जनकपुरधाम– जनकपुरधामलाई पर्यटकीय स्थलको रूपमा प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यले जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाले ‘अद्वितीय जनकपुरधाम, वन एन्ड ओन्ली जनकपुरधाम’ नामक एउटा चित्र पुस्तक प्रकाशन गरेको छ ।

जनकपुरधामका आध्यात्मिक तथा पुरातात्विक महत्त्व बोकेका प्रमुख मन्दिरहरू, सरोवरहरू, चाडपर्व तथा जीवनशैलीलाई दर्शाउने उक्त पुस्तक गत आर्थिक वर्षमा नै प्रकाशन गरिएको भएपनि अहिले आएर मात्र सार्वजनिक गरिएको हो ।

कुल १ सय पृष्ठ रहेको उक्त चित्र पुस्तिकामा जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाले बनाएको नगर गान ‘जनकपुरधाम गान’लाई पहिलो पृष्ठमै छापिएको छ । 

जनक जानकीक पावन भूमि अपन जनकपुरधाम, 
संस्कृति सभ्यता एतुक्का अछि हमार पहिचान,
जनसेवा अछि धर्म कर्म सबके मान सम्मान,
सुन्दर स्वच्छ समृद्ध नगर हो इएह हमर अभियान,
जय जय जनकपुरधाम ! 
जय जय जनकपुरधाम !!

दोस्रो पृष्ठमा उपमहानगर प्रमुख लालकिशोर साहले शुभकामना सन्देश लेखेका छन् ।

जानकी मन्दिरको छेउमै रहेको विवाह मण्डपस्थित माता सीताले हातले दिएको आशिर्वादको तस्बिरबाट शुरू गरिएको पुस्तकमा विवाह मण्डपमा रहेको राम जानकीको युगल जोडी सहितको प्रतिमाको मूर्तिको तस्बिर राखिएको छ । तेस्रो पृष्ठमा जानकी मन्दिरमा आयोजित रामजानकी विवाह पञ्चमी महोत्सवको रात्रिकालीन हवाई दृष्यको मनमोहक तस्बिर राखिएको छ ।

जानकी मन्दिरमा अवस्थित भगवान राम र सीताको तस्बिर, जानकी मन्दिरको उत्तर, मध्य र दक्षिणी दिशातर्फको कलात्मक गुम्बज सहितको दृष्यको तस्बिर पाँचौं पृष्ठमा राखिएको छ ।

धार्मिक महत्त्व बोकेको गंगा सागरको रात्रिकालिन तस्बिर, जानकी मन्दिरको परिसरमा रहेको लक्ष्मण मन्दिर, जानकी मन्दिरमा फूल तथा पूजाका सामग्री बेचिरहेका मालीका दृष्य समेत तस्बिरमा समेटिएका छन् ।

जानकी मन्दिरमा भगवान राम र सीतालाई दुवै हात जोडेर प्रार्थणा गरिरहेकी एक महिला श्रद्धालु भक्तजन तथा एक पुरुष तीर्थयात्रीको तस्बिर राखिएको छ ।

राम मन्दिरको पछाडिपट्टि बनिरहेको निर्माणाधीन भगवान शिवको मन्दिर, राम मन्दिरको प्रवेशद्वार, पगोडा शैलीमा कलात्मक ढंगले बनाइएको भगवान रामको मन्दिर ११औं पृष्ठमा राखिएको छ । 

गंगासागर सरोवरमा हुने गरेको गंगा आरतीको दृष्य, गंगासागर सरोवरको सामुन्ने रहेको भूतनाथ मन्दिरमा एक साधुले पाठ गरिरहेको तस्बिर, गंगा सागरको पोखरी सहितको हरियो पानी सहितको तस्बिर समेत उक्त चित्र पुस्तकमा समेटिएको छ ।

