कात्तिक २१, २०८०
भैहवाबाट झण्डै २० किलोमिटर पश्चिममा छ रुपन्देहीको सियारी–५ मा बैदौली गाउँ । सोही गाउँकी ३३ वर्षीया सावित्रा खरेल खनाल आमा बन्ने खुसीको मुखैमा थिइन् । विवाह गरेको दुई वर्ष मात्रै पुग्नै लाग्दा सावित्रा आम...
सिमसिम वर्षाबीच उनी सेती नदी छेउ पुगे । पानीको बहाव घट्यो कि घटेन हेरे । केही समय त्यहीँ टोलाए । अनि मन अमिलो पार्दै डेराकोठा फर्के ।
सेतीकै कारण जीवन धानिएको ४७ वर्षे डिलबहादुरको बालुवा चाल्ने जाली २ दिनअघि आएको भीषण वर्षाले पुरेको रहेछ । पानीको सतह घटेर अलि सङ्लिएपछि जाली निकाल्ने उनको योजना छ । डिलबहादुरले सेती डिल पुग्नुको कारण खुलाए ।
पानी त केही दिनमै सङ्लिएला तर उनको परिवारमा दुःखको नूनिलो आँसु कहिले सङ्लिन्छ थाहा छैन ।
कोरोना भाइरस संक्रमणको जोखिमबाट जोगिन सरकारले लागू गरेको लकडाउन समयमा सेतीको पानी वर्षाअघि केही दिन सङ्लिएकै हो । सोमवार मध्यरातमा परेको भीषण वर्षाले अवस्था उही भयो र फेरि थिग्रिने क्रममा छ । त्यहीँ हेर्न उनी २ दिनयता त्यहाँ पुगिरहन्छन् ।
दुःख त पहिलेदेखि नै उही हो । लकडाउनको बेला झनै भोकभोकै परिने डर छ, उनको परिवारलाई । बचे–खुचेको पैसा पनि छैन । राहतको नाममा पोखरा महानगरपालिका–९ ले दिएको अनाज पनि सकियो । यतैबाट बालुवा चालेर महिनावारी रुपमा पठाउने पैसाले सल्यानमा छोराछोरी बाँचेका छन् ।
‘उताबाट छोराछोरीले बरोबर बिलौना गर्छन् । पोखराबाट सल्यान टाढा छ । हिँडेर जान सकिँदैन । अब के गर्ने होला ?’ डिलबहादुर र उनकी पत्नी लीलाकुमारीले बिलौना गर्दै भने ।
.....................
डिलबहादुर र लीलाकुमारी प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । सेती नदी किनार रामघाटमा बालुवा चालेर गुजारा गर्ने हजार जति व्यक्तिका परिवारको अवस्था अहिले समान छ ।
गत चैत ११ गतेदेखि सरकारले देशभर लागू हुने गरी लकडाउन गरेपछि सर्वसाधारण घरभित्रै लकडाउन भएका छन् । पहिले १ हप्ताका लागि लागू गरिएको लकडाउन तेस्रो पटक थप्दै सरकारले १५ वैशाखसम्म पुर्याएको छ ।
लकडाउन तेस्रो हप्तामा जारी रहँदा पनि डिलबहादुर अघिल्लो सातासम्म त बालुवा चाल्न जाने गर्थे । बिहानै उठेर १–२ घण्टा बालुवा खन्ने, चाल्ने र बोक्ने गरे तर प्रहरीले समेत केरकार पार्ने गरेको र आफ्नो बालुवा चाल्ने जाली समेत पुरिएपछि थप चिन्तामा परेका छन् उनी ।
सेती नदी किनारबाट पोखरा–९ शान्तिवनस्थित उनको डेराकोठामा फर्केपछि लोकान्तरसँगको कुराकानीका क्रममा उनले आफूहरू सल्यानबाट ३ वर्षअघि मात्र पोखरा आएको बताए । ‘गाउँमा अरुको निमेक गर्नुपर्ने । दिनभर काम गरेपनि ज्याला कम पाइने समस्या थियो,’ उनले भने, ‘जसले गर्दा परिवारका बूढीआमा, २ छोराछोरीको पनि हातमुख जोर्न पनि कठिन बन्दै थियो ।’
