सत्तारूढ दल नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा)भित्र सत्ता समीकरण फेरबदलको चर्चा चलिरहेका बेला नेपालमा चिनियाँ राजदूत होउ यान्छीले सक्रियता बढाउनुलाई अर्थपूर्ण ढंगबाट हेरिएको छ ।

यान्छीले बिहीवार प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीलाई भेटेकी थिइन् भने शुक्रवार बिहान नेकपाका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ र वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपाललाई भेटेकी छन् ।

नेपाल नेकपाको विदेश विभाग प्रमुखसमेत हुन् । यान्छीले शुक्रवार दुवै नेताहरूलाई उनीहरूकै निवास पुगेर भेट गर्नुले नेपालको राजनीतिक फेरबदलमा चीनले राख्ने चासोमा बढोत्तरी भएको अर्थमा बुझिएको छ ।

नेपालमा सत्ता फेरबदल हुने चर्चा शुरू भएपछि चीन मात्र नभएर भारत, अमेरिका र युरोपियन देशहरूको चहलपहल बढेका उदाहरणहरू प्रशस्त पाइन्छ ।

गत वैशाख १५ गते चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले टेलिफोन गरेर नेपालकी समकक्षी विद्यादेवी भण्डारीलाई कोभिड– १९ सँग लड्न सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जाहेर गरेका थिए ।

राष्ट्रपति सीले नेपाल मात्र नभएर इरानका समकक्षीलाई पनि फोन गरेको चिनियाँ सरकारी सञ्चारमाध्यम सीजीटीएनले जनाएको थियो ।

संसारको महाशक्ति मानिएको अमेरिकामा कोभिड महामारीको प्रकोप अनियन्त्रित भएको अवस्थालाई चीनले आफ्नो प्रभाव बढाउने समयका रूपमा लिएको कतिपय अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले टिप्पणीका रूपमा प्रकाशित गर्ने गरेका छन् ।

अहिले भारत पनि कोभिड– १९ कै प्रकोपसँग लडिरहेको छ । कोभिड- १९ को नियन्त्रण र रोकथामको दिशामा भारतले नेपालकै तहमा पनि काम गर्न नसकिरहेको अवस्था छ ।

यद्यपि नेपालमा सत्ता परिवर्तनको हल्ला चलिरहेका बेला काठमाडौंमा भारतीय पक्षको सक्रियता पनि बढेको तर त्यो देखिने तहमा नरहेको अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिका जानकारहरू बताउँछन् ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयका अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध र कूटनीति स्नातकोत्तर कार्यक्रमका संयोजक डाक्टर खड्ग केसीले नेपालमा जब–जब राजनीति तरल हुँदै जान्छ, तब–तब विशेष गरेर नेपालस्थित भारत र चीनका कूटनीतिक नियोगहरू सक्रिय हुने प्रचलन पुरानै रहेको बताउँछन् ।

‘केही समययता नेपालमा विदेशी चलखेल देखिने स्तरमा थिएन,’ डाक्टर केसीले लोकान्तरसँग भने, ‘सत्तारूढ दल नेकपामै सत्ता परिवर्तनको बहस शुरू भएपछि भेटघाट बढाएर आफ्नो उपस्थिति देखाएको हुन सक्छ ।’

डाक्टर केसीले सरकारसँग स्थिरताका लागि प्रशस्त बहुमत भएको भएपनि यो अवस्था आउनु दु:खद् रहेको बताए ।

‘नेपालमा चलखेल बढ्यो भनेर कुनै छिमेकी या कुनै तहको शक्तिराष्ट्र कसैलाई दोष दिनु मूर्खता हो,’ डाक्टर केसीले भने, ‘हामी एकदमै आरामदायी ढंगले राजनीतिकरूपमा स्थिर भएको बेलामा पनि घर सम्हाल्न सक्दैनौं । उनीहरूका लागि आफ्नो प्रभाव क्षेत्रमा उपस्थिति देखाउनु त नाजायज होइन नि !’

