नेपालीहरू बस्ने प्रवास अहिले गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए)मय भएको छ । विश्वका ८० भन्दा बढी देशमा एनआरएनएको अधिवेशन भईरहेको छ । अधिवेशनले आगामी २ वर्षको लागि नयाँ कार्यसमिति चयन गर्नेछ ।

नयाँ कार्यसमितिको लागि चुनावमय भएको एनआरएनए अभियानले 'जोड्यो कि फोड्यो' भन्ने बहस पनि उत्तिकै उठेको छ । प्राय: देशमा प्यानल बनेका छन् र ती सबै राजनीतिक समिकरणका प्यानल छन् । केही देशमा नेकपा र कांग्रेसबीच अलग-अलग समिकरण बनेर प्रतिस्पर्धा भइरहेका छन् भने केही नगन्य देशहरूमा राजाबादीहरूले टक्कर दिएका छन् । केही देशहरूमा गणतन्त्रवादीहरू एक भएर निर्विरोध बनेका छन् ।

२०४७-२०४८ सालतिर नेपालमा एउटा गैर-राजनैतीक कुसंस्कार बसेको थियो । कांग्रेसीहरू कम्युनिस्टले छोएको पानी पनि नखाने, कम्युनिस्टहरू कांग्रेसी र मण्डले (पञ्चायत समर्थक)ले छोएको नखाने । सबैको घरमा आफ्नो आफ्नो पार्टीको झण्डा फहर्याउने । बोल्दा पनि नबोल्ने, हेर्दा पनि नहेर्ने र भरसक्के उनिहरूको घर भएको बाटो पनि नहिंड्ने ।

पञ्चायती शासनले गरेको निकृष्ट व्यवहारले पनि अलिक बढी यस्तो किसिमको व्यवहार गर्न गराउन उक्साउने गरेको थियो । राजनैतीक दलका नेताहरूको व्यवहार र अभिव्यक्तिले जनतालाई मिलाउने भन्दा भड्काउने तिर अभिप्रेरित गरेको थियो ।

पूर्वी क्षेत्र भन्दा पश्चिम क्षेत्रमा यो बढी देखिन्थ्यो । यो एक कालखण्ड थियो । जनतामा राजनीतिको जोश र जाँगर थियो । निरङ्कुश राजतन्त्रको समाप्तीमा जनताको बलिदानीको बदलामा जनताको आक्रोश थियो । समयक्रमसँगै यो कम हुँदै गयो ।

१० वर्षे जनयुद्द र गणतन्त्र प्राप्तिपछिको समयमा यस्तो पानी बराबर त्यती देखिएन । राज्य र माओवादी दुवै पक्षबाट उत्पन्न त्रासको अलावा जनताको स्तरमा सौहर्दता कायमै देखिन्थ्यो । तर जबजब विदेशमा एनआरएनको अधिवेशनको मिति तोकिन्छन् तब नेपालको गुह्य राजनीतिको असली अनुहार देख्न पाइन्छ ।

नेपालमा हराइसकेको वैमनश्यताको पूरानो अभ्यासको खेल पुनरावृत्ति हुन्छ । को कांग्रेस, को नेकपा, को राजावादी र को गणतन्त्रवादी हो भन्ने रेखा कोरिदिन्छ । हिजोसम्म एउटै ओछ्यान साट्ने, एउटै थालमा खाने र हिंडडुल गर्ने साथीभाइहरूबीचमा दरार पैदा गरिदिन्छ । यहाँ राजनैतीक प्रतिष्ठाको लडाईं लडिन्छ । हारजीतमा राजनैतीक प्रतिष्ठा जोडिन्छ ।

व्यक्तिगत इगो र प्रतिष्ठा जोडिन्छ । त्यही इगोका कारण एक-आपसमा आरोप प्रत्यारोपमा उत्रिन्छन् । एकले अर्काको ईज्जतमा धावा बोल्छन् । व्यक्तिगत मामिलाका कुराहरू चुनावी हतियार बन्छन् । बिना आधारका कपोकल्पित आरोपहरू बुनिन्छन् ।

कसैलाई पैसा खाने आरोप लगाईन्छ, कसैको परस्त्रीगमनका कुरा र कसैलाई अत्यधिक मदिरा सेवन गरी समाज भाँडेको आरोपहरू सामाजिक संजालमा यत्रतत्र छरपष्ट पारिन्छन् । केही केही त अनलाइन पोर्टलहरूमा पनि छापिन्छन् । यद्यपी ती आरोपहरूमा केही सत्यता पनि हुने गरेको छ । समाजसेवा गर्छु भनेर सामाजिक संस्थामा होमिएको व्यक्ति गैर सामाजिक चरित्रको हुनु हुन्न भन्ने आवाजले पनि यसलाई थप बल पुर्याएको छ ।

