पुस १८, २०८०
देशका विभिन्न शहरमा गरिब–मजदूरहरूले छाक काटेर सहकारीमा जम्मा गरेको पैसा बदनियतपूर्ण ढंगले हिनामिना गरेर टेलिभिजनमा लगानी गरेको विषयले बजार तातिरहेको छ, जसमा जोडिएका छन् रास्वपा सभापति रवि लामिछाने...
बैशाख २८, २०७७
चीनको सरकारी सञ्चारमाध्यम सीजीटीएनले सगरमाथा आफ्नो भएको दाबी गर्दै ट्वीट गरेपछि नेपालमा अहिले त्यसको विरोध भइरहेको छ ।
चाइना ग्लोबल टेलिभिजन नेटवर्क चीनको सरकारी टेलिभजिन हो र उसले आफ्नो आधिकारिक ट्विटर ह्यान्डलमा सगरमाथालाई चीनको तिब्बतमा पर्ने भनी लेखेको हो । यद्यपि उक्त ट्वीट डिलिट गरी अहिले नयाँ ट्वीट गरिएको छ ।
In pictures📸: An extraordinary sun halo was spotted on May 1 in the skies over Mount #Qomolangma, the world's highest peak located on the China-Nepal border pic.twitter.com/TMEY5aT4yl
Advertisment— CGTN (@CGTNOfficial) May 10, 2020
यस्तो थियो पहिलाको ट्वीट :
लामो समयअघिदेखि नै नेपाल र चीनले सगरमाथा दुई देशको सीमाविन्दु भएको भनी सहमति जनाइसकेकोमा अहिले आएर विवाद उठाइएको हो ।
२०१६ सालमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री बीपी कोइरालाले चीन भ्रमण गरी चिनियाँ राष्ट्रपति माओत्से तुङसँगको भेटमा सगरमाथाको स्वामित्व विवाद समाधान गर्नेमा सकारात्मक वार्ता गरेका थिए ।
सगरमाथामा नेपालको दाबीका सम्बन्धमा इतिहासकार बाबुराम आचार्यले पर्याप्त प्रमाणहरू जुटाएर सरकारलाई बुझाएपछि बीपी कोइरालाले आफ्ना समकक्षी चो एन लाईसमक्ष तिनै प्रमाण प्रस्तुत गरेका थिए ।
त्यसअघि संयुक्त सीमा समिति गठन गरेर नेपाल र चीनको सीमासम्बन्धी सबै विवाद समाधान गरिएको थियो भने सगरमाथाको विवाद प्रधानमन्त्री स्तरमा समाधान गरेर चीनका तत्कालीन प्रधानमन्त्री चो एन लाई काठमाडौं आउँदा सगरमाथा नेपालकै हो भनी स्पष्ट बताएका थिए ।
प्रमाणहरूको विश्वास मान्दै चीनले सगरमाथाको एकल प्रभुत्वमाथिको दाबीलाई मित्रताको प्रतीकका रूपमा लिँदै त्यागेको थियो । अनि सगरमाथालाई साँधसीमा मान्ने एक किसिमको सहमति दुई देशबीच भएको थियो ।
त्यसैलाई पछि राजा महेन्द्रको पालामा सीमा सम्झौतामार्फत टुंगो लगाइएको थियो । सगरमाथालाई पानीढलोका रूपमा लिँदै दक्षिणतर्फको मोहडा नेपालको अनि उत्तरतर्फको मोहडा चीनको भनी सहमति बनेको थियो ।
अहिले आएर चीनको आधिकारिक सञ्चारमाध्यमले सगरमाथा (चोमोलोङ्मा) चीनको हो भनी लेख्दा चिनियाँ उद्देश्यका विषयमा शंका उत्पन्न भएको छ ।
यससँगै सगरमाथाको उचाइका विषयमा भइरहेको विवाद पनि अहिले सतहमा आएको छ ।
चीनले अहिले सगरमाथाको उचाइ नाप्नका लागि सर्भेयरहरू पनि पठाएको छ ।
