• आर.बी बुढाथोकी

घरमै बस्दा बस्दा दिक्क लागिरहेको हुन सक्छ । सरकारले कोभिड १९ को रोकथाम र नियन्त्रणका लागि भनेर देशव्यापी घोषणा गरेको लक-डाउन अझै कति लम्बिने हो भन्ने थाहा छैन । यतिबेला मिठो मिठो परिकारका पारखीहरूलाई पक्कै पनि अझ बढी दिक्क लागेको हुन सक्छ ।

किनभने होटेल, रेस्टुरेन्टहरू खुलेका छैनन् । जे छ घरमै पकाएर खानुपर्ने बाध्यता बनेको छ । तर घरमै पनि होटेल र रेस्टुरेन्टमा पाइने जस्ता परिकारहरू बनाएर खान सकिन्छ ।

सोल्टी क्राउन प्लाजाका ‘शु-सेफ’ आरबी बुढाथोकीले घरमै बनाउन सकिने केही मिठा परिकारका बारेमा चर्चा गरेका छन् । ल तपाईंहरू घरमै यी परिकारहरू बनाएर स्वाद लिन नछुटाउनु होस् है त !

यो विषम परिस्थितिबाट बाँच्नका लागि सम्पूर्ण देशबासी घरमै बसीरहेका बेलामा हामीले केही स्वास्थ्य सरल र मौलिक खानाका रेसेपीहरू समावेश गरेका छौं, जुन सबैका लागि उपयोगी सावित हुन सक्छ र परिवारसँग समय कटाउने उत्तम उपाय पनि हुन सक्छ ।

आफ्नो स्वास्थ्यको फाइदाका लागि सबैले आफ्नो खानामा धेरै नुन, तेल, चिनी प्रयोग नगर्ने, मादक पदार्थ र सूर्ती चुरोटको सेवन बिल्कुल नगर्ने, पानी प्रशस्त पिउने, फाइबरयुक्त खाना बढी खाने, एकै पटक खाना ज्यादा नखाने, पटक-पटक गरी थोरै थोरै गरेर खाने, झोलिलो तथा सुपहरू बढी पिउने, धेरै खाद्य सामाग्री संकलन नगर्ने, घरमा जे छ सोहीको बढी भन्दा बढी सदुपयोग गर्ने, सकिन्छ भने सुरक्षित टावरले घरमै खाद्यान्न मगाउने जस्ता महत्वपूर्ण विषयमा ध्यान दिनुपर्छ ।

घरमै बनाउन सकिने केही परिकारका बारेमा हामीले यहाँ चर्चा गर्नेछौं ।

नेपालीदूधरोटी

चाहिने सामाग्री - मैदा आधा केजी, दूध दुई लिटर, घ्यू २ चिया चम्चा, मरिचको धुलो एक चिया चम्चा, मिक्स ड्राइ फ्रुट ६० ग्राम, चिनी या सख्खर ९० ग्राम, ताइचिन चामल १५० ग्राम         

विधि - मैदालाई मुछेर २० मिनेट छाडिदिनुस, मन्द आचमा दूधलाई उमाल्नुस र चामल हाल्दिनुस । केही समयपछि मैदा बेलेर चक्कुले काटेर हाल्दिनुस र हलुका चलाउनुस । चिनी मरिचको धुलो हालेपछि घ्यूमा भुटेर ड्राइ फ्रुट पनि हाल्दिनुस र केही चिसो हुनासाथ परिवारसँग मिलेर रमाइलोसँग खानुस् । दूध रोटी जस्तै दाल रोटी तथा पानी रोटी पनि स्वादिष्ट तरिकाबाट घर मै तयार गरेर खान सकिन्छ ।

