पोखराका असिम शेरचनको जीवनमा खेल र संगीत एकैसाथ आयो । दुवै छोड्न सकेनन् ।

जस्तोसुकै परिस्थितिमा पनि खेल र संगीतलाई अगाडि बढाउँदै आएका उनलाई यसपालि लकडाउनले भने घरभित्रै बन्दी बनायो तर समय सदुपयोग गर्दै संगीत सिक्नमै खर्च गरे ।

उनी भन्छन्, ‘डेढ महिना लामो लकडाउनबीच सिक्ने बाँकी सांगीतिक क्षेत्रका थुप्रै कुराहरू सिकें ।’

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) संक्रमणको सन्त्रासका कारण सरकारले लगातार पाँचौ पटकसम्म लकडाउन थप्दै जेठ ५ गतेसम्म पुर्‍याएको छ । आमनेपालीझैं उनले पनि डेढ महिनाको लकडाउन परिस्थिति भोगिसके तर नकारात्मकबीच पनि सकारात्मक प्रयास खोजे । चर्चित नेपथ्य ब्याण्ड हुँदै कन्दरामा प्रवेश गरेका ‘लीड गितारिस्ट’ असिमलाई संगीत सिक्ने उपयुक्त मौका रह्यो ।

असिमले उतिबेला नेपथ्यबाट थोरबहुत नामदाम कमाएका थिए । अमृत गुरुङ लगायत सहकर्मीसँग उनी कन्सर्टका लागि देशविदेश पुग्थे तर आफ्नै जातिको पहिचान बोकेको आर्चरी खेलले उनको चर्चा ह्वात्तै माथि उठायो ।

राष्ट्रिय/अन्तर्राष्ट्रिस्तरका प्रतियोगितामा भाग लिने क्रममा उनलाई पनि लागेको रहेनछ – यसरी एकपछि अर्को उपलब्धि हासिल होला र नाम सर्वत्र चम्किएला । सांगीतिक माहोलमा जमिरहँदा उनी बो (आर्चरीमा समाउने भाग), एरो (तिर) र टार्गेट (तिर हानेपछि ठोक्किने भाग) माथि नियमित अभ्यास गर्दै राष्ट्रिय खेलकुद, दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) र एसियन गेम्समा भाग लिन पुगे । ११ औं सागमा कास्य, राष्ट्रिय खेलकुदमा एकपछि अर्को स्वर्ण, आईएसएफ इन्टरनेसनल सोलिडारिटी आर्चरीमा रजत पदक, एसियन गेम्समा ३ पटक तथा १३ औं सागको सहभागिता उनको नाममा दर्ज भइसकेका छन् ।

पोखराको बुद्धचोक बस्ने ४४ वर्षीय असिमको संगीतप्रतिको लगाव पनि ज्यादै छ । बुवा विनोद शेरचन र आमा ओमकुमारी शेरचनको कोखबाट उनी काठमाडौंमा जन्मिएका हुन् । सानैमा पोखरा आए । बुवाआमाका २ सन्तानमध्ये एक मात्र सुपुत्र असिमका २ छोराछोरी छन् । सन्तानको इच्छा रहे आर्चरीमा समर्पित गराउने योजना रहेको सुनाउँछन् ।

कोरोना कहरबीच लोकान्तरसँगको कुराकानीमा उनले आफ्नो सांगीतिक यात्रा, खेल क्षेत्रलगायत विविध पक्षबारे गरेको भलाकुसारी उनकै शब्दमा –

‘छोड्न सकिनँ सांगीतिक क्षेत्र’

कुरा आजभन्दा करीब २५ वर्षअघिको हो, त्यस्तै सन् १९९५ तिर हुनुपर्छ । त्यो बेलामा अहिलेको जस्तो विभिन्न स्रोतसाधन थिएन । अनलाइन, यूट्युब, फेसबूक जस्ता सामाजिक सञ्जाल केही थिएन । मोबाइल भित्रेकै थिएन । रेडियो नेपाल थियो । टीभीमा नेपाल टेलिभिजन प्रसारण हुन्थ्यो । पछि इमेज च्यानल हुँदै अन्य च्यानल थपिएका हुन् ।

फिल्म हल केही मात्र थिए । पर्यटकीय नगरी पोखरामा त्यसबेलाका संगीतमा रुची राख्ने युवा हरूले ब्याण्ड खोल्ने चलन थियो । म पनि साथीहरूको संगतमा गितार सिक्न थालें । केही ब्याण्डले बेलाबेलामा सानातिना प्रस्तुति दिने गर्दथे । १९९० तिर खोलिएको नेपथ्यले पनि ठूलो कार्यक्रम दिन सकेको थिएन ।