एनआरएन यूएईको अधिवेशनको दौरानमा यसपाली झण्डै यस्तै भयो । प्रतिस्पर्धामा उत्रेकाहरू दुई खेमामा देखिए । मुख्य राजनैतीक दलहरूका निकट संगठनहरूसँग निकट रहेका केही व्यक्तिहरू एकातिर देखिए भने ती संगठनहरूसँग असन्तुष्ट रहेका र राजाबादीहरूको गठजोड अर्कातिर देखिए ।

असन्तुष्ट र राजावादीहरूको गठजोडले आफुलाई गैर-राजनैतीक भन्ने प्रयास गरे पनि उनिहरूको गतिविधिले उनिहरू कुनै न कुनै राजनैतीक दल निकट रहेको स्पष्ट देखिन्थ्यो । यही विषयलाई लिएर उनिहरूले दुबईमा पटक-पटक बैठक बसे । पैसाको जोहो गर्न अनेकौं प्रयास गरे ।

युएईका विभिन्न क्षेत्रमा आफ्नो संगठन नभएकोले स्वतन्त्र भन्नु परेको अभिव्यक्तिहरू राप्रपा निकट व्यक्तिले दिएको यदाकदा सुनियो । सामाजिक सञ्जालमा पूर्व राजा ज्ञानेन्द्रको जय जयकार गर्नेहरूले आफुलाई स्वतन्त्र भन्दा पत्याउने थोरै थिए । किनभने नेपालमा यस्तै स्वतन्त्र भनाउने ज्ञानेन्द्र शाहीहरूलाई सबैले बुझिसकेका थिए ।

अबुधाबी क्षेत्रमा विश्वदेव शाह र दुबई क्षेत्रमा भिम मल्लले जीत हासिल गर्दै गर्दा राजाबादी निकट राप्रपाको भातृ संगठनले जस्न मनाएको देखियो । अझ दुबई क्षेत्रको अधिवेशनले निर्वाचित गरेका भिम मल्लको जीतको खुशीमा राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापाको ट्वीटले अर्को तरङग ल्याईदियो । भन्नेहरूले त साँसद राजेन्द्र लिङ्देन पछिको दोश्रो जित भन्न सम्म भ्याए ।

तसर्थ यहाँ कोही पनि गैर राजनैतीक थिएनन् । राजनैतीक गठबन्धनको विरुद्धमा उत्पन्न असन्तुष्टिलाई राजावादीहरूले 'क्याच' गरेका थिए । त्यसको फाइदा उनिहरूले भरपूर रुपमा उठाए । यदि त्यस्तो हैन भने अबुधाबी र दुबई दुई क्षेत्रमध्ये कुनै एक क्षेत्रको जीतमा त अन्य संगठनका असन्तुष्ट पक्षसँग साझेदारी गरिन्थ्यो नि, तर त्यो गरिएन ।

दुइवटै क्षेत्र राजवादी निकट राप्रपाले लियो । दुबई क्षेत्रमा त उनिहरूले प्यानल नै आफ्नो लिएर अर्कोलाई निषेध गरे । सहमतिमा केही पद माग्दा भिख मागेको भनेर होच्याए । किनभने त्यहाँ पनि राजनीति थियो । नेपालमा उठ्दै गरेको राजावादीहरूको निन्याउरो आवाजको बाछिटा युएईमा पनि देखियो ।

७ क्षेत्रहरू मध्ये दुईमा जित्दा उनिहरूका संगठननिकट व्यक्तिहरूले गणतन्त्रवादीहरूलाई होच्याउदै सामाजिक सञ्जालमा लेखे । ज्ञानेन्द्रको जयजयकार सम्म गर्न भ्याए । यसरी गणतन्त्रवादीहरूलाई नै प्रयोग गरेर राजावादीहरूले अबुधाबी र दुबई क्षेत्रमा उनिहरूकै टाउकोमा बजाए । ती असन्तुष्टहरू कसैको ढाल बने । तुलसी गिरी र केशजङ रायमाझीहरू बन्न खोजे । समय क्रममा यदाकदा ती जन्मिन्छन र गर्भमै हराउँछन् । आफ्नो अस्तित्व मेटाउँछन् ।