‘पोखरामा बालुवा चाल्ने काम पाइन्छ, आम्दानी पनि ठीकै हुन्छ । जति दुःख गर्यो, त्यति पैसा आउँछ’ भन्ने सुनेपछि उनी ४० वर्षीया पत्नीलाई लिएर पोखरा आए । पोखरा आइसकेपछि सेती नदी किनार शान्तीवनको सुकुम्बासी बस्तीमा मासिक ३ हजार तिर्ने गरी डेरा कोठा लिए । वर्षमा ८ महिनाजति बालुवा चाल्ने र बाँकी ४ महिना साइट (घर बनाउने) काम गर्दै जान थाले उनी । बालुवा चाल्न बिहानै ४ बजे उठेर आँखा मिच्दै नजिकैको सेती किनारमा बुढाबूढी झर्थे । शुरूवातमा दुवै जनाले बालुवा खन्ने र चालेर भारी पुर्याएपछि डिलबहादुरले गाडी आउने ठाउँसम्म (५०० मिटर जति) बोक्न थाल्ने भने पत्नीले चालिरहन्थिन् । ‘बिहान ११ बजेसम्म काम गरेपछि पत्नी डेराकोठामा भात पकाउन फर्किन्थिन् । खाइवरी पुनः बूढालाई पालो दिन्थिन्,’ डिलबहादुरले भने, ‘साँझ अबेर ७ बजेसम्म काम गर्दा लखतरान हुन्थे । यसरी दिनमा १५ घण्टासम्म काम गरेर १ ट्रिप (खेप) को ३ हजार रुपैयाँ पाइन्थ्यो ।’
‘एक ट्रिप बालुवा पुर्याउन बुढाबूढीलाई डेढदेखि २ दिनसम्म लाग्छ । मैले ५० खेपसम्म बोक्नुपर्छ । फेरि सधैं चाल्न र बोक्न सकिन्न । शरीर गल्छ,’ डिलबहादुरले भने, ‘मासिक आम्दानी २५ हजार रुपैयाँ जति हुन्छ ।’
डिलबहादुरका अनुसार त्यही आम्दानीबाट पोखराको महंगो बसाइसहित सल्यानमा आमा, २ छोरा र छोरीको लागि खर्च पठाउनुपर्थ्यो । ‘यसबीचमा जेठा छोराले बिहे गरे । बुहारी ल्याए । नाति पनि भएको छ । परिवारमा सदस्य संख्या थपियो,’ उनले भने ।
अहिले सबैतिर लकडाउनले उनको परिवार समस्यामा छ । कठोर शारीरिक परिश्रम खर्चिनुपर्ने बालुवा चाल्ने काम समेत लकडाउन छ । बिक्री गर्न पाइएको छैन । बिक्री नगर्दा दैनिक ज्यालाबाट समेत वञ्चित हुनुपरेको छ ।
...................
‘हामीहरूलाई अहिले सबैभन्दा ठूलो समस्या खानाको छ हजुर,’ डिलबहादुरले दुःखेसो पोखे, ‘यता पनि समस्या छ, उता घरतिर पनि पैसा पठाउन पाइएको छैन । बच्चाबच्चीले दुःख पाए । कहिलेसम्म यस्तो हुने हो खै !’
उनकी पत्नी लीलाकुमारीलाई पनि बिहान–साँझ के पकाउने भन्ने पिरलो हुने गरेको छ । आफूहरूसँग भएको पैसा खर्च भएको र वडाले एक पटक दिएको राहत पनि अघिल्लो हप्ता सकिएपछि समस्या परेको लीलाकुमारीले बताइन् । ‘हामीहरूले त अहिले खाना एक छाक मात्र खान्छौैं, त्यो पनि भात र दाल मात्र,’ उनले भनिन्, ‘तरकारी किन्न सकिन्न ।’ लीलाकुमारीका अनुसार बचे–खुचेको चामल र दाल सकिएपछि भने के गर्ने भन्ने चिन्ताको बादल मडारिएको छ ।
...................
