विस्फोटहरू पहिलेका भन्दा ठूला थिए अनि क्षति पनि व्यापक थियो । तर सन्देश र सन्देश दिने माध्यममा केही समानता छन् । 

बिहीवार ओमानको खाडीमा तेलका दुई ट्यांकरमा गरिएका आक्रमणले विश्व बजारमा असहज स्थिति उत्पन्न गरेको छ अनि विगत एक वर्षदेखि युद्धको त्रासमा रहेको क्षेत्र झनै आत्तिएको छ । यसअघि वैशाख २९ गते भएका आक्रमण जस्तै पछिल्लो आक्रमणको खबर पहिलोपटक लेबनान र इरानमा रहेका हेजबोल्लाह समूहसँग आबद्ध सञ्चारमाध्यमहरूले दिएका थिए । विस्फोट भएको केही मिनेटभित्रै उनीहरूले आक्रमणको भिडियो प्रसारण गरेका थिए । 

आगलागीमा परेका दुवै जहाजको तस्वीरले विश्वको सबभन्दा रणनीतिक जलमार्गमाथि कस्तो स्थिति आइलाग्ने हो भनी हजारौं शब्द बोलेको छ । आफूमाथिको प्रतिबन्ध कसिँदै जाँदा क्षेत्रीय शक्ति इरानले आफ्नो इच्छा लाद्न खोज्ने विश्वशक्ति अमेरिकालाई आँखा तरिरहेको छ । 

होर्मुजको स्ट्रेटमा सानो अवरोध आयो भने पनि विश्वको तेल बजारमा समस्या आइहाल्छ । ट्यांकरमा निरन्तर बम आक्रमण गर्दा ऊर्जा सुरक्षाको डर ट्यांकर युद्धकै स्तरमा पुग्छ । सन् १९८० को दशकमा इरान र इराकबीच युद्ध हुँदा ट्यांकर युद्ध पनि सँगसँगै गरिएको थियो र त्यसक्रममा उक्त क्षेत्रमा ५४३ वटा जहाज क्षतिग्रस्त बनाइएका थिए र ऊर्जा बजारमा तीन वर्षसम्म समस्या आएको थियो । बिहीवार अपराह्नसम्म दुईवटा ठूला जहाज कम्पनीले खाडीका तेल बन्दरगाहमा बूकिङ रद्द गरिसकेका छन् । 

इरान र अमेरिकाबीचको गतिरोध डोनल्ड ट्रम्प राष्ट्रपति बनेदेखि बढेको छ । इराकमा इरानले आफ्नो उपस्थिति मजबूत बनाएर वाशिङटनलाई पछिल्तिर धकेलेको छ । अमेरिकाले इराकलाई आफूअनुकूल बनाउन धेरै प्रयास गरेको भए पनि खासै केही गर्न सकेको छैन । लेबनानमा इरानले साउदी अरब र वाशिङटन दुवैलाई पन्छाउँदै राजनीतिक प्रभाव बढाएको छ ।

समुद्र र महासागरहरूमा अमेरिका तथा उसका साझेदारहरूको हित अत्यन्तै जोखिममा परेको छ किनकि विश्वको लगभग एक तिहाइ तेल बोक्ने ट्यांकरहरू इरानको तटवर्ती क्षेत्रको केही माइल मात्र पर भएर गुज्रिने गरेका छन् । त्यो भनेको होर्मुजको स्ट्रेट हो र त्यही विन्दु भएर तेल औद्योगिक विश्वमा पुग्ने हो । 

अमेरिकी प्रतिबन्धपछि इरानले यही जलमार्ग भएर जाने तेलबाट राजस्व प्राप्त गर्न संघर्ष गर्नुपरेको छ । इरानी नेताहरूले खाडीको जलमार्ग देशको अर्थतन्त्रका साथै शत्रुहरूको राज्यकोषका लागि पनि अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण रहेको बताउँदै आएका छन् । वैशाखमा भएको र हिजो भएको आक्रमणमा साउदी तथा अमिराती बन्दरगाहबाट माल बोकेर गएका जहाजलाई तारो बनाइएको थियो । 

