काठमाडौं-गुल्मी सत्यवती गाँउपालिका-३ ठूलो लुम्पेकी १३ वर्षीया धनी तरामु र १० वर्षीया सरिस्मा तरामु अविरल वर्षाका कारण आएको पहिरोमा परे  ।

बाजुरा गौमुल गाँउपालिका-६ बसला शान्ती टोलमा वर्षाको पहिरोले घर भत्कँदा ९५ वर्षीय जंगे चदारा सहित ५ जना  गम्भीर घाइते भए । वाग्लुङ तमानखोला गाँउपालिका-४ लाममेला शिवपुरीमा पहिरोमा पुरिएर ७ जना घाइते भए । रसुवा गोसाईकुण्ड गाँउपालिका-२ टिमुरे तातोपानी डाँडास्थित पासाङल्हामु राजमार्गमा पहिरोमा परी टिमुरेबाट काठमाडौं आउँदै गरेको ना.१ ज ७८२४ नम्बरको टाटासुमो जिप पुरिएर ७ जना गम्भीर घाइते भए । 

काठमाडौं बलम्बुमा बाढीबाट ३० वटा घर डुवानमा फसे । ती घरमा बस्ने २ जना घाइते भए भने २४ जना डुवानमा फसे । कीर्तिपुर सल्यानथानस्थित खोलामा बाढी आउँदा ९ वटा घरभित्रै ४२ जना फसे ।  ढुङ्गेअड्डामा  पनि खोलाको बहाव बढ्न गई बाढी आउँदा नजिकै घरभित्र बसेका ४३ जना डुवानमा परे । ललितपुरको सुनाकोठी नख्खु खोलाको बाढीमा ८ जना फसे ।

यसै वर्ष अचानक विपद्मा  परेका सबै मानिसहरु तत्काल उद्धार गरियो ।  सबै घाइते र पीडितलाई  छिटो साधनद्वारा उपचारका लागि स्थानीय अस्पतालतर्फ पठाइयो । बाढी पहिरोबाट पीडित हुने यी प्रतिनिधि घटना मात्र हुन् । हरेक वर्ष अविरल वर्षासँगै बाढी, पहिरो लगायतका प्राकृतिक प्रकोप आउने क्रम तीव्र बन्छ । यस्तो अवस्थामा  नेपाल प्रहरीले आफ्नो संयन्त्र प्रयोग गरी उद्धार कार्य गर्छ ।

विपदका वेला उद्धार कार्य गर्न नेपाल प्रहरीले २०६८ सालमा प्रहरी प्रधान कार्यालय विपद व्यवस्थापन महाशाखा स्थापना गरेको छ । महाशाखाले मनसुन हुनु पूर्व तयारी गर्छ । उद्धार तथा  सुरक्षा सामाग्रीका बारेमा प्रशिक्षण दिन्छ र परेको वेला उद्धार कार्यका लागि तत्काल परिचालन हुन्छ ।

 नेपाल प्रहरीले गर्ने उद्धार कार्य र प्रहरी परिचालन सम्वन्धमा नेपाल प्रहरीका केन्द्रीय प्रहरी सह-प्रवक्ता प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक उमेशराज जोशी भन्छन, ‘विपद उद्दारमा नेपाल प्रहरीले अग्रपंक्तिमा रहेर काम गर्छ । यसका लागि केन्द्रमा विपद् व्यवस्थापन महाशाखा र ७ वटै प्रदेशमा शाखा कार्यालय विस्तार गरिएको छ । त्यहाँ कार्यरत प्रहरी कर्मचारीलाई तालिम दिने र यूनिटलाई साधन स्रोत सम्पन्न बनाउँदै विपद्का बेला दक्ष कर्मचारी परिचालन गरी उद्दार कार्यलाई प्रभावकारी बनाउन नेपाल प्रहरी लागि परेको छ ।’

प्रहरी प्रधान कार्यालयको तथ्याङ्क अनुसार २०७६ बैशाख १ गतेदेखि भदौ २९ गतेसम्म ५ महिनाको अवधिमा  विभिन्न स्थानमा विपद्का घटनामा परी २ सय ७१ जनाको मृत्यु भएको छ । ६ सय ४६ जना घाइते  भएका छन् भने ३० जना वेपत्ता भएका छन् । घटनामा परी ७ सय ६७ जना विस्थापित भएका छन् । साथै १ हजार ९ सय ६३ चौपाया मरेका छन् । ४ हजार ६ सय ७ वटा घर डुवानमा परेका छन्  । 

