धनगढी – जतिबेला नेपालमा चाडपर्वको उल्लास बढ्छ, त्यतिबेला सीमावर्ती भारतीय बजार भारतीयले होइन, नेपालीहरूले खचाखच भरिन्छ । 

सस्तो मूल्यमा पाइने भन्दै नूनदेखि सुनसम्म किनमेल गर्न नेपाली उपभोक्ताहरू २/३ किलोमिटर दूरी तय गर्दै सीमावर्ती भारतीय बजार पुग्छन् ।

दशैंको माहोल बढेयता कैलाली जिल्लासंग जोडिएको भारतीय सीमावर्ती वनगाउँ, सुडा, पलिया, चन्दनचौकी, टिकुनियालगायत बजार नेपाली उपभोक्ताबाट भरिएको छ ।

वनगाउँमा किनमेल गर्न पुुगेका धनगढी चौराहाका वीरसिंह धामीले धनगढी बजारमा भन्दा हरेक सामान सस्तोमा पाइने भएको किनमेल गर्न आएको बताए । खासगरी नून, चिनी, खुर्सानी, मसालालगायत दैनिक उपभोग्य वस्तुहरू किन्न आफुहरू भारतीय बजार पुग्ने गरेको धामीको भनाइ छ । 

अत्तरियाकी उमा भट्टपनि दशैंको लागि भन्दै कपडा किन्न वनगाउँ बजार पुगिन् । साडी, धोती, कुर्तालगायत थान कपडा सस्तोमा पाइने भन्दै उनीले भारतीय बजारमा भर पर्दै आएको बताइन् ।

धामी र भट्ट मात्रै होइनन्, सीमावर्ती क्षेत्रका अधिकांश नेपालीहरू दशकौंदेखि भारतीय बजारमै किनमेल गर्न पुग्दै आएका छन् । ती भारतीय बजारका प्रमुुख ग्राहक तथा उपभोक्ता नै नेपाली हुन् । 

वनगाउँ बजारस्थित जयश्रीराम बर्तन भण्डार एण्ड हार्डबेयरका सञ्चालक वीरेन्द्र गुप्ताले दशैं, तिहार, तीजलगायत मुख्य–मुख्य चाडपर्वमा लाखौं नेपालीहरू किनमेलको लागि आउने गरेको सुनाए । नेपाली उपभोक्ताबाटै बजार चलेको स्वीकार गर्दै गुप्ताले नेपाली बजारभन्दा सस्तोमा मालसामान बिक्री गर्दै आएको दाबी गरे ।  

धनगढी बजारदेखि करीब ५ किलोमिटर र त्रिनगर भन्सार नाकादेखि करीब २/३ किलोमिटर दूरीमा रहेको अस्थायी वनगाउँ बजार फस्टाउनु पहिले झण्डै डेढ सय वर्षसम्म निकै फस्टायो, गौरीफन्टा बजार । तर एसियाकै दोस्रो ठूलो मानिने दुधुवा नेशनल पार्कभित्र पर्ने र जसले जैविक विविधता तथा पार्यावरणमाथि असर पारेको निष्कर्ष निकाल्दै सो बजारलाई भारतको उत्तर प्रदेश सरकारले विस्थापन गर्‍यो ।

गौरीफन्टा विस्थापनपछि त्यहाँकै व्यपारीहरूले दुधुवा नेशनलपार्क छेउमा वनगाउँ बजार सञ्चालनमा ल्याएका हुन् ।

गौरीफन्टा बजार विस्थापन भएपछि धनगढीका व्यवसायीहरू खुशी भएका थिए । तर २ वर्ष नपुग्दै वनगाउँ पनि गौरीफन्टाकै रूप लिन थालेपछि धनगढी बजारमा प्रत्यक्ष असर पारेको कैलाली उद्योग वाणिज्य संघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष पुष्कर ओझा बताउँछन् । नेपाली बजारले भारतीय बजारसंग प्रतिस्पर्धा गर्न नसक्दा पनि केही हदसम्म असर गरेको उनले उल्लेख गरे ।

पछिल्लो समय धनगढीलगायत नेपाली बजारले पनि निकै फड्को मारेको बताउँदै उनले खुला सीमा नाका, चोरी तस्करीले नेपाली बजारमा असर पार्नुको साथै भारतीय बजारबाट चोरी तस्करी गरी नेपाली समाजमा भित्रिने लागूऔषधले विकृति समेत बढाएको दाबी गरे ।

स्वादेशी वस्तुको उत्पादन, उपभोगले मात्रै अर्थतन्त्र मजबुत हुने बताउँदै आमउपभोक्ताले गुणस्तरीय स्वादेशी वस्तुको भोगमा ध्यान दिनुुपर्नेमा वरिष्ठ उपाध्यक्ष ओझाले जोड दिए ।

भारतीय वनगाउँ बजारले धनगढी बजारलाई, चन्दनचौकी बजारले कैलाली जिल्ला दक्षिणी क्षेत्रमा रहेको हसुलिया बजारलाई र अर्को भारतीय तिकुनिया बजारले जिल्लाको टीकापुर बजारलाई असर गर्दै आएको हो ।

नेपाली मुद्रामै कारोबार

सीमावर्ती भारतीय बजारहरूमा नेपाली मुद्रामा नै कारोबार हुँदै आएको छ, जसले गर्दा नेपाली उपभोक्ताहरूले सहजै ती भारतीय बजारमा किनमेल गर्न पाएका छन् । तर जसले सोझै नेपाली अर्थ प्रणालीमा असर पार्ने जानकारीहरू बताउँछन् ।

नेपाल राष्ट्र बैंक धनगढीका निर्देशक निश्चल अधिकारीले नेपाली मुद्राले भारतीय वस्तु खरिद गर्नुले एकातिर परनिर्भरता बढाउने र अर्कोतिर नेपाली बजारमा कारोबार घट्ने तथा स्वादेशी उत्पादनमा ह्रास ल्याउने भएकोले आमउपभोक्ता समेत सचेत हुन जरुरी रहेको बताए ।

नेपाली उपभोक्ताले सोझै भारतीय बजारबाट सामान खरिद गर्दा केही हदसम्म राज्यको राजस्व संकलनमा समेत गिरावट ल्याउने निर्देशक अधिकारी बताउँछन् । तथापि यसबारे अनुसन्धान गर्न भने बाँकी नै रहेको उनले उल्लेख गरे ।