गत फेब्रुअरी महिनामा इरानको राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्का सचिव अली शामखानीले आफ्नो देशले तेल निर्यात गर्न नपाएमा स्ट््रेट बन्द गरिदिने धम्की दिएका थिए । ‘त्यसो गर्नका लागि विभिन्न उपाय अपनाउन सकिन्छ,’ उनले भने, ‘हामीले ती उपाय अपनाउन नपरोस् भनी आशा गरौं ।’

त्यसो त इरानले वैशाखमा भएको आक्रमणमा आफू संलग्न नरहेको भनी निकै जोड दिएको थियो र हिजो पनि त्यसै गर्‍यो । परराष्ट्रमन्त्री जवाद जरिफले यी आक्रमणहरू ‘पूरै शंकास्पद’ रहेको बताए । इरानको सञ्चारमाध्यमले त्यही समयमा जापानी स्वामित्वको ट्यांकरमा आक्रमण हुँदा जापानी प्रधानमन्त्री शिन्जो आबे र इरानका सर्वोच्च नेता अली खमेनीबीच बैठक चलिरहेकोले षड्यन्त्रको संकेत पाइएको भनेका छन् । 

इरानले ट्रम्पलाई घृणाको दृष्टिले हेर्छ तर ट्रम्प प्रशासनले शुरू गरेको आर्थिक युद्ध तथा सैन्य धम्कीहरू बम आक्रमणसहितको युद्धमा परिणत हुने नभई आफूलाई फाइदा गर्ने सम्झौताका लागि गरिएको पनि उसको विश्वास छ । त्यसअघि ट्रम्पले आफ्ना पूर्ववर्तीले हस्ताक्षर गरेको आणविक सम्झौताबाट अमेरिकालाई झिकेका थिए ।

आफू कमजोर रहेको जस्तो देखिने भएपछि खमेनीले नयाँ वार्ता गर्दै नगर्ने बताएका छन् र अमेरिकाका सबै कदमहरूप्रति सोचविचार गरी जवाफ दिन आफूमुनिका अधिकारीलाई निर्देशन दिएका छन् । अमेरिकाले इराकका सद्दाम हुसेनलाई सत्ताच्युत गरेपछि यस क्षेत्रमा आफ्नो प्रभाव पुनः कायम गर्नका लागि इरानमा सत्तापरिवर्तन गर्ने लक्ष्य राखेको खमेनीको विश्वास छ । 

अमेरिकी अधिकारीहरूले बिहीवारको आक्रमणमा इरानलाई नै दोषी बताइसकेका छन् र इरानले साँच्चिकै यो आक्रमण गराएको रहेछ भने दुवै पक्षले आगामी दिनमा निकै कठिन परीक्षाको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ । वाशिङटन अहिले जोरी खोज्ने मूडमा देखिन्छ र त्यसका लागि उसले व्यापक रूपमा आर्थिक प्रतिबन्ध अनि सैन्यशक्ति प्रदर्शनको रणनीति अपनाएको छ । इरान चाहिँ नझुक्ने मूडमा छ र आफ्नो शत्रुलाई प्रभावको सीमाका सम्बन्धमा स्मरण गराइरहेको छ । 

वरिष्ठ इरान विश्लेषक तथा इन्टरनेसनल क्राइसिस ग्रूपका इरान प्रोजेक्ट निर्देशक अली भाएज भन्छन्, ‘यी आक्रमणका लागि इरान जिम्मेवार रहेछ भने दबाबमूलक अमेरिकी नीति प्रत्युत्पादक हुने स्पष्ट देखिन्छ । तनाव घटाउनका लागि साझेदारहरूले कूटनीतिक प्रयास थाल्नुपर्छ तर वाशिङटनले जोधाहा नीति अपनाइरहेमा यो समस्या समाधान हुँदैन ।’

द गार्डियनमा प्रकाशित मार्टिन चुलोभको रिपोर्ट