मंसिर १४, २०८०
नेपाली सेनाका कर्णेल कामेश्वर यादवको घरमा चोरी भएको छ । ललितपुर महानरपालिका–१८ भैँसेपाटीमा रहेको उनको घरबाट १९ लाख ४२ हजार ६ सय रुपैयाँसहित विभिन्न सामानहरू चोरी भएको जिल्ला प्रहरी परिसरका एसएस...
चिनियाँ राजदूत हाउ यान्छी चर्चाको केन्द्रविन्दुमा छिन् । उच्चस्तरीय राजनीतिक भेटघाटका सिलसिला साताभरि नै चालू राखेकी हाउलाई नेपाली प्रेसले नजिकबाट हेरिरहेको हो । भारतीय राजदूत सक्रीय भएका बखत चनाखो रहने बानी परेका यहाँका समाचारमाध्यम चीनका कूटनीतिक प्रतिनिधि क्रियाशील भएको बेला किन उदासिन रहन सक्थे र ? यो अभिरुचि अस्वाभाविक पनि होइन । आखिर नेपालको राजनीतिक भूगोलको उपेक्षा कसैले पनि गर्न सक्दैन ।
कोरोना विषाणुको प्रकोपले विश्व आक्रान्त छ । र, यसको उद्गमस्थल चीन भएको तथ्य चिनियाँ अधिकारीहरूले नै सकार गरिसकेको अवस्था छ । प्रकोपको नियन्त्रणमा पनि चीनकै अनुभव उत्साहप्रद देखिएको छ । तिब्बत मार्फत साँध जोडिएको देश चीन, तसर्थ त्यहाँका राजदूतले यसबारे नेपाललाई जानकारी दिन र सहयोग प्रस्ताव गर्न माथिल्लो तहका पदाधिकारीहरूसित भेट्नु अनुचित वा आश्चर्यजनक विषय होइन । काठमाडौंस्थित् चिनियाँ दूतावासको नवीनतम् सूचनामा पनि कोभिड-१९ कै चर्चा भएको पाइन्छ ।
विग्रहको चिन्ता
जानिफकार र विश्लेषकहरू भने राजदूत हाउको सक्रियता कोरोनामा सीमित देख्दैनन् । ‘चासो’ र ‘सरोकार; जस्ता शब्दको उपयोग बिनाकारण भएको छैन । राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री र सत्ताधारी दल ‘नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी’ (नेकपा) का उपल्लो तहका नेताहरूलाई भेट्नमा उनले देखाएको तत्परता कोरोनासँग मात्र सम्बन्धित थियो वा हो भनेर कसैले पत्याउँदैन । आन्तरिक विग्रहमा फसेको नेकपा विभाजनमा नजाओस् भन्ने चाहना चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको होला नै, तसर्थ राजदूत हाउ सक्रीय भएको हुनुपर्छ । कोरोनाको त्रास नेपालभर छाएका बखत अध्यादेशको वितण्डा मच्चाइँदा नै राष्ट्रिय प्राथमिकता राजनीतितर्फ मोडिन पुगेको हो । माओवादी र एमालेको २०७५ सालमा भएको एकीकरण नै उल्टिने चरणमा प्रवेश गरेको देखियो । यस्तो परिप्रेक्ष्यमा सक्रीय भएकी छिन् राजदूत हाउ । त्यसैले यो सक्रियता सरोकार र चासोको चरण पार गरेर नेपालको घरेलु राजनीतिमा हस्तक्षेपमा प्रवेश गरेको मान्न सकिन्छ । र, यस्तो हस्तक्षेप स्वीकार्य हुन सक्दैन---भारतको तर्फबाट भएका यस्तै गतिविधि अस्वीकार्य भए झैं । नेपालको राजनीति यसै मुलुकका मतदाताले चुनेका प्रतिनिधिहरूले सञ्चालन गर्ने हो । गर्नुपर्छ ।
अहिलेको सन्दर्भमा राजदूत हाउका क्रियाकलाप आलोच्य छन् । सन्देह छैन । तर प्रश्न उठ्छ : के केपी ओली, प्रचण्ड, झलनाथ, माधव नेपालहरूले राजदूत हाउलाई आ-आफ्नो निवासमा स्वागत गर्न तत्पर नभएको भए उनबाट हस्तक्षेप स्तरको चासो प्रकट हुन सक्थ्यो त ? के राजदूत पहिले नै समय नमिलाईकन नेताका ढोका ढक्ढक्यउन पुग्ने थिइन् र ? के ती नेतामध्ये प्रत्येकले आन्तरिक राजनीति तरल भएको यस समयमा विदेशी दूतसँग भेट्नु उचित हुँदैन भनेर जवाफ दिन सक्दैनथे ? अवश्य सक्ने थिए दृढसंकल्प भएका नेपाली हुन सकेको भए ।