सेती नदी मजदुर समूह अध्यक्ष हुन् सरिता कँडेल । मजदुरले दुःख गरेर चालेको बालुवा ठेकेदारलाई पोस्ने काम भएको उनी बताउँछिन् । वास्तवमा पोखरा महानगरपालिकाले सेती नदी किनार रामघाटको बालुवा चाल्न ठेकेदार कम्पनीलाई जिम्मा दिएको छ । ‘ठेकेदार कम्पनीले ६ हजार रुपैयाँमा एक ट्रिप बालुवा उठाउँछन् । ३ हजार रुपैयाँ त कर नै तिर्नुपर्छ । बाँकी रहेको ३ हजारमध्ये बालुवा बोक्नेलाई १ हजार ५०० रुपैयाँ दिनुपर्छ । बाँकी रकम मात्र मजदुरको हातमा पर्छ,’ उनले भनिन्, ‘ठूलो रकम करमै तिर्नुपर्ने बाध्यताबीच अप्ठ्यारो परिस्थितिमा जीवन गुजारा गर्दैआएका बालुवा चाल्ने ३ हजार मजदुर लकडाउनसँगै हातमुख जोर्ने समस्याले झनै थिचिएका छन् ।’
नेताहरूले चुनावताका भोट बैंक मान्ने मजदुरको समस्या कसले देख्ला ?
भैहवाबाट झण्डै २० किलोमिटर पश्चिममा छ रुपन्देहीको सियारी–५ मा बैदौली गाउँ । सोही गाउँकी ३३ वर्षीया सावित्रा खरेल खनाल आमा बन्ने खुसीको मुखैमा थिइन् । विवाह गरेको दुई वर्ष मात्रै पुग्नै लाग्दा सावित्रा आम...
काठमाडौं उपत्यकामा भूकम्पको झड्का महसुस गरिएको छ । सोमवार अपरान्ह ४ बजेर ३३ मिनेटको समयमा भूकम्पको झड्का महसुस गरिएको हो । जाजरकोटको रामीडाँडा केन्द्रविन्दु भएर अपराह्न ४ बजेर ३१ मिनेटमा ५ दशमलव ८ रे...
तत्कालीन प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डीआईजी) अशोक सिंहले २०७९ फागुन १० गते जिम्मेवारीबाट राजीनामा दिए । प्रहरी महानिरीक्षक (आईजीपी)को लाइनमा रहेका सिंहको जन्ममितिमा कैफियत देखिएपछि राजीनामा दिनुपरेको थियो ।&...
बाराको कलैया उपमहानरपालिका–६ मदर्सा टोलमा रहेको बाल एकता इंग्लिस बोर्डिङ स्कूलका प्रिन्सिपल गुड्डु भनिने रुपेश स्वर्णकारको हत्याका मुख्य योजनाका सोही विद्यालयकी पूर्वशिक्षिका तथा लेखापाल राधा गुप्ता रहेको ख...
उदयपुरमा २१ वर्षीया युवतीलाई बलात्कार गरेको आरोपमा एक जना पक्राउ परेका छन् । पक्राउ पर्नेमा लिम्चुङबुङ गाउँपालिका १ बाँस्बोटेका २५ वर्षीय टवीन्द्र राई रहेका छन् । उनलाई आइतवार दिउँसो पक्राउ गरिएको प्रहर...
पाल्पामा १९ वर्षीया किशोरीलाई बलात्कार गरेको आरोपमा एक जना पक्राउ परेका छन् । पक्राउ पर्नेमा गुल्मीको इस्मा गाउँपालिका ६ का २६ वर्षीय जिज्ञाश दाहाल रहेका छन् । उनलाई मंगलवार साँझ पक्राउ गरिएको प्रहरीले जनाएको...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...