त्यसैक्रममा नेपथ्यबाट बिग प्रोग्रामअन्तर्गत लाइभ कन्टर्स हुने भयो । कन्सर्टका लागि गितारिस्ट खाँचो देखियो । त्यसका लागि ब्याण्डकै मेम्बर रत्नमान गुरुङले मलाई सम्पर्क गर्नुभयो । त्यसपछि नेपथ्य ब्याण्डमा आवद्ध हुने मौका पाएँ ।

उसबेला ब्याण्डमा अमृत गुरुङ, रत्नमान गुरुङ, दीपकजंग राणा, भीम पुन लगायत हुनुहुन्थ्यो । पोखरा सभागृह हल (तत्कालीन दीपेन्द्र सभागृह) मा बिग लाइभ कन्सर्ट भयो । मैले पनि गितारिस्ट भूमिका निर्वाह गरें । हल खचाखच थियो । खुट्टा टेक्ने ठाउँ थिएन । अत्यन्तै सफल रह्यो सो कन्सर्ट । किनकि नेपथ्यले त्यसबेलासम्म राम्रै चर्चा कमाइसकेको थियो । 

नेपथ्यले सो कन्सर्ट गर्नुअघिसम्म पोखरामा त्यस्तो खालको कन्सर्ट भएकै थिएन । काठमाडौंबाट प्रिजम, क्रिसक्रस लगायत ब्याण्डले बेलाबेलामा आएर आफ्नै ओरिजिनल गीत नभै अंग्रेजी गीतमा मनोरञ्जन दिन्थे तर नेपथ्यले आफ्नै ओरिजिनल गीतमा सो खालको कन्सर्ट दिएको पहिलो हो ।

१९९५ मा सो कन्सर्ट भइसकेपछि अर्को वर्ष काठमाडौं गयौं । कन्सर्ट प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा तय थियो । कार्यक्रम त्यहाँ पनि भव्य भयो । देशविदेशमा लगातार कन्सर्ट हुँदै गयो । हङकङमा हामीहरू २ पटकसम्म कन्सर्ट लिएर गयौं ।

स्रोतसाधनकै कमीले बाहिरफेर गएर कन्सर्ट गर्नु चुनौती थियो । महेश श्रेष्ठ दाइले सो बेला म्यानेज्मेन्टको जिम्मा लिनुभएको थियो । अमृत गुरुङ, रविन श्रेष्ठ, गौतम गुरुङ भोकलमा, रत्नमान गुरुङ र म लीड गितारमा, माइकल पुन बेस गितारमा, भीम पुन ड्रममा थियौं । की–बोर्ड र मादल चाहिँ विभिन्न वाद्यवादकलाई आवश्यकता अनुसार कन्सर्टको बेलामा बोलाइन्थ्यो । 

केही समय काठमाडौं पढ्ने बेलामा मैले सारङ्गी सिकें । आफ्नै मौलिक बाजा पनि सिक्नुपर्छ भन्ने लागेर सारङ्गी किनेरै बजाउन सिकेको हुँ । अहिले पनि गितारको अलावा सारङ्गी र इसराज बाजा बजाउँछु ।

पोखरा त्यसबेला नै सुन्दर नगरी रुपमा चर्चित थियो । अझ सांगीतिक माहोलले यसको चर्चा झनै चुलियो । एकताका नेपालमै सबैभन्दा बढी ब्याण्ड थिए त, पोखरामै थिए । प्रायः ब्याण्ड नै उम्दा थिए । नेपथ्यसहित कन्दरा, देउराली, मध्याह्न, लेकाली लगायत ब्याण्डले देश–विदेशमा नाम कमाएका थिए ।

म करीब ४ वर्षसम्म नेपथ्यमै रहें । त्यसपछि आर्चरी खेल तथा घरायसी कामकाजले त्यता (संगीत) मा निष्क्रियझैं रहें । प्रविधिको विकास एकातिर तीव्र गतिमा हुँदा पोखरेली ब्याण्डबाट पनि खासै कार्यक्रम हुन छाडे । सिडीबाट पेनड्राइभ र ब्लुटुथ जमाना आयो तर १२ वर्षसम्म निष्क्रिय रहेकोमा पुनः ५ वर्षदेखि कन्दराबाट कमब्याक भएँ । कन्दराका साथीहरूले मिलेर गरौं, ब्याण्ड व्यूझाँऔं भन्नुभो, आपूm पनि फ्री भएको हिसाबले जोडिएको हुँ ।