वास्तवमा हस्तक्षेपको निम्तो बुधवार प्रधानमन्त्री ओली र राजदूत हाउको भेटघाटअघि नै गईसकेको थियो---घटनाक्रमले यस्तै बताउँछन् । त्यसै दिनको लागि तय गरिएको माधवकुमार नेपालले चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टी विदेश विभाग प्रमुख सङ ताओसित तीन घण्टा लामो भिडिओ संवाद पनि चर्चित परिवेशबाहिर पर्दैन । तर यस पटक नेपाली राजनीति गिजोल्न निम्त्याउने काम १५ वैशाखको साँझ शुरू भएको देखिन्छ । त्यस दिन साँझ नेपालका आलंकारिक राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी र चीनका सर्वशक्तिमान् राष्ट्रपति सी चिनफिङ बीच ४० मिनेट टेलिफोन-वार्ता भयो । परराष्ट्र सचिव र चीन जान लागेका नेपालका नयाँ राजदूत समेतको रोहबरमा भएको त्यस फोन-वार्ताबारे बेलुकी परराष्ट्र मन्त्रालयले प्रकाशित गरेको सूचनामा कोरोना नियन्त्रणका कुरा मात्र छैनन् । गतवर्ष असोजमा भएको राष्ट्रपति सीको नेपाल-भ्रमणदेखि लिएर प्रधानमन्त्री ओलीको यतिखेरको स्वास्थ्यस्थितिसम्मका विषय परेका छन् ।
उत्तरको पहल
घतलाग्दो (भनौं वा चिन्तालाग्दो) बुँदा के छ भने त्यो टेलिफोन-वार्ताको पहल चीनको तर्फबाट भएको थिएन, नेपालको तर्फबाट भएको थियो । परराष्ट्रको सूचनामा चीनका राष्ट्रपति सीले नेपाली समकक्षी भण्डारीलाई फोन गरेकोमा प्रशंसा जनाउनु भएको बुँदा उल्लेख भएको छ । हो, यसबारे समाचार दिँदा गोरखापत्रले भने उल्टो बेहोरा छापेको देखिन्छ । चीनका राष्ट्रपतिले ‘सोमवार साँझ टेलिफोन गर्दै वर्तमान अवस्थाबारे जानकारी लिनुभएको’ भन्ने गोरखापत्रको वाक्य नै यसको प्रमाण हो । सर्वसाधारणको निमित्त सरकारी सूचनाको आधिकारिक स्रोत मानिने गरेको गोरखापत्र आफैंले चाहिँ दुइटा स्रोत उद्धृत गरेको छ---परराष्ट्र मन्त्रालय र राष्ट्रपति कार्यालय । शङ्का गर्न सकिन्छ, यसरी उल्टो सूचना प्रवाह किन गराइयो होला ? अड्कलबाजी चल्नु स्वाभाविक हुन्छ । अर्को शब्दामा, हस्तक्षेप ‘आएको’ भन्दा पनि ‘निम्ताइएको’ हो । किन यसो गरियो त ? सहजै भन्न सकिन्छ, एउटा पार्टी विशेषको सत्तामा टिक्ने उद्देश्य पूरा गराउन । कोरोना एउटा देखावटी कारण मात्र हो ।
वर्तमानका घटना-विकास नियाल्ने पर्यवेक्षकहरूमध्ये केहीले यस हरफको लेखकलाई एक अर्को पाटोतिर पनि ध्यान दिन प्रेरित गरेका छन् : चीनका अनुशासित कम्युनिष्ट नेता र प्रशासनिक संयन्त्रमा रहेका पदाधिकारीहरूलाई नेपालका राष्ट्रपति केवल आलंकारिक राष्ट्राध्यक्ष भएको यथार्थको पूरा ज्ञान छ । र, उनीहरूलाई के पनि थाहा छ भने राष्ट्रपति भण्डारी र प्रधानमन्त्री ओली दुबैसँग एउटै राजनीतिक पार्टीमा रहेर काम गरेको पृष्ठभूमि छ । कामको सिलसिला एक लयमा जाने गरेको छ जसको पुष्टि हालैको अध्यादेश तर्जुमा र खारेजीको घटनाले पनि गर्दछ ।