अन्तत: समिति छनौटको प्रकृया शुरु भयो । अध्यक्षसहित केही पद निर्विरोध भए भने केही पदहरूमा आवश्यक संख्या भन्दा बढी आवेदन परे । निर्वाचन समितिले सहमतिको प्रयास शुरू गर्‍यो । यसैबिचमा महासचिवका एक उम्मेद्वार कृष्ण पौडेलले आफ्नो उम्मेद्वारी फिर्ता लिएर सहमति गरे । उपाध्यक्षका र सचिवका एक एक उम्मेद्वारले पनि उम्मेद्वारी फिर्ता लिए । अब उपाध्यक्ष, युवा संजाल प्रतिनिधि, सह कोषाध्यक्ष र दुई सदस्यमा सहमति हुन बाँकी थियो । तर सहमति हुने क्रम जारी रह्यो ।

हालसम्म अध्यक्षमा प्रकाश कोईराला, महासचिवमा निश्चल दहाल, सचिवमा जीवन दास र रमेश क्षितिज, कोषाध्यक्षमा दीपक शाही, महिला संयोजक शोभा शर्मा र महिला सदस्यमा सरस्वती न्यौपाने निर्विरोध निर्वाचित भईसकेका छन् । यद्यपी अधिकारिक घोषणा हुन भने बाँकी छ ।


सबैले जितेको महसुश गर्नेगरी सर्वसम्मतिले प्रतिनिधि छनौट गर्ने निर्वाचन समितिको प्रयास सर्हानीय थियो । अनेक छलफल र वादविवादकाबीच सहमति बन्यो । केही उम्मेद्वारहरूले उम्मेद्वारी फिर्ता लिने र अधिवेशनपश्चात विधान अनुसार मनोनयन गरी टीममा लैजाने सहमति बनेको थियो । सहमतिलाई लिपिबद्द गर्न बाँकी थियो । त्यसैक्रममा सहमति बैठकमा दुबईका नव निर्वाचित अध्यक्षको नेतृत्वमा एक हुल प्रवेश गर्‍यो र जनसंपर्क समितिका चित्र केसीलाई अपमानजन्य भाषा प्रयोग गर्दै हातपात गर्ने प्रयास गर्‍यो । बन्दै गरेको सहमतिको प्रयास एकाएक बिग्रियो । सहमति बन्न सकेन । आगामी बुधवारसम्मको लागि निर्वाचनको सबै प्रक्रिया स्थगित गरिएको छ ।

जीतको आधारको नजीर यस अघि नै दुबई र अबुधाबी क्षेत्रले स्थापित गरेको छ । यही बीचमा सम्भवतः निर्बाचन समितिले घोषणाको प्रक्रिया अघी बढाउला । बढाउनै पर्ने हुन्छ, किनकी संस्थालाई यसरी नै बिचमा राखिराख्न वा छोड्न मिल्दैन । निर्वाचन समितिले समयमा आफ्नो निर्णय दिनै पर्दछ र दिन्छ । सँगसँगै एनआरएन जस्तो संस्थामा लागेका अराजक व्यक्तिको पहिचान गरी तुरुन्त कारवाही गरिनुपर्छ । गत शुक्रवार राती जे भयो त्यो सिंगो एनआरएन र निर्वाचन समिति युएईको आचारसंहिता विपरित छ ।

युएई मात्र हैन विश्वका अधिकांश देशहरूमा यस किसिमका गठजोडहरू बनेका छन् । गठबन्धन बन्नु गलत हैन तर हामीमा रहेको प्रजातान्त्रिक संस्कारको कमीले भविष्यमा दुर्घटना ननिम्त्याउला भन्न सकिन्न । पाखुरामा बल सबैका हुन्छन तर हामी विदेशमा मिलेर बस्नुको विकल्प छैन भन्ने बुझ्न जरुरी छ । एक पेग रक्सीको बल क्षणिक हो । विचारको बल दीर्घकालीन हो ।

कसैले कसैलाई राजावादी भन्दैमा रिसाउनु पर्ने र गणतन्त्रवादी भन्दैमा ठुस्किनु पर्ने पनि छैन । विचार मिल्नेहरू एक ठाउँमा उभिनु गलत हुँदै हैन । प्रजातान्त्रिक संस्कारमा सौहार्दता कायम गर्नु सबै पक्षको उत्तिकै भूमिका रहन्छ । एनआरएनए रणमैदानको अर्को प्लेटफर्म नबनोस । बरु देश निर्माणको कोशेढुङा बनोस् ।