काठमाडौं – बुधवार बिहान भोजपुरमा ‘दोहोरो भिडन्त’का क्रममा नेत्रविक्रम चन्द ‘विप्लव’ नेतृत्वको नेकपाका जिल्ला इन्चार्ज नीरकुमार राई र प्रहरी जवान सञ्जीव राईको मृत्यु भयो ।

सादा पोशाकमा गएका प्रहरी टोलीमाथि विप्लव नेतृत्वको नेकपाका नेता–कार्यकर्ताले फायर गरेपछि प्रहरीले जवाफी कारवाही गर्दा २ जनाको मृत्यु भएको प्रहरीको दाबी भएपनि विप्लव नेतृत्वको उच्च स्रोतले लोकान्तरलाई घटना दोहोरो भिडन्त नभएको दाबी गरेको छ ।

आफ्नो तर्फबाट कुनै फायरिङ नभएको र प्रहरीलाई लागेको गोली कताबाट चलेको हो त्यसको स्वतन्त्र पुष्टि हुनुपर्ने माग विप्लव नेतृत्वको नेकपाले राखेको छ । 

यसअघि विप्लव नेतृत्वको नेकपाका स्थानीय नेता तीर्थराज घिमिरे भोजपुरमै मारिएका थिए भने सर्लाहीमा कुमार पौडेल प्रहरीको कारवाहीमा परेर मारिए । काठमाडौंमा आफैले बनाएको बम विस्फोटमा परी विप्लव नेतृत्वको नेकपाका ४ कार्यकर्ता मारिएका थिए भने नख्खुस्थित एनसेलको मुख्यालयमा भएको बम विस्फोटमा १ जना सर्वसाधारणको मृत्यु भएको थियो ।

नख्खु विस्फोटलगत्तै वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका अध्यक्ष रोहण गुरुङको घरमा भएको विस्फोटपछि नेपाल सरकारले मन्त्रिपरिषद्बाट निर्णय गरेर विप्लव नेतृत्वको नेकपामाथि प्रतिबन्ध लगाउने घोषणा गर्‍यो । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले ‘विप्लव समूह’लाई कारवाही गरेरै तह लगाउने आशयको अभिव्यक्ति बारम्बार दिने गरेका छन् ।

मंगलवार सर्लाहीमा प्रहरीको कारवाहीमा परेर मारिएका कुमार पौडेल घटनाबारे छानबिन गर्न संसदीय समिति गठन गर्नुपर्ने भन्दै प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेस र राष्ट्रिय जनता पार्टीका संसदले संसद अवरुद्ध गरे ।

गृहमन्त्रीले दोहोरो फायरिङमा परेर पौडेल मारिएको जवाफ दिएपनि सांसद सन्तुष्ट भएनन् । पौडेल मारिएको घटनाको संसदीय समितिमार्फत छानबिन गर्नुपर्ने प्रतिपक्षी दलको मागलाई विप्लव नेतृत्वको नेकपाले आफ्नो सफलताको रूपमा व्याख्या गर्ने गरेको छ । 

समाज विभाजित गर्ने खेल !

विप्लव नेतृत्वको नेकपाले युद्ध चाहने युद्धपिपासुहरूका कारण यस्ता घटना बारम्बार हुने टिप्पणी गरेको छ । भोजपुर घटनापछि लोकान्तरसँग कुरा गर्दै उच्च स्रोतले भन्यो, ‘अहिले यहाँ युद्ध चाहनेहरूको भयंकर ठूलो योजना चलिरहेको छ, जसरी प्रहरीको ज्यान गएको भन्ने सञ्चारमाध्यममा आएको छ, त्यसको स्वतन्त्र पुष्टि हुनुपर्छ । हाम्रो तर्फबाट गोली चलेको छैन ।’

युद्ध चाहनेहरूले बीचमा चलखेल गरेको हुन सक्ने आशंका नौलो होइन । विप्लव नेतृत्वको नेकपाले अहिले प्रहरी प्रशासनमाथि आक्रमण गरेर आफ्नो जीवन सुरक्षा गर्ने सर्कुलेसन नगरेको स्रोतले बतायो । यद्यपि आफ्नो बन्द सफल बनाउने नाममा राजधानीमा चरणवद्ध बम विस्फोटका घटना भने विप्लव नेतृत्वको नेकपाले गराइरहेको छ ।

नेपाल प्रहरीका पूर्व डीआईजी हेमन्त मल्ल ठकुरीले दुवै पक्ष संयमित नदेखिएको जिकिर गर्छन् । ठकुरीले बुधवार लोकान्तरसँग कुरा गर्दै यस्ता प्रकारका घटनाले समाजलाई विभाजित गर्ने र सुरक्षा निकायको मनोबल गिराउने बताए । 

‘विप्लव समूहसँग नेपालको सुरक्षा निकायलाई चुनौती दिन सक्ने क्षमता चाहिँ देखिँदैन,’ ठकुरीले भने, ‘यस्ता प्रकारका घटना घटाएर दुवै पक्षले सामाजिक मनोविज्ञानलाई आफ्नो पक्षमा बदल्ने चेष्टा गरेको जस्तो देखिन्छ । राजनीतिक रूपमा समाधान हुनुपर्ने विषयमा फौजी समाधानको बाटो खोज्ने सरकार र शान्तिपूर्ण राजनीतिमार्फत जनताको मन र मत जित्नुपर्ने विप्लव पक्ष दुवै संयमित नभएकोजस्तो देखिन्छ ।’