उत्तरी मोहडाबाट ५३ जना सर्भेयरहरूको टोलीले एक महिनाभन्दा बढीको समयदेखि उचाइ मापनको प्राविधिक तयारी गरिरहेको साउथ चाइना मर्निङ पोस्टले खबर दिएको छ ।
टोलीले बाइदू नेभिगेसन स्याटेलाइट सिस्टम र चिनियाँ सर्वेक्षण उपकरण उपयोग गरिरहेको त्यसमा लेखिएको छ ।
गत अक्टोबर महिनामा चीनका राष्ट्रपति सी चिनफिङले नेपाल भ्रमण गर्दा नेपाल र चीनले सगरमाथाको वास्तविक उचाइ संयुक्त घोषणा गर्ने अनि वैज्ञानिक अनुसन्धान परियोजना पनि संयुक्तरूपमा शुरू गर्ने सहमति जनाएका थिए । संयुक्त वक्तव्यको आठौं बुँदामा यसको उल्लेख गरिएको थियो ।
खासमा उचाइ राख्दा हिमचुचुरो (स्नोक्याप) लाई पनि समावेश गर्ने कि आधारशिला (रक बेस) को आधारलाई मात्र लिने भन्ने विषयमा नेपाल र चीनबीच सगरमाथाको उचाइको विवाद रहिआएको देखिन्छ ।
त्यसो त सगरमाथाको नाम पन्ध्रौं चुली राखिएदेखि नै यसको उचाइलाई पटक–पटक नाप्ने काम गरिँदै आएको छ ।
त्यसैक्रममा सन् २००५ मा चीनको एक सर्वेक्षण टोलीले सगरमाथाको उचाइ नापेर त्यसको रक हाइट ८ हजार ८ सय ४४ मिटर रहेको घोषणा गरेको थियो । त्यो नै सबभन्दा सही नाप भएको उसले दाबी गरेको थियो ।
त्यही उचाइलाई मान्यता दिनका लागि चीनले त्यतिबेला पैरवी गरेको थियो । विश्व पर्वतारोहण महासंघमा उसले त्यही उचाइ सही हो र त्यही कायम गरिनुपर्ने भनी निवेदन समेत दिएको थियो ।
तर महासंघले चीनको दाबीलाई मान्यता दिएन र जुन देशले जस्तो उचाइ कायम गर्छन् त्यसैलाई स्वीकार गर्ने भन्यो । त्यसपछि नेपाल र चीन दुवैले उचाइमा मापनमा अघि बढेको देखिन्छ ।
नेपालले लामो समयदेखि सगरमाथाको स्नोक्यापलाई पनि उचाइमा समावेश गर्नुपर्ने जिकिर लिइरहेको छ ।
चीनले चाहिँ २०७२ सालको भूकम्पपछि स्नोक्याप कैयौं सेन्टिमिटरले घटेको हुन सक्ने अनि हावाको गतिमा निरन्तर परिवर्तन हुँदा पनि यो घटेको हुन सक्ने भनी भूगोलविद्हरूले गरेको अनुमानको जिकिर लिइरहेको छ ।
पोहोर साल यही समयतिर नेपालको नापी विभागका दुई सर्भेयरहरू सगरमाथाको टुप्पोमा पुगेका थिए ।
प्रमुख सर्वेक्षण अधिकारी खिमलाल गौतम र सर्वेक्षक रबिन कार्की सगरमाथाको चुचुरोमा पुगेर ग्लोबल नेभिगेसन स्याटेलाइट सिस्टममार्फत आँकडा संकलन गरेर फर्केका थिए ।
यसको पूर्ण विवरण ६ महिनामा आउने बताइएको थियो तर अहिलेसम्म सार्वजनिक गरिएको छैन ।
आँकडा कहिले सार्वजनिक हुन्छ भन्ने विषयमा नापी विभागका प्रवक्ता दामोदर ढकालले अहिले यसको प्रोसेसिङ भइरहेको बताए ।
उनले भने, ‘अहिले हामी सबै आँकडाहरूको अध्ययन गरिरहेका छौं र प्रोसेसिङको प्रक्रियामा छौं । कोरोनाभाइरसका कारण यसलाई सार्वजनिक गर्न ढिलाइ भएको हो ।’