जनकपुरधाम शहरभित्र आवागमन गर्नका लागि मान्छेको दैनिक जीवनको हिस्सा बनेको ई–रिक्सा समेत राखिएको छ । राम जानकी विवाह पञ्चमी महोत्सवमा सहभागी हुन गाउँबाट टायर गाडामा चढेर आइरहेका श्रद्धालु भक्तजनको दृष्य, विवाह पञ्चमी महोत्सवमा सहभागीले स्थानीय बाजा ड्रम बजाइरहेको दृष्य, भक्तजनले रामजानकी भगवानको डोला बोकिरहेको दृष्य समेतको तस्बिर उक्त पुस्तकमा राखिएको छ ।

राम जानकी विवाह पञ्चमी महोत्सवका अवसरमा भगवान हनुमानको झाँकी बनेका मानिसको दृष्यदेखि डोलालाई जनकपुर नगर परिक्रमा गर्दाका अवस्थाका लाखौं श्रद्धालु भक्तजनको भीडलाई तस्बिरमार्फत देखाउन खोजिएको छ ।

त्यसैगरी रामजानकी विवाह पञ्चमी महोत्सवका अवसरमा नेपाली सेनाका टोलीले बजाउने गरेको ब्याण्ड बाजा, ढोल, पिपही सहितको स्थानीय बाजा बजाउँदै गरेको नगर परिक्रमा सहितका तस्बिर पनि समेटिएका छन् । उक्त अवसरमा जनकपुरधाम आएका विदेशी पर्यटकले खिच्दै गरेको तस्बिर, सिंगारिएको जानकी मन्दिरको तस्बिरले जनकपुरधामको उक्त महोत्सवको महत्वलाई झल्काउने गरी आकर्षक तथा मनमोहक रंगिन रात्रिकालीन तस्बिर राखिएको छ । 

तराई मधेशमा मनाइने महान आस्थाको पर्व छठको सन्ध्या अघ्र्र्य दिइरहेको दृष्य, पोखरीहरू आकर्षक तरिकाले सजाइएको अवस्थाको रात्रिकालीन तस्बिर समेतले जनकपुरको छठको बैभव झल्काउने गरी तस्बिरहरू राखिएका छन् । छठ पर्वका लागि चढाइने प्रसाद, केरासहित अन्य सामग्री बोकेर लग्दै गरेको दृष्य सहितको तस्बिर राखिएको छ ।

जनकपुरधामको प्रसिद्ध रत्नसागर मन्दिरको हवाई दृष्य, सडकमा स्थानीय आँप, तरकारी बेच्दै गरेको दृष्य, एउटा साधुले बाँसुरी बजाइरहेको दृष्य तस्बिरमा राखिएको छ । गंगासागरको पोखरीस्थित शिव मन्दिर, धार्मिक अनुष्ठानकका लागि महिलाहरूले पोखरीमा भरिरहेको कलश तथा कलशयात्रा सहितको तस्बिर राखिएको छ । 

जनकपुरधाम शहरको सडक विस्तारका क्रममा स्थानीयले भत्काएको घरदेखि निर्माण भएको सडक, धनुषाको खजुरी स्टेसनमा थन्क्याएर राखिएको पुरानो रेलको इन्जिनमा बसेर स्थानीय बाजा घुम्की बजाइरहेका एक वृद्धको तस्बिर राखिएको छ । जनकपुरको सडक छेउमा बसेर हजामले दाह्री, कपाल काट्दै गरेको दृष्य समेत समेटिएको छ । सैलुनमा महंगो हुने भएकाले कम आम्दानी भएका मानिस सडक छेउमै रहेका ती हजामहरूबाट कपाल तथा दाह्री बनाउने गर्छन् ।

त्यसैगरी जनकपुरको अत्यन्तै प्रसिद्ध रहेको पानको पात तमोली समुदायले कसरी बाँसको टोकरीमा राखेर बेच्ने गरेका छन्, ती दृष्य समेत राखिएको छ । मिथिलाको लोकनाच झिझिया नाच्दै गरेका महिलाका दृष्यदेखि मिथिला चित्रकलासम्मका तस्बिरहरू राखिएका छन् ।