यसबीचमा हामीले १/२ वर्ष ब्याण्ड टूर गरियो । हङकङ, कोरिया, अस्टे«लिया, अमेरिकासम्म पुग्यौं । ब्याण्डमा विवेक श्रेष्ठ (भोकल), सुनिल थापा (ड्रभर), बुद्धराज बज्राचार्य (की–बोर्ड), अनिल गुरुङ (बेस गितार), अभिनाश गायक (मादल), अमित गुरुङ र म (गितार) छौं ।

कोरोनाले खस्कियो सांगीतिक उद्योग

कोरोना कारण अन्य क्षेत्रझैं सांगीतिक क्षेत्र पनि नराम्ररी खस्किएको छ । मलाई लाग्छ, अबको १/२ वर्ष सांगीतिक टूर हुन गाह्रो छ । किनकि सामाजिक दूरी समेत कायम गर्नुपर्ने हुँदा हत्तपत्त आयोजक अघि सर्दैनन् । कोरोनाले संगीत उद्योगलाई गाँजेको हो । एकातिर प्रविधि विकासले सहज बन्दै जाँदा संगीत उद्योग भने विगतदेखि नै धरायसी बन्दै गएको छ ।

एकताका क्यासेट–चक्काको जमाना थियो । क्यासेट पसलहरू थुप्रै थिए । बिस्तारै डिजिटल प्रकारका चिजहरू आउन थाले । चक्काबाट सिडी हुँदै पेनड्राइभ आयो । क्यासेट किन्नु नपर्ने भयो । अनि इन्टरनेटले प्रवेश पायो । कम्प्युटरमा आममानिसको पहुँच भयो । इन्टरनेट माध्यमबाट वाईफाई आयो । ब्लु टुथ, सेयर इट लगायत आए । यूट्युब, फेसबूक लगायत सामाजिक सञ्जालको तीव्र विकास भयो । यसो हुँदा नेपाली सांगीतिक उद्योग भने नराम्रोसँग हल्लायो । मलाई सम्झना छ, त्यतिबेला एल्बम निकालेपछि एक–डेढ लाखप्रति एल्बम बिक्री हुन्थ्यो । आधुनिक, पप तथा लोकदोहोरी गीतका एल्बम लाख संख्यामा बिक्री हुने गरेकोमा आँखै अगाडि ५०० पनि नबिक्ने हुन थाल्यो ।
संगीतको पनि व्यापार भएन । म्यूजिक कम्पनी पनि धरासायी हुँदै गए । कलाकारले विकल्प रोज्न थाले । लाइभ कन्सर्ट पहिलेजस्तो हुन छाडे । स्थापित केही मात्र चले । किनकि मनोरञ्जनको साधन अन्य विकल्प बने । 

नेपाल टेलिभिजन मात्र रहेकोमा दर्जनौं टेलिभिजन च्यानल खुले । रेडियो नेपालको एकाधिकार तोड्दै सयौंको संख्यामा एफएम स्टेसन खुले । एकताका टेलिभिजन तथा रेडियोमा गीत बज्यो भने लगभग नेपालभर चिनिने अवस्था थियो । अहिले त्यस्तो छैन, घरबाटै इन्टरनेट माध्यमबाट आफ्नो च्यानल चलाउन सक्ने अवस्था आयो । प्रविधिले विश्वभरका मानिसलाई नजिक त ल्यायो तर संगीत उद्योगको मेहनत खेर हुँदै जान थाल्यो । अहिले विश्वभर फैलिएको कोरोना महामारीले संगीतसहित सबै क्षेत्रको अवस्था नराम्ररी बिग्रिन पुग्यो । 

कोरोनासँगै अब केही समय हामीहरू यसैसँगै हुर्किनुपर्ने देख्छु । यसैसँगै साक्षात्कार गर्दै दैनिक जीवनयापन चलाउनुपर्ने हुन्छ । विपत्तिको बेलामा पनि नआत्तिकन अगाडि बढ्नुपर्छ । सकारात्मक बन्नुपर्छ । लकडाउनको बेलामा मैले समय सदुपयोग गर्दै संगीतको विषयमा अध्ययन गर्न मन लागेको विषय सिकें । धेरै अध्ययन गर्ने मौका पाएँ । अनलाइन सोर्सले सहज बनायो । थाती रहेका कामकाज यसबीचमा पूरा गर्न सुझाव दिन्छु । 