चिनियाँ पक्षले सोचेको हुनुपर्छ, नेपालका कार्यकारी अधिकारसम्पन्न प्रधानमन्त्रीसमक्ष पु-याउनु पर्ने सन्देशहरू राष्ट्राध्यक्ष मार्फत प्रवाह गर्न सकिहालिन्छ । बुझिने कुरो हो, चीनका राष्ट्रपतिले नेपालका प्रधानमन्त्रीलाई सिधा सम्पर्क गर्न नसकिने अवस्था थिएन, तर त्यसो गर्दा नेपालको दक्षिणी छिमेकी र अमेरिका समेतका पश्चिमी शक्तिहरू झस्किन सक्छन् । यस्तो सोच राखेर चिनियाँ पक्षले ‘शान्त कूटनीति’ को माध्यम अपनाएको हुन सक्छ । चलाखी गरेको हुन सक्छ ।
आखिर चीनका शासकले पहिले हेर्ने भनेको आफ्नै देशको हित हो । अमेरिकासित प्रतिस्पर्द्धा छ, भारतसित पनि कतिपय मामिलामा मत-मतान्तर छ । सबैले आ-आफ्नो राष्ट्रिय भलाइका विषयमा ध्यान केन्द्रित गर्छन् । दुर्भाग्य, नेपालमा भने सत्ताधारीहरूका लागि देशको सामूहिक सुरक्षा, समुन्नति र हितका विषय गौण हुने गरेका छन् । निजी र पार्टीगत स्वार्थका लागि बाहिरी हस्तक्षेप समेत निम्त्याउन अग्रसर हुन्छन् । चिनियाँ राजदूत हाउको सक्रियता अकारण बाक्लो भएको छैन यद्यपि अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिक मान्यता र मर्यादाले कुनै राजदूतलाई यस्तो राजनीतिक दौडधूपलाई स्वीकृति दिँदैन । र, सम्भवत: राजदूत हाउ पनि यसबारे जानकार छिन् ।
नेपाली सेनाका कर्णेल कामेश्वर यादवको घरमा चोरी भएको छ । ललितपुर महानरपालिका–१८ भैँसेपाटीमा रहेको उनको घरबाट १९ लाख ४२ हजार ६ सय रुपैयाँसहित विभिन्न सामानहरू चोरी भएको जिल्ला प्रहरी परिसरका एसएस...
काठमाडौँ उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयले ‘कल गर्ल’ चाहिएमा उपलब्ध गराइदिने भनी ठगी गर्ने दुई जनालाई पक्राउ गरी आज सार्वजनिक गरेको छ । सामाजिक सञ्जालबाट ‘कल गर्ल’ उपल...
बाराको कलैया उपमहानरपालिका–६ मदर्सा टोलमा रहेको बाल एकता इंग्लिस बोर्डिङ स्कूलका प्रिन्सिपल गुड्डु भनिने रुपेश स्वर्णकारको हत्याका मुख्य योजनाका सोही विद्यालयकी पूर्वशिक्षिका तथा लेखापाल राधा गुप्ता रहेको ख...
पाल्पामा दुईवटा खोलामा डुबेर मंगलवार दुई जनाको ज्यान गएको छ । पाल्पाको तिनाउ गाउँपालिका–३ मा रहेको तिनाउ खोलाको ड्याममा डुबेर घुम्न आएकी भारतीय युवती महिलाको मृत्यु भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय, पाल्पाक...
भैहवाबाट झण्डै २० किलोमिटर पश्चिममा छ रुपन्देहीको सियारी–५ मा बैदौली गाउँ । सोही गाउँकी ३३ वर्षीया सावित्रा खरेल खनाल आमा बन्ने खुसीको मुखैमा थिइन् । विवाह गरेको दुई वर्ष मात्रै पुग्नै लाग्दा सावित्रा आम...
तत्कालीन प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डीआईजी) अशोक सिंहले २०७९ फागुन १० गते जिम्मेवारीबाट राजीनामा दिए । प्रहरी महानिरीक्षक (आईजीपी)को लाइनमा रहेका सिंहको जन्ममितिमा कैफियत देखिएपछि राजीनामा दिनुपरेको थियो ।&...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...