उनले नेपालमा चलखेल बढ्ने स्थिति ल्याउन यहाँका दलहरू नै लागिपरेको बताए । ‘हामी आफैं आत्मसमीक्षा गर्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘हामी असक्षम छौं भने पुष्टि हुँदै गएको अवस्था हो यो ।’  

‘साइलेन्ट डिप्लोमेसी’मा विश्वास गर्ने चीन पछिल्लो समयमा नेपाल मामिलामा आक्रामक हुँदै गइरहेको छ ।

गत सालको अक्टोबर दोस्रो साता दुईदिनका लागि नेपालको राजकीय भ्रमणमा आएका राष्ट्रपति सीले नेपालका नेताहरूसँगको भेटमा चीनविरुद्ध हुने गतिविधिलाई आफूले सहन नसक्ने सन्देश दिएका थिए ।

राष्ट्रपति सी चीन फर्केलगत्तै ‘चीनलाई विभाजन गर्न खोज्नेको हड्डी भाँचिने’ प्रतिक्रिया दिएको भन्दै अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले चीनको आक्रमकतालाई चित्रित गर्न खोजेका थिए ।

नेपालस्थित चिनियाँ राजदूतावास सक्रिय भएको यो पहिलोपटक होइन ।

यान्छी यसअघिका चिनियाँ राजदूतहरूभन्दा बढी ‘सक्रिय’ देखिन्छिन् । तर नेपालमा सत्ता फेरबदलको बहस चलिरहेको बेला उनको सक्रियताको अर्थ भिन्न लाग्न सक्छ ।

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी र चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीबीच भगिनी सम्बन्ध भएकाले भेटघाटलाई सामान्य रूपमा लिनुपर्ने नेकपाका एक नेताले बताए ।

‘अहिले चिनियाँ राजदूतले नेताहरूसँग गरेको भेटघाट सत्ता समीकरण आफ्नो पक्षमा पार्ने हिसाबले रहेको मैले बुझेको छैन,’ ती नेताले लोकान्तरसँग भने, ‘यसलाई उचाल्नुपर्ने कुनै कारण छैन । नेपालको सत्तारूढ पार्टी र चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीबीच भगिनी सम्बन्ध छ । यो कूटनीतिको नियमित प्रक्रिया हो ।’

उनले सरकारको नेतृत्व कसले गर्ने, कसले छोड्ने जस्ता विषयहरू नितान्त नेपालको आन्तरिक विषय रहेको र छिमेकीको स्वार्थ देखिएपनि त्यसले कुनै अर्थ नराख्ने स्पष्ट पारे ।

गत असोजको पहिलो साता नेकपासँग अन्तर्क्रियाका लागि चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी (सीसीपी) का विदेश विभाग प्रमुख सङ ताओ काठमाडौं आएका थिए ।

उनीसँगै आएका करीब २० जनाको टोलीले नेकपाका २ सयभन्दा बढी केन्द्रीय कमिटीका सदस्यहरूसँग राजधानीको एक होटलमा अन्तरक्रियासमेत गरेको थियो ।

त्यतिबेला राष्ट्रपति सीले अघि सारेको ‘सी विचारधारा’लाई नेकपाले अंगीकार गर्न लागेको चर्चासमेत भएको थियो ।  

परराष्ट्रविद हिरण्यलाल श्रेष्ठ चिनियाँ राजदूतले देखाएको सक्रियता अहिलेसम्म सामान्य रहेको र यसमा टिप्पणी गर्नुपर्ने कुनै विषय नरहेको बताउँछन् ।

‘विदेशी कूटनीतिज्ञहरूले नेपालका नेताहरू भेट्नु सामान्य हो, यसको बारेमा अहिल्यै टिप्पणी गर्नु छिटो हुन्छ,’ श्रेष्ठले भने ।