सांसद् डा. सुरेन्द्र यदवको अपहरण प्रकरणमा जोडिएसँगै पूर्वप्रहरी महानिरीक्षक (आईजीपी) सवेन्द्र खनालका सम्बन्धमा प्रश्न उठेको छ । 

बिहीवार पूर्व आईजीपी सवेन्द्र खनाल, नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) सांसदद्वय महेश बस्नेत र कृष्णबहादुर श्रेष्ठ ‘किसान’ले संघीय समाजवादी फोरमका सांसद् डा. सुरेन्द्र यादवको अपरहण गरेको भन्ने हल्लापछि प्रहरीबाट अवकाश पाएको २ महिनामै राजनैतिक तथा अपहरणजस्ता काममा संलग्न हुनुले उनलाई अपराधी किन नभन्ने भन्ने प्रश्न उठेको सुरक्षा विज्ञहरूले बताएका छन् ।

अपहरणका लागि दुईपक्षीय उद्देश्य, मानिसको भय र त्रास ३ वटा पक्षको अवाश्यकता पर्ने र त्यो डा. सुरेन्द्र यादवको अपरहणमा देखिएकाले यो अपरहण भएको कानूनका जानकारहरू बताउँछन् ।

‘अपहरणका ३ पक्ष उद्देश्य, मानसिक भय/त्रास र दुईपक्षीय हुनुपर्छ, त्यसमा त्यो देखिन्छ, त्यसैले यसलाई अपहरण हो भन्न सकिन्छ,’ कानूनविद् भन्छन् ।

मुलुकी अपराधसंहिताको दफा २११ (२) (क) र (ख)मा ‘कुनै व्यक्तिलाई बल प्रयोग गरी वा सो प्रयोग गर्ने धम्की दिई, छलकपट गरी वा डरत्रासमा पारी, जोरजुलुम गरी, हातहतियार देखाई वा नदेखाई वा झुक्यानमा पारी वा नशालु पदार्थ वा मादक पदार्थ सेवन गराई वा कुनै व्यक्ति यात्रा गरी रहेको सवारी साधन कुनै किसिमले कब्जा वा नियन्त्रणमा लिई वा त्यसउपर कुनै किसिमले नियन्त्रण गरी निजलाई कुनै ठाउँमा लगेमा वा जान बाध्य गराएमा वा, कुनै व्यक्तिलाई निजको मञ्जुरीविना वा बालबालिका वा शारीरिक अशक्तताको कारणले अरूको आश्रयमा बसेको वा मानसिक अस्वस्थताको कारणले होस ठेगानमा नरहेको व्यक्तिलाई निजको बाबुआमा वा संरक्षकको मञ्जुरीविना वा झुक्यानमा पारी जबरजस्ती कुनै ठाउँमा लगेमा,’ भन्ने व्यवस्था छ ।

सांसद् यादवको केसमा पनि यो देखिने भएकाले अपरहण भएको कानूनविद्हरू बताउँछन् । यस्तै अपराध नियन्त्रण गर्ने र जनताको सुरक्षा गरेर प्रहरी संगठनको प्रमुख समेत भइसकेको मानिसले सांसद्लाई विना कुनै पनि जानकारी जबरजस्ती ल्याउनु अपरहणलाई अपहरण नै भएको अधिवक्ता मुरारी सापकोटाले बताए ।

‘कानून कार्यान्वयन गराउने ठाउँको प्रमुख समेत भएको मानिस संलग्न भएर गरेको यो काम अपहरण नै हो,’ अधिवक्ता सापकोटाले लोकान्तरसँग भने, ‘अपराधमा मुछिनुले उहाँको नैतिकता हिजो संठनमा रहेर गरेको कार्यसम्पादनको विषयमा प्रश्न उठेको छ ।’

प्रहरीजस्तोे संगठनको प्रमुख समेत भइसकेका खनाल अपहरणजस्तो अपराधमा संलग्न रहनु नैतिकताहीन काम भएको पूर्व प्रहरी अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजी) नवराज ढकाल बताउँछन् ।

‘प्रहरी जस्तो संगठनको प्रमुख भएर बसिसकेको मान्छेले संगठनबाट रिटार्यड भइसकेको १/२ महिनामै अपहरण जस्तो आरोप लाग्नुले उनको नैतिकता गुमेको देखिन्छ,’ पूर्व एआईजी ढकालले भने ।

यस प्रकरणले हिजोका दिनमा खनालले गरेको कार्यसम्पादमा समेत प्रश्न उठेको प्रहरीका एक उच्च अधिकारीको बुझाइ छ ।

‘संगठनको प्रमुख भइसेकेको मान्छे अपहरणजस्तो कार्यमा संलग्न देखिनुले उहाँले हिजो गरेका कार्यसम्पादन कति स्वच्छ थियो भन्ने कुरामा प्रश्न उठेको छ,’ एक प्रहरी उच्च अधिकारीले लोकान्तरसँग भने ।

खनालको यस्तो कार्यले सिंगो प्रहरी संगठनलाई नै बदनाम बनाउन सक्ने ती अधिकारीको बुझाइ छ ।

के छ नजिर ?

अवकाश पाएका पूर्व प्रहरी महानिरीक्षकहरू कुनै पनि राजनीतिक कार्यमा संलग्न हुन नपाउने भन्ने कुनै कानूनी व्यवस्था छैन । यसको अर्थ कुनैपनि प्रहरी अधिकृतले संगठनबाट अवकाश पाएपछि तत्काल राजनीतिमा संलग्न हुने पाउँछ । 

‘अहिलेसम्म कुनै कानूनमा अवकाश पाएका प्रहरी अधिकृतले तत्कालै राजनीति गर्न नपाउने भन्ने कानूनी व्यवस्था भने छैन,’ पूर्व आईजीपी कुवेशसिंह राणाले भने ।

अहिलेसम्म कुनै पनि पूर्व आईजीपीहरू राजनीति तथा अपराधमा संलग्न नभएको राणाले लोकान्तरलाई बताए ।

पूर्व प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डीआईजी) नवराज सिलवाल हाल नेकपा ललितपुर– २ का सासंद् छन् ।