यो आँकडाको प्रोसेसिङमा विभिन्न वैज्ञानिक विधिहरू अपनाइने भएकाले यसलाई सार्वजनिक गर्ने समय किटेर आफूले बताउन नमिल्ने र उचाइ कति कायम भयो भन्ने पनि जानकारी दिन नमिल्ने प्रवक्ता ढकालको भनाइ छ ।
नेपाल र चीनबीच संयुक्त रूपमा सगरमाथाको उचाइको घोषणा गर्ने सहमति भए पनि दुवै पक्षले आ–आफ्नै तरिकाले मापन गरिरहेका छन् । यसबारेमा नापी विभागले अनभिज्ञता प्रकट गरेको छ ।
‘हिमालको उचाइ नाप्ने विषयमा हामीले विभिन्न मुलुकसँग सूचना लिएका छौं, त्यसक्रममा चीनसँग पनि सूचना लियौं । तर चीनसँगै मिलेर उचाइ नाप्ने वा वैज्ञानिक अनुसन्धान गर्ने विषयको जानकारी छैन ।’
अब पनि अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग छलफल र गोष्ठी गरेर मात्र नतिजा सार्वजनिक गर्ने उनले बताए ।
अहिले नेपालले बताउँदै आएको र संसारले पनि मान्यता दिएको ८ हजार ८ सय ४८ मिटरको उचाइलाई सन् १९७५ को चिनियाँ सर्वेक्षणले मान्यता दिएको थियो । तर भूकम्पपछिको परिवर्तनको हावाला दिँदै चीनले उचाइ पुनः नाप्नुपर्ने अड्डी लिएको छ ।
चीनले सगरमाथाको उचाइ मापनमार्फत जियोडाइनामिक्स अनुसन्धान गर्ने अनि चुचुरोमा हावाको गतिको आँकडाबाट हिमनदीको निगरानी तथा जैविक वातावरणीय संरक्षणका विषयमा सामग्रीहरू उपलब्ध हुने बताएको छ ।
यसका साथसाथै चीनको सरकारी टेलिकम्युनिकेसन कम्पनी चाइना मोबाइलले सगरमाथामा ५जी प्रविधि पुर्याएको जानकारी दिएको छ ।
लगभग तीन हप्ताअघि हुवाबेसँगको सहकार्यमा सगरमाथाको उत्तरी मोहडातर्फको माथिल्लो आधारशिविरमा ६ हजार ५०० मिटरको उचाइमा ५जी एन्टेनाहरू जडान गरिएका थिए ।
त्यसअघि तल्लो आधारशिविरमा एन्टेनाहरू जडान गरिसकिएको थियो ।
सगरमाथा दुई मुलुकको साँधसीमा भएको विषय स्थापित भइसकेको सन्दर्भमा चीनले ५जी कम्युनिकेसन प्रविधि जडानमा नेपालसँग कुनै सल्लाह गरेको छैन ।
५जीमार्फत चीनले जासूसी गर्ने गरेको आरोप लाग्ने गरेकोमा सगरमाथाको टुप्पोमा त्यसलाई राख्दा विवाद आउने अवस्था देखिन्छ ।
देशका विभिन्न शहरमा गरिब–मजदूरहरूले छाक काटेर सहकारीमा जम्मा गरेको पैसा बदनियतपूर्ण ढंगले हिनामिना गरेर टेलिभिजनमा लगानी गरेको विषयले बजार तातिरहेको छ, जसमा जोडिएका छन् रास्वपा सभापति रवि लामिछाने...
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
आफ्नो तेस्रो कार्यकालको दोस्रो वर्षलाई प्रभावकारी बनाउने भनी दाबी गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालगायत केही नेतासँग नियमित सल्लाह सुझाव लिन थालेका छन् । रा...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...