँसिलो मुहारलाई केन्द्रबिन्दू गराएर सेल्फी खिच्दै रमाइरहेका हुन्थे । सम्भवत आमा सिता दाहालको आशिर्वाद र बुवा पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को मायामा पुलकित हुँदै आजको दिन उनको मुहारमा मुस्कानको चमकता फैलिने थियो । तर दुःखका साथ भन्नुपर्छ प्रकाश दाहाल दिवंगत भइसकेका छन् ।
उनी यो लोकबाट धेरै टाढा पुगिसकेका छन् । उनको भौतिक उपस्थिति हामीमाझ छैन । अब हामीसँग उनका तस्वीर, विचार, योगदान, त्याग तपस्या र बलिदानी मात्रै विचार विमर्शका खातिर बाँकी छन् । सकारात्मकता र नकारात्मकताको फ्यूजन हो मान्छे । मान्छेमा केही नकारात्मकता पनि हुन्छन् । जे होस्, जस्तोसुकै चट्टानी हृदय भएकालाई पनि भौतिक रुपमा नै आफ्नो मान्छेको विलय हुनु बडो दुःखद पक्ष हो ।
हुन त प्रत्येक दिन करोडौं मानिस मरिरहेका छन्, सोही अनुपातमा जन्मिरहेका पनि छन् । कोही जन्मिने चरणमा छन्, कोही मर्ने प्रक्रियामा छन् । यो बाँच्ने र मर्ने विषय केवल भावुकता मात्रै हो । यथार्थ त मिति पुगेको बेला जे हुन्छ त्यही हो । यसकारण प्रकाश दाहालको निधन प्राकृतिक, स्वभाविक र पृथ्वीको नियमसंगत थियो ।
राजा महाराजाको बारेमा गुणगाण गाउने एउटा चलन थियो । अहिले पनि शक्तिकेन्द्रको बारेमा ‘वा क्या बात, क्या कमाल भयो’ भनेर कथा बनाउने चलन छ । समग्रमा लेखन, साहित्य, संस्मरण, तक्मा, सम्मान, पुरस्कारमा चाकडी हाबी छ । कसैको सम्झना वा बिर्सना, उपस्थिति वा अनुपस्थितिमा भावुक कुरा लेखेर समयको सत्यानाश गर्नेहरू पनि छन् ।
नेपालको शक्तिकेन्द्रका प्रमुख पात्र प्रचण्ड पुत्रको नाताले होइन, शक्तिशाली मनुष्य भएको नाताले पनि होइन, कुनै लेनदेन–सहकार्य र सहयात्राको अनुभूतिजन्य संस्मरणका कारणले पनि होइन, केही चिजका कारण आजको दिनमा प्रकाश दाहाललाई ह्याप्पी बर्थ डे भन्न मन लाग्यो । सायद उनी जीवित भएको भए उनको म्यासेन्जरमा जन्मदिनको शुभकामना पठाउने थिए । धन्यवादको प्रतिउत्तर आउने थियो तर फेसबूकले नै उनलाई सम्झनाको श्रेणीमा धकेलिदिएको छ । २ थुंगा पु्ष्पगुच्चाजस्तै उनी फुलेर, फक्रेर अन्ततः झरेका छन् ।
नर्भिक अस्पताल पुगेर प्रकाश दाहालको मृत शरीर हेरेको दृश्य उनको जन्मदिनको अघिल्लो रातमा सम्झिए । डाक्टरहरूका अनुसार तनाव हुँदा त्यो कुरा कापीको पानामा लेख्नुहोस्, च्यात्नुहोस्, फेरि लेख्नुहोस् । यसो गर्दा शान्ति मिल्ने छ । म यही अभ्यास गरिरहे । त्यतिखेर सामाजिक सञ्जालमा कतिपयले भनेका थिए, उनको मुखबाट रगत निस्केको छ, अनुहारमा निलो डाम छ, यस्तै–यस्तै । केही मिडिया र मानिसले उनको निधनबारे शंका पनि गरे । शंकाको छूट स्वाभाविक भएपनि उनको अनुहारमा न रगत थियो, न निलो डाम । खुला आँखाले हेर्दा जे देखिन्थ्यो, सामान्य थियो ।