१५ वटा पुल , १ हजार ७ सय ६१ वटा घर, २ सय १७ वटा गोठ, १२ वटा उद्योग, २८ वटा विद्यालय र ७४ वटा सरकारी कार्यालयमा क्षति पुगेको छ । करिब २ अर्ब ४२ करोड ५५ लाख ७२ हजार ६ सय १० रुपैयाँ मुल्य बराबरको धनमाल क्षति भएको छ । कुल २ हजार ११ ठाउँमा भएका घटनामा उक्त क्षति भएको हो । सबै ठाउँमा गरी जम्मा १६ हजार २ सय प्रहरी उद्धार कार्यमा परिचालन भए । 

विपद्का घटना मध्ये ८ सय २९ स्थानमा आगलागी, २ सय ४८ स्थानमा बाढी, ४ सय ७१ स्थानमा पहिरो, २ सय १३ स्थानमा चट्याङ, १ सय ८ स्थानमा जनावर आक्रमण, १ सय ११ स्थानमा हावाहुरी लगायतबाट क्षति भएको हो । केन्द्रीय प्रहरी सह-प्रवक्ता प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक  जोशीले भने-‘यस्ता क्षति न्यूनीकरण गर्नका लागि नेपाल प्रहरी लागि परेको छ । विपद्का बेला तत्काल परिचालन हुने गरी तयार रहन निर्देशन दिने गरिन्छ । प्रहरीको यस प्रकारको सक्रियताबाट विपद्का बेला हुने क्षति न्यूनीकरण गराउन मद्दत पुग्ने गरेको छ ।’ 

उद्धार कार्यमा महाशाखाबाट दैनिक दुई समूहमा ‘क्वीक रेस्पोन्स टिम’ परिचालन हुन्छ । डुंगा तथा पौडी तालिम प्राप्त जनशक्तिको दक्ष टिमलाई सम्भावित घटनामा तत्काल परिचालन गर्न तयारी हालतमा राखिन्छ ।

यस्ता टिम उपत्यका र  प्रदेश प्रहरी कार्यालयहरुमा समेत छन् । महाशाखा अन्तर्गत हाल हरेक प्रदेशमा १ सय २५ जनाको संख्यामा जनशक्ति रहनेगरी ७ वटै प्रदेशमा शाखा स्थापना गरिएको छ । साथै सबै जिल्लामा स्थानीय निकाय र संघसंस्थाको सहकार्यमा उद्धार टिम उपकरण सहित तयारी अवस्थामा रहन्छ ।

स्वयंसेवक समेत परिचालन हुन्छन् । प्रहरीले गर्ने उद्धार कार्य सम्वन्धमा प्रहरी प्रधान कार्यालय विपद व्यवस्थापन महाशाखाका प्रमुख प्रहरी वरिष्ठ उपरीक्षक दिलिप चौधरी भन्छन- ‘विपद जोखिम न्यूनीकरण तथा उद्धार गर्ने काम महाशाखाले गर्दै आएको छ । उद्धार कार्य गर्दा सरोकारवाला निकाय, समुदाय र स्थानीयसँग समन्वय र सहकार्य गरिन्छ । खोज तथा उद्धारका आधुनिक उपकरण र औजारले उद्धार कार्यमा सघाउँछन् । महाशाखाले उद्धार सम्वन्धी तालिम प्रदान गर्छ । तालिमले दक्ष जनशक्ति उत्पादन गरी शीघ्र उद्धारमा सहयोग पुगेको छ ।’

नेपाल प्रहरीले समुदाय-प्रहरी साझेदारी अवधारणा लागू गरेपछि स्थानीय तह र सरोकारवाला निकायहरुले विपदका घडीमा राहत तथा आर्थिक सहयोग गर्ने क्रम बढेको छ । सबैको सक्रियतामा उद्धार कार्य छिटो छरितो हुन सकेको छ । नेपाल प्रहरीले प्रहरी कल्याणकारी कोषमार्फत समेत प्रकोप वा अन्य विपत्तिको अवस्थामा पीडितलाई राहत पुर्या उने काम गर्दै आएको छ । यसबाट विपद्का घटनाबाट    हुने मानवीय तथा भौतिक क्षतिलाई न्युनीकरण गर्न सहयोग पुगेको छ ।