काठमाडौं – महानगरीय ट्राफिक प्रहरी महाशाखाले आइतवार पत्रकार सम्मेलन गर्दै दुईपांग्रे सवारीसाधनको पछाडि बस्ने यात्रुले पनि हेल्मेट अनिवार्य गर्ने निर्णय सार्वजनिक गरेपछि पक्ष/विपक्षमा बहस शुरू भएको छ ।

सवारी तथा यातायात व्यवस्था ऐन–२०४९ परिच्छेद ७ को दफा १३० उपदफा २ मा दुईपांग्रे चलाउने र पछाडि बस्नेले हेल्मेट लगाउनुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ । ऐनमा लेखिएको छ, ‘मोटरसाइकल तथा अन्य त्यस्तै दुईपांग्रे सवारी चलाउँदा चालकले तथा सो सवारीमा बस्ने मानिसले सुरक्षा टोप (हेल्मेट) लगाउनुपर्छ ।’

आइतवार पत्रकार सम्मेलन गर्दै महानगरीय ट्राफिक प्रहरी महाशाखाका प्रमुख वसन्त पन्तले दुर्घटनाको ९६ प्रतिशत दुईपांग्रे सवारी प्रयोगकर्ता रहेको बताए भने पछाडि बस्नेको मृत्यु अत्याधिक भएको बताए ।

आर्थिक वर्ष २०७४/०७५ को फागुन मसान्तसम्म काठमाडौं उपत्यकामा भएका सबै दुर्घटना २ सय ११ जनाको मृत्यु भएकोमध्ये २ सय २ जनाको मृत्यु दुईपांग्रे सवारीसाधन दुर्घटनामा भएको प्रहरी तथ्यांकले देखाउँछ । जसमध्ये पछाडि बस्ने यात्रुको मृत्यु अत्याधिक भएको तथ्यांकले देखाउने एसएसपी पन्तले लोकान्तरलाई बताए । तर प्रहरीले हेल्मेट लगाउनेभन्दा नलगाउनेको बढी मृत्यु भएको देखिने यकिन विवरण सार्वजनिक गर्न सकेको छैन ।

यो पनि पढ्नुहोस् :

‘ज्यानमारा’ घटनाले झस्किएका सरकारी इन्जिनियर : सुरक्षाका लागि सोचेका सोच्यै

मोटरसाइकलमा यात्रा गर्ने दुवैले हेल्मेट लगाउनुपर्ने कानूनमा रहेको व्यवस्थालाई ट्राफिक प्रहरीले कडाइका साथ कार्यान्वयन गर्ने निर्णय सुनाएपछि विभिन्न तर्क/वितर्क भइरहेका छन् । ‘हेल्मेटले केही मात्रामा सुरक्षा त प्रदान गर्छ तर सबै दुर्घटनालाई हेल्मेटले सुरक्षा दिने भने होइन,’ पूर्व ट्राफिक प्रहरी निरीक्षक सिताराम हाछेथुले भने, ‘यसको लागि ट्राफिक लाइट, लेन, ट्राफिक नियम सम्बन्धी जनचेतनाको भने खाँचो छ ।’

दुर्घटना न्यूनीकरण गर्न सबैभन्दा पहिला ट्राफिक नियमबारे पूर्णरुपमा जनतालाई सचेत गराउन जरुरी रहेको हाछेथुले बताए ।

६ अर्ब ३२ करोड रुपैयाँ बाहिरिने

नेपालमा हेल्मेट बनाउने कारखाना छैन । सबै हेल्मेट विदेशबाट ल्याएर व्यवसायीले बेच्ने गर्छन् । यातायात व्यवस्था विभागको तथ्यांक अनुसार आर्थिक वर्ष २०७४/०७५ सम्म २५ लाख ३० हजार ७ सय २२ वटा दुईपांग्रे सवारीसाधन दर्ता भएका छन् ।

प्रयोगमा रहेका दुईपांग्रे सवारीसाधनले थप १/१ वटा हेल्मेट किन्नुपर्दा नेपालमा एकैपल्ट २५ लाख ३० हजार ७ सय २२ वटा हेल्मेट आयात गर्नुपर्ने र नेपाली रुपैयाँ विदेश पठाउनुपर्ने हुन्छ । बजारमूल्य अनुसार प्रतिहेल्मेट औसत २ हजारदेखि २५ सय रुपैयाँ पर्छ ।

यसरी हिसाब गर्दा लगभग ६ अर्ब ३२ करोड नेपाली रुपैयाँ हेल्मेट खरिदमै विदेशिने देखिएको छ । व्यापार घाटा बढिरहेको बेला ‘हेल्मेट अनिवार्य’ निर्णयले व्यापार घाटालाई थप बढाउने छ ।
२०६४ सालमा पनि पछाडि बस्नेलाई हेल्मेट अनिवार्य गर्ने नियम लगाउन खोजिएको थियो । तर ५ लाख मोटरसाइकलमा थप हेल्मेट किन्दा देशको लगभग ५० करोड रुपैयाँ बाहिरिने भन्दै नियम कार्यान्वयन गरिएको थिएन ।

कहिलेदेखि शुरू भयो हेल्मेटको प्रयोग ?

नेपालमा दुईपांग्रे सवारीसाधनको शुरूवाती चरणमा मोटरसाइकलको पछाडि बस्नेले पनि २०४६/४७ सालतिर हेल्मेट लगाउने गरेको वानेश्वरका ७० वर्षीया दुर्गाप्रसाद दाहाल बताउँछन् ।

‘त्यतिबेला बहुदल आएको थियो । त्यसबेला मोटरसाइकल हुनेहरूले र पछाडि बस्ने हेल्मेट लगाउने गरेको देख्थ्यौं,’ उनले भने । तर पछि द्वन्द्वकालमा तत्कालीन माओवादीले विभिन्न भेष बदलेर आक्रमण गर्न थालेपछि पछाडि बस्नेले हेल्मेट लगाउन सरकारले प्रतिबन्ध लगाएको थियो ।

के भन्छ अनुसन्धान ?

बेलायत, अमेरिका र भारतका विभिन्न विश्वविद्यालयले गरेका ६१ वटा अनुसन्धानको निचोडअनुसार ‘मोटरसाइकलमा सवार दुवै जनाले हेल्मेट लगाएको बेलामा दुर्घटना भएमा टाउकोमा चोट लाग्ने सम्भावनामा ६९ प्रतिशतले कम देखिनुका साथै मृत्यु हुने सम्भावना ४२ प्रतिशतले कम देखिएको छ ।’