चना चटपट्टे

चाहिने सामाग्री - धानको मुडीभुज ३०० ग्राम, उसिनेर मसिनो गरी काटेको आलू २ पिस, भिजाएको चना ७० ग्राम, बिरेनुन स्वाद अनुसार, हरियो खुर्सानी ४ पिस, कागतीको रस ३ चिया चम्चा, मसिनो गरेर काटेको प्याज र गोल्भेडा एक एक पिस, चाट मसला आधा चम्चा, मसिनोगरी काटेको धनियाँ आधा मुठा,दालमोठ या भूजिया आधा कप, सुख्खा भुटेर पिसेको जिरा आधा चम्चा

विधि : माथि उल्लेखित सम्पूर्ण सामाग्री हालेर राम्ररी चलाउनुस र प्लेटमा हालेर परिवारका साथ मज्जाले दिउँसोको समयमा खान सक्नु हुन्छ । चना चटपट्टे जस्तै पानी पुरी, भेल पुरी, आलू चाट, पापडी चाट, भुजिया चाट, चाउचाउ चाट, समोसा चाट, टमाटर चाट, चिउरा चाट इत्यादि सहज रुपमा घर मै बनाएर खान सकिन्छ । चना चटपटेलाई पोलेको पापडको कोणमा हालेर पनि सर्भ गर्न सकिन्छ ।

सब्जी म:म

चाहिने सामाग्री - मसिनो गरी काटेको बन्दा ३०० ग्राम, उसिनेर धुलो बनाएको आलू २ पिस, पनीर ग्रेट गरेको १२० ग्राम, मसिने गरी चप गरेको प्याज ४० ग्राम, अदुवा लसुन २५ ग्राम, हरियो प्याज २ पोटी, धनिया हरियो आधा मुठा, म:म मसला एक र आधा चिया चम्चा, बटर २ चिया चम्चा, मसिनो गरी काटेको हरियो खुर्सानी ३ पिस, गाजर ग्रेट गरेको एक पिस, नुन स्वाद अनुसार, खुर्सानीको धुलो आधा चम्चा, मैदा एक किलो, तिल र टिमुरको छोप हालेको गोल्भेडाको अचार २ कप

विधि - मैदालाई आवश्यकता अनुसार पानी हालेर अली साह्रो डो (मुछेको पिठो) बनाउनुस् र छोपेर राख्नुस । माथि उल्लेखित सम्पूर्ण सामाग्री हालेर सब्जीको मिक्स्चर बनाउनुस र मुछेको पिठोको सानो सानो गुच्चाकारको डल्लो बनाएर बेल्नुस । अब बेलेको डोमा सब्जी मिक्चर हालेर अफुले इच्छाएको आकार दिएर बुट्टा बनाइ सिल गर्नुस र म:मको भाडोमा हालेर ८ देखी १० मिनट बफ्याउनुस र टमाटरको अचारसँग आफ्नो परिवारको साथमा तातो तातो खानुस ।

सब्जी म:म जस्तै चिकन, बफ, मटन, फिस, पोर्क, खुवा, केराको पनि म:म बनाएर खान सकिन्छ । नन भेज म:म बनाउँदा भेजभन्दा केही ज्यादा समय बफ्याउनुपर्छ । म:म विभिन्न कलर र फ्लेभरमा थरीथरीका बनाउन सजिलै सकिन्छ र कोदो को पिठोको म:म, चिल्ली म:म, झोल म:म अहिले नेपालमा निकै चर्चित छ ।

गोल्भेडाको चट्नी बनाउन तातेको प्यानमा तेल हालेर अदुवा, लसुन, सुकेको खुर्सानी, प्याज हालेर भुट्ने र काटेको टमाटर, नुन हालेर मज्जाले पकाउने र अन्तमा काटेको धनियाँ र हरियो प्याज हाल्दिने, सेलाएपछि भुटेको तील या चाना या बदाम या भटमास र टिमुरको धुलो हालेर मसिनो हुने गरी ब्ल्यान्डर या सिलाउटोमा पिस्ने ।