प्रत्येक सजीव प्राणीको अस्तित्व त्यतिबेलासम्म सम्भव छ, जतिबेलासम्म सजीव अंगले क्रिया–प्रतिक्रिया दिइरहन्छन् । कलेजो, मुटु, फोक्सो, मृगौला चलिरहेसम्म प्राण रहने कुरा हो । यदि कम चलेमा वा चल्नुपर्ने बेलामा, प्रतिक्रिया जनाउने बेलामा प्रतिक्रिया जनाउन सकेन भने अंगहरूको उपादेयता समाप्त हुन्छ र सँगै भौतिक शरीरको अस्तित्व पनि समाप्त हुन्छ ।
प्रकाश दाहालको मुटु नचलेको हो । त्यो मुटु के–कति कारणले चलेन, चिकित्सा विज्ञानको विषय हो तर मुटु नचलेको सत्य हो । मुटु नचलेर अनुहारको रंग बदलिएका, शरीरको भाव र लय नै फेरिएका प्रिय प्रकाश दाहाल दाइलाई आर्यघाटको अन्तिम खरानीको एक डल्लासम्म पछ्याउँदै जाँदा लोभीपापी स्वार्थीका कुरा बेग्लै भएपनि हजारौंको त्यो भीडले महाप्रस्थानको झल्को दिन्थ्यो ।
जस्तोसुकै आलोचनालाई सहेर पनि लक्ष्य अडिग रहने प्रकाश दाहाल जति दिन बाँचे तनावपूर्ण दिनचर्यामा बाँचे भन्ने लाग्छ । बाहिरबाट हेर्दा भव्य–सभ्य देखिएपनि भित्रि दुःख भोग्नेलाई मात्र थाहा हुन्छ । बाल्यकालदेखि युवा अवस्था हुँदै वयस्कसम्म पुग्नै लाग्दा उनले निकै छोटो समय बाँचे तर हजारौं वर्षको अनुभव ३८ वर्षमै गर्न भ्याए । किनभने ३८ वर्षको उमेरमा युद्ध र शान्तिको प्रमुख पात्रसँग सँगसँगै हिँड्नु, बस्नु, सहयोगी र कार्यकर्ता हुनु । देश–विदेशका राजनीतिक घटनाक्रम र व्यक्तित्वलाई नजिकबाट नियाल्नु चानचुने विषय होइन । दोस्रो बिहे गरेर पार्टीको कारबाही भोग्दै दिल्ली भागेर बीबीसीमा अन्तर्वार्ता दिनु भनेको सानो हिम्मत हैन । वास्तवमा प्रकाश दाहालको हिमम्त कडा थियो । चारैतिर घेराबन्दी भएको समयामा बाउको साथ प्रकाश दाहाल खडा हुन्थे । त्यो कुरा लोकेन्द्र बिष्टहरूलाई थाहा नै छ । मलाई प्रकाशले गेटमै रोक्यो भनेर कालो चामलका कृषक बिष्ट मिडियामा रोएका थिए ।
प्रकाश दाहालले ३ वटा कर्म एकदमै रणनैतिक हिसाबले गरे । जुन कर्मलाई रिस गर्नेहरू धेरै थिए । पहिलो थियो – शक्तिशाली ठानिएका केहीका लागि बालुवाटार भनेको ससुरालीजस्तै हो, जतिखेर गएपनि ढोका खोल्नुपर्छ भन्ने ठान्थे । पार्टीभित्र पनि बाहिर पनि यस्तो सोच राख्नेहरू कैयौं थिए तर यो बेथितिलाई प्रकाश दाहालले व्यवस्थित गरे । प्रकाश दाहाल प्रचण्डको छोरा मात्र थिएनन्, देशका कार्यकारी प्रधानमन्त्रीको काममा खटिने कर्मचारी पनि थिए । बालुवाटारको ढोका बिचौलिया, कमिशनखोरीहरूको लागी बन्द थियो । बरु सामान्य नागरिक, गाउँबाट आएका जनताको बालुवाटारमा पहुँच थियो । प्रधानमन्त्रीलाई सामान्य जनस्तरको सम्पर्कमा पहिलोपटक प्रकाश दाहालले नै पुर्याएका हुन् ।