धार्मिक सरोवर बिहार कुण्डको आकर्षक हवाई तस्बिर, जनकपुरधामको हवाई तस्बिर, राजा जनकले हलो जोत्दै गर्दा सीताको उत्पति भएको प्रतिमा सहितको पिडारी चोकको तस्बिर, विद्यापति चोकमा मिथिलाका महाकवि विद्यापतिको प्रतिमा सहित सांगीतिक घडी सहितको टावरको तस्बिर राखिएको छ ।

जनकपुरधाम उपमहानगरको ग्रामिण क्षेत्रमा माटोले बनेको घरदेखि जनकपुरकै विद्यापति नगरमा एकै मोडलका पर्खाल सहित स्थानीयहरूले बनाएको घरका तस्बिर उक्त पुस्तकमा समेटिएका छन् ।

किन बनाइयो चित्र पुस्तक ?

डेढ वर्षअघि जनकपुरधामका प्रमुख लालकिशोर साह काठमाडौंस्थित युनेस्कोको कार्यालयमा जानकी मन्दिरलाई विश्व सम्पदा सूचीमा सूचिकृत गराउने प्रयासका लागि डेलिगेसन गएका थिए ।

त्यहाँ उनले विभिन्न ठाउँका करीब १ सयवटा पुस्तक भेटेछन्, तर जनकपुर वा जानकी मन्दिरबारे एउटा पनि पुस्तक थिएन । उनले त्यति नै बेला अठोट गरेछन्, जनकपुरधामको प्रचार–प्रसारका लागि कुनै न कुनै पुस्तक प्रकाशन गर्नुपर्छ ।

भारतको उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथको जनकपुरधाम भ्रमण हुँदा उनले उपमहानगर प्रमुख साहलाई तीनवटा पुस्तक हस्तान्तरण गरेका थिए, जसमध्ये एउटा उत्तर प्रदेशको चित्र पुस्तक पनि थियो । सोहीबाट प्रेरित भएर चित्र पुस्तक प्रकाशन गर्ने निर्णयमा पुगेको उनले बताए ।

‘जनकपुरधामको पनि एउटा चित्र पुस्तक तत्काल बनाउन सकिन्छ भनेर मैले जनकपुरधामको विभिन्न धार्मिक तथा रामजानकी विवाह पञ्चमी महोत्सवको डोला यात्रा साहितको तस्बिर राखी काम शुरू गराएँ,’ उपमहानगर प्रमुख साहले भने, ‘अहिले पहिलो संस्करण भएकाले हतार–हतारमा पुस्तक छापिएको हो । मिथिला हेरिटेजसहितको फोटो र थप सांस्कृतिक तथा धार्मिक फोटोहरू दोस्रो संस्करणमा राखिनेछ ।’

जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाका प्रमुख लालकिशोर साहका छोरा सुमित शेखर र उनका सचिवालयमा कार्यरत दिपेश साहले आफ्नै क्यामेराबाट ती सबै तस्बिर खिचेको दिपेशले बताए । 

काठमाडौंको एउटा प्रिन्टिङ प्रेसबाट ती पुस्तक छापिएको हो । सबै रंगिन तस्बिर रहेको तथा आवरण समेत गरेर एउटा पुस्तकको ८ सय रूपैयाँ पर्न गएको दिपेशले बताए । 

साहका अनुसार कुल ५ सय पुस्तक अहिले छापिएको हो । करीब ४ लाख रूपैयाँ जति बजेट उक्त चित्र पुस्तकका लागि उपमहानगरले गत आर्थिक वर्ष २०७५/०७६ मा बजेट छुट्याएको साहले बताए ।

जनकपुरधामको पर्यटन प्रवर्द्धनका साथै जानकी मन्दिरलाई विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गराउन र युनेस्कोको कार्यालयमा समेत राख्नका लागि उक्त पुस्तक छापिएको प्रमुख साहका स्वकीय सचिव दिपेशले लोकान्तरलाई जानकारी दिए ।

हेर्नुहोस्, केही तस्वीरहरू :