क्वाँटीकोरस

चाहिने सामाग्री - मिक्स गेडागुडी भिजाएर उमारेको आधा केजी, तेल ३ चिया चम्चा, अदुवा लसुन एक चिया चम्चा, प्याज काटेको एक पिस, गरम मसला मिक्स होल ५ ग्राम, नुन स्वाद अनुसार, गोल्भेडा काटेको २ पिस, धनिया काटेको आधा मुठा, गरम मसलाको धुलो आधा चिया चम्चा, हरियो खुर्सानी ३ पिस, जीरा धनियाँको धुलो आधा चिया चम्चा, भेज स्टक या तातो पानी डेढ लिटर

विधि - प्रेसर कुकर राम्ररी तताएर तेल हाल्नुस र गरम मसला, तेज पात अदुवा लसुन हालेर प्याज खन्याउनुस । प्याज खैरो हुनासाथ उम्रेको गेडागुडी हाल्दिनुस र साथमा गोल्भेडा, मसला खुर्सानी र नुन हाली चलाउनुस र पानी या स्टक हालेर उमाल्नुस र प्रेसर कुकर लक गरेर ३ या ४ सिठ्ठी लगाउनुस  । अन्तमा धनियाँ हालेर भुजासँग या त्यतिकै सुपको रुपमा खाना सकिन्छ । एवं तवरमा राजमा, केराउ या कुनै पनि गेडागुडीको रस घरमै सहज रुपमा तयार गरेर खान सकिन्छ ।

गुन्द्रुक भट्मासको रस अर्थात हिमालयन सुप

चाहिने सामाग्री - रायो, मुला, तोरी या काउलीको गुन्द्रुक ६० ग्राम, भटमास १५० ग्राम, अदुवा लसुनको पेस्ट एक चम्चा, प्याज एक पिस, हरियो खुर्सानी ४ पिस, तोरीको तेल ३ चिया चम्चा, गोल्भेडा २ पिस, हरियो धनियाँ आधा मुठा, नुन स्वाद अनुसार, जीरा धनियाँको धुलो एक चिया चम्चा ।

विधि - हिमालयन सुप भनेर विदेशीसामु निकै चर्चित र चिनारी बोकेको र नेपालको पहिचान बोकेको पकाउन छिटो र मिठो गुन्द्रुको रस बनाउन निकै सरल छ र स्वाद पनि त्यतिकै मिठो हुन्छ ।

कराइ तताउनुस र तोरिको तेल हालेर अदुवा लसुन, खुर्सानी, प्याज, गोल्भेडा मसला, नुन हालेर पकाउनुस । केही लेदो जस्तो हुनासाथ भिजाएको गुन्द्रुक र भुटेको भटमास हालेर केहीबेर पकाउनुस र आवश्यकता अनुसार पानी हालेर उमाल्नुस । अन्तमा काटेको हरियो धनियाँ हालेर निकाल्नुस र तत्तातो सुपको रुपमा खानुस या भुजाको साथमा खान सक्नु हुन्छ । गुन्द्रुक जस्तै मसौरा, सिन्की या आलू तामा पनि सहज रुपमा घर मै तयार गर्न सकिन्छ ।

बारा र च्याउको छोइला

चाहिने सामाग्री - भिजाएर पिसेको मासको लेदो ३ कप, तोरिको तेल ३० एमएल, काने या डल्ले च्याउ ३०० ग्राम, अदुवा लसुनको पेस्ट एक र आधा चिया चम्चा, जीरा धनियाँको धुलो एक चिया चम्चा, मेथी आधा चिया चम्चा, सुकेको कुर्सानी पोलेर मिचेको ४ पिस, पोलेको गोल्भेडा २ पिस, प्याज आधा पिस, नुन स्वाद अनुसार, धनिया आधा मुठा, हरियो लसुन एक पिस।