दोस्रो, अघि नै चर्चा गरिएजस्तो युद्धदेखि शान्तिकालसम्म प्रकाश दाहालले अनवरत रुपमा पार्टीको सेवा गरिरहे । यदाकदा जानेर, नजानेर विवादित काममा संलग्नता हुने कुरा भइहाल्यो तर मुख्य त परिवर्तनका निम्ति प्रकाश दाहालले कसैले भन्दा कम योगदान दिएका छैनन् । युद्धको बेलामा पनि हतियार बोकेर रोल्पा रुकुममा हिँडे, शान्तिकालमा पनि कहिले चीन त कहिले भारत भ्रमणमा पुगेर प्रचण्डको सेवा गरिरहे । अर्थात् सबै किसिमका अनुभव संगाले । समग्रमा एउटा नेपाली युवाले कमै मात्र पाउने अवसर प्रकाश दाहालले पाए र त्यो अवसरको सदुपयोग पनि गरे । यसैकारण प्रचण्डको दोस्रो प्रधानमन्त्रीको कार्यकाल जनसम्पर्कका दृष्टिले, सामाजिक सञ्जाल र मिडिया परिचालनका दृष्टिले एकदमै सफल भयो भनिन्छ ।
तेस्रो, उमेर अनुसार स्वभाव देखिनु स्वाभाविकै हो । युवामा जोश जाँगर भएन भने त्यो युवा हुन सक्दैन । बाल्यकालमा र युवाकालको प्रवेश चरणमा दुःख, तनाव र पीडा मात्रै सहनुपरेर होला शान्ति प्रक्रियापश्चात् मात्रै प्रकाश दाहालले आफू स्वतन्त्र भएको महसूस गरेको हुनुपर्छ । किनभने रक्सी पिएर कुर्सीमा निदाएको काण्ड, बहुविवाहको काण्ड, डीएसपीको फूली भएको युनिफर्म लगाउने काण्ड, जेजति काण्ड भए ती मूलतः शान्ति प्रक्रियापश्चात् नै भएका छन् ।
प्रचण्डको छोरा भएकै नाताले कडा अनुशासनमा बस्नुपर्ने, रीतिथिति पनि अलग्गै हुनुपर्ने परिस्थितिजन्य सीमाका कारण प्रकाश पिँजडामा थिए भन्न सकिन्छ । पिँजडाबाट फुत्किएको सुगा के गर्छ होला ? भुरुरुरुरुरुरु हावाको तालमा उडेर गइहाल्छ नि ! हो प्रकाश दाहाल हावाको तालमा यसर्थ उडेका थिए ।
अन्तिममा प्रकाश दाहालको ३८ औं जन्मजयन्तीको अवसरमा उनको संस्मरण गर्नबाहेक अरु के नै गर्न सकिन्छ र ? यद्यपि जन्मदिनको अवसरमा हावामा विलिन भएको त्यो सजीव मानचित्रलाई चीरशान्तिको कामना ! बाँचुञ्जेलसम्म लोकको सेवामा समर्पित एक देशभक्त सपुतको निधनले राष्ट्रलाई ठूलो क्षति पुग्यो । विचारहरू विभाजित छन् समाजमा तर मुलुकप्रति उनको योगदानको चर्चा मसिनो हुनु हुँदैन ।
भाग्यवादमा विश्वास त खासै लाग्दैन तर पुनर्जन्मको अस्तित्व कतै भेटियो भने डियर दाइसँग फेरि भेट होस् ।
केही फूलहरू झरेर गए
केही मान्छेहरू मरेर गए
आँखिर फूल झरेर गएपनि, मान्छे मरेर गएपनि
सम्झनाका सुगन्ध छरेर गए ।
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
उमेरले ३५ वर्ष पुग्नै लाग्दा मैले लोकसेवा आयोगको फाराम भरें । ३५ वर्ष कटेको भए फाराम भर्न पाउँदैनथें, तर नियुक्ति लिँदा भने ३५ वर्ष कटिसकेको थिएँ । लोकसेवा आयोगको सिफारिशअनुसार क्षेत्रीय सिञ्चाइ निर्देशनालयले...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
मखमली फुल्दा, मार्सी धान झुल्दा बहिनी आउने छिन्, दैलाको तस्वीर छातीमा टाँसी आँसु बगाउने छिन् .....। हाम्रो समयका चर्चित गायक नारायण रायमाझीको ‘नमुछे आमा दहीमा टीका’ बोलको गीत नि...
गरिबको घरआँगन कसैलाई मन पर्दैन । गरिबको लुगाफाटो कसैलाई मन पर्दैन । गरिबले ठूला कुरा गरेको कसैलाई मन पर्दैन । गरिब नाचेको, गरिब हाँसेको कसैलाई मन पर्दैन । यतिखेर गरिबले लडेको जनयुद्ध दिवस पनि कसैलाई मन ...
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...