दुवै पक्षका आफ्ना–आफ्ना दाबी

आफ्नो पक्षबाट कुनै फायरिङ नभएको विप्लव पक्षले दाबी गरेको छ भने प्रहरीका तर्फबाट पहिलो फायर उताबाटै भएको र आत्मरक्षाका लागि प्रहरीले गोली चलाएको दाबी गरिएको छ । घटनाको स्वतन्त्र पुष्टि नहुने बेलासम्म आफू घटनाको प्राविधिक पक्षबारे केही नबोल्ने नेपाल मानवअधिकार संगठनका अध्यक्ष ईन्द्रप्रसाद अर्याल बताउँछन् । 

‘विप्लव समूहले सरकार लोकप्रिय नभएको यही अवस्थालाई आफ्नो राजनीतिक फाइदाका रूपमा उपयोग गर्न खोजेकोजस्तो देखिन्छ,’ लोकान्तरसँग कुरा गर्दै अर्यालले भने, ‘सरकारका विरुद्धमा एकप्रकारको आवाज उठिरहेको अवस्थामा जनताले स्वाभाविक रूपमा आफ्नो पक्षमा बोलिदिने उनीहरूको बुझाइ हुन सक्छ तर शान्तिपूर्ण राजनीतिमा पनि आउन नखोज्ने र क्रान्तिका अमूर्त कुराहरू गर्ने उनीहरूको रवैया जनताले बुझिसकेका छन् भन्ने मलाई लाग्छ । के प्राप्त गर्न उनीहरू व्यवस्थाको विरुद्धमा लडिरहेका छन् भन्ने नै प्रष्ट छैन ।’

देशलाई पुनः द्वन्द्वमा धकेलेर आफ्नो अभीष्ट पूरा गर्न खोज्नेहरूको पनि कमी नभएको अर्यालले टिप्पणी गरे । ‘दशक लामो द्वन्द्वबाट देश भर्खर शान्तिको चरणमा प्रवेश गरेको छ,’ अर्यालले भने, ‘शान्ति भनेपनि शान्तिप्रक्रियाका कतिपय कामहरू सम्पन्न भएका छैनन् । संक्रमणकालीन न्याय सम्पादन हुन सकेको छैन । यही अवस्थालाई प्रयोग गरेर देशमा अशान्ति फैलियोस् र त्यसबाट आर्थिक लगायत अन्य लाभहरू प्राप्त गर्न सकियोस् भन्ने मानसिकताले यस्ता घटनाक्रममा ‘आगोमा घ्यू थप्ने’ काम भइरहेकोजस्तो देखिन्छ ।’ 

सरकार र विप्लव समूह दुवै पक्ष यस्ता घटनाक्रमका सन्दर्भमा कहीँकतैबाट परिचालित भएको हुनसक्ने अर्यालले आशंका गरे । 

सरकारले निराशाको वातावरण सिर्जना गर्‍यो !

जनतामाझ सरकारप्रति बढिरहेको निराशाका कारण यस्ता घटना घटाउन उग्रवामपन्थीको आत्मबल बढेको नेपाली कांग्रेसका नेता मिनेन्द्र रिजालको टिप्पणी छ । १ दशक लामो सशस्त्र द्वन्द्व व्यवस्थापनको काम पूरा नहुँदै यस्ता प्रकारका घटनाक्रमबाट देश गुज्रनु कसैका लागि पनि राम्रो नभएको रिजालले बताए । 

‘यस्ता घटनाहरूले धेरै दुःखका साथ, धेरै बलिदानीबाट प्राप्त भएको राजनीतिक व्यवस्थालाई जोखिममा पार्न सकिन्छ कि भनेर लागेकाहरूमा आत्मबल बढाएको छ,’ बुधवार लोकान्तरसँग कुरा गर्दै रिजालले भने,  ‘उग्रवामपन्थी र उग्रदक्षिणपन्थीहरू दुवै जनताले संघर्षपूर्ण बलिदानीबाट प्राप्त गरेको लोकतन्त्र विरुद्धमा लागिरहेका छन् । दुवै पक्षहरूलाई नेपाली समाजमा पुनःस्थापित गरेर द्वन्द्वको बीजारोपण गर्न सकिन्छ कि भन्ने एउटा पक्षको आशा छ ।’ 

उग्रवामपन्थीले हिजोकै किताब र सिद्धान्त पढेर काम गरिरहेको रिजालले आरोप लगाए । ‘हिजोका उग्रवामपन्थीले पुरानै किताब र सिद्धान्तका आधारमा काम गरिरहेका छन्,’ रिजालले भने, ‘त्यसलाई सरकारप्रतिको आम निराशाले मनोबल बढाउने काम गरिरहेको छ । जबसम्म सरकारले निराशाको वातावरण समाप्त गर्न सक्दैन, जबसम्म यो राजनीतिक परिवर्तन ल्याउन संघर्ष गरेका शक्तिहरूको मनोभावना बुझेर सरकारले काम गर्न सक्दैन, तबसम्म यस्ता घटनाक्रमहरू दोहोरिरहन्छन् ।’ 

सरकारले संसदभित्र रहेका सबै शक्तिहरूसँग सहकार्य गरेर दुवै उग्र बाटोमा लागेकाहरूसँग वार्ताको वातावरण बनाउनुपर्ने आफ्नो आग्रह रहेको रिजालले बताए ।