विधि - च्याउलाई काटेर बफ्याउनुस र सुख्खा तावामा डाम्नुस र माथि उल्लेखित सम्पूर्ण हालेर मोल्नुस ।  अनि तोरीको तेलमा मेथी फुराएर बेसार हाली झान्नुस र अन्तमा हरियो लसुन र धनियाँ हालेर चलाउनुस । च्याउको छोइला तयार हुन्छ र मासको लेदोमा नुन, अदुवा लसुनको पेस्ट हाली सानो सानो बाबर जस्तो गरी तवामा तोरिको तेलमा पकाउनुस र छोइलासँग खान सक्नु हुन्छ । छोइला ताइचिन चिउरा या भुजा सँग पनि अति स्वादिस्ट हुन्छ ।

च्याउको छोइला जस्तै गरी चिकन, बफ, पोर्क, मटन, फिस, प्राउन, पनिर, तोफु, आलू, काउलीको पनि घरमा सहज रुपमा बनाउन सकिन्छ । माथि दिएका लगायत केही हाम्रो मौलिक खानाको छोटो विवरण तल पनि उल्लेख गरिएको छ । जुन तपाईंलाई घरमा अहिले फुर्सद भएका बेला र घरमै बस्नुपर्ने बाध्यतामा सजिलै बनाएर खान र परिवारलाई खुवाउन सक्नु हुन्छ र रमाइलो गरी समय व्यतित गर्न सकिन्छ ।

सब्जी फाँडो- सब्जी फाँडो एक विभिन्न ताजा तरकारीहरू मिसाएर बनाउने नेपालको प्राचिन झोल तरकारी हो जुन तरकारीमा तपाईंले कुनै पनि सब्जी मिसाउन सक्नु हुन्छ । जस्तो, फर्सी, गाजर, लौका, चिचिन्नो, इस्कुस, टमाटर, हरियो सागसब्जी इत्यादि र यो भुजा या रोटीसँग खान सकिन्छ ।

पञ्चकुवा- यो सुप जस्तो विभिन्न पाँच किसिमको गेडागुडी मिसाएर बनाइन्छ र एकदम झोलिलो हुन्छ । ज्वानो झानेर बनाइने यो गेडागुडीको झोल तरकारी पनि तपाईंले सहज रुपमा घरमा उपलब्ध समान जुटाएर सजिलै बनाएर पिउन या भूजासँग खान सक्नुहुन्छ ।

जोगी जाउलो- जोगी जाउलो पनि एक नेपाली प्राचिन खाना हो जसमा मिक्स दाल, चामल र मिक्स सब्जी हालेर तयार गरिन्छ जुन अहिलेको अवस्थामा निकै उपयोगी खाना हो ।

ज्वानोकोझोल- ज्वानोको झोलले शरीरलाई प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउनुको साथै शरीरमा तापक्रम सन्तुलनमा राख्न मद्त गर्छ र संक्रमण हुनबाट केही हदसम्म जोखिम हटाउँछ ।

आलू, तामा, बोडी- आलू, तामा, बोडी पनि नेपालको एक प्रसिद्ध र प्राचिन खाना मानिन्छ, यसलाई पनि सहज घरमै रहेका सामग्रीहरूलाई प्रयोग गरेर बनाउन सकिन्छ ।

अन्डा झोल करी- यो तरकारी पनि एक प्रोटिनयुक्त झोल तरकारी मानिन्छ र सहज रुपमा घरमै बनाउन सकिन्छ ।

कुखुराको झोल- नेपाली स्टाइलको कुखुराको मासुमा पर्याप्त मात्रामा पानी र गरम मसला हालेर बनाइएको निकै स्वादिस्ट, सरल, पौष्टिक युक्त र मौलिक खाना हुन्छ र भुजा या कोदो फापरको ढिडोसँग खान सकिन्छ ।

दही च्याँख्ला: मकैको च्याख्ला र दही मुछेर खाँदा पनि निकै स्वादिष्ट, फाइवरयुक्त र स्वास्थ्यवर्द्धक जसलाई हाम्रो प्राचिन र मौलिक खाना पनि मानिन्छ र सहज रुपमा घरमै बनाउन सकिन्छ ।

(बुढाथोकी सोल्टी क्राउन प्लाजाका सेफ हुन् ।)