आर्चरीमा एरो निशाना

सांगीतिक माहोलमा रम्दारम्दै एक्कासी आर्चरीमा आइपुगें । हुन त आर्चरी हाम्रो थकाली समुदायमा परम्परागत खेल नै हो । बुवाबाजेहरू आर्चरी खेलेरै हुर्के तर खेल व्यावसायिक त्यत्ति हुन सकेको थिएन । राष्ट्रिय खेलकुद, साग, एसियन लगायतमा क्रमशः प्रवेश पायो । नेपालमा पनि विभागीय नेपाली सेना र नेपाल पुलिसभित्र पनि आर्चरी भित्रिसकेको छ । थकाली, मगर, छन्त्याल जातिको परम्परागत खेल आर्चरी नेपालमा विशेषतः कास्की, काठमाडौं उपत्यका लगायत जिल्लामा खेलिन्छ । आर्चरी यस्तो खेल हो, जसमा नेपालको सम्भावना बलियो छ । यसले राष्ट्रको नाम अन्तर्राष्ट्रियस्तरसम्म फैलाउन मद्दत पुग्छ ।

उमेरले ३० वर्ष पुग्ने बेला मात्र म व्यावसायिक रुपमा आर्चरीमा प्रवेश गरेको हुँ । त्यसअघि म फुटबल खेल्थें । जिल्लास्तरीय तथा क्षेत्रीयस्तरको प्रतियोगितामा पनि भाग लिएँ । पश्चिमाञ्चलस्तरीय फूटबल प्रतियोगिताको लागि पाल्पासम्म पुगेको थिएँ । 

२०६४ सालतिरको कुरा हो, पोखरा नदीपुरस्थित थकाली समाज समाजमा थकाली जातिले पुर्खादेखि चलिआएको परम्परागत खेल आर्चरी प्रतियोगिता आयोजना गरिएको थियो । मैले पनि बो समाएर टार्गेटमा एरो हानें । त्यो देखेर अग्रजहरूले मेरो निशाना राम्रो छ भनी यसमा लाग्न प्रेरित गर्नुभयो । पछि पोखरामै किशोरकुमार गुरुङसँग उहाँको घर (नागबेलीटोल) मै गएर प्रशिक्षण शुरू गरें ।

सन् २००४ मा सिंगापुरबाट पुलिसमा रिटायर्ड किशोरकुमार गुरुङ र दीपक गुरुङ स्वदेश फर्केपछि पोखरामा आधुनिक आर्चरीले प्रवेश पाएको हो । दीपक काठमाडौंतिर लाग्नुभयो भने किशोर पोखरामै रहनुभयो । दीपक दाइ हाल नेपाल आर्चरी संघका केन्द्रीय अध्यक्ष हुनुहुन्छ भने किशोर राष्ट्रिय कोचमा जम्नुभएको छ ।

किशोर दाइले त्यसबेला आर्चरीको आधारभूत ज्ञान सिकाउँदै गर्दा पछि रंगशालामै बृहत् ज्ञान पस्किनुभयो । मैले यो खेल वास्तवमा शारीरिक परिश्रमभन्दा यसमा कला, धैर्यता, सन्तुलन र निरन्तरता आवश्यक हुँदोरहेछ भन्ने बुझे । निरन्तर अभ्यास र धैर्यताले सीप निखार्दै गयो । जसको कारण १ दशकमै राष्ट्रियस्तरकै खेलाडी बन्न सकें । आधुनिक आर्चरीमा एकपछि अर्को पदक भित्रिए ।

काठमाडौंमा पाँचौ राष्ट्रिय खेलकुद हुनेवाला थियो । ४/५ महिना सिकेपछि राष्ट्रिय टीममा परें । प्रतियोगितामा भाग लिएँ । त्यसबेला दोस्रो हुँदै रजत पदक जितें । मैले व्यक्तिगत ७० मिटर रिकर्भमा रजत र हाम्रै टीमले स्वर्ण जित्यो । पदक जितेपछि अग्रजहरूले यसैलाई व्यावसायिक बनाउनुपर्छ भनी अझ हौसला दिनुभयो । 

त्यसपछि बंगलादेशमा सन् २०१० सम्पन्न ११ औं साउथ एसियन गेम्स (साग) मा भाग लिएँ । हाम्रो टीमले भुटानी टीमलाई पराजित गर्दै कास्य पदक जित्न सफल भएको थियो । 

एसियन गेम्सअन्तर्गत सन् २०१० मा चीनको गोञ्जाउ, २०१४ मा कोरियाको इन्चोक र सन् २०१८ मा इण्डोनेसियाको जाकार्तामा मैले लगातार ३ पटक सहभागिता जनाएँ । यसमा सहभागिता नै ठूलो कुरो हो । आर्चरी खेलमै एसियन गेम्समा ३ पटक सहभागिता जनाउने नेपालीको नामको सूचीमा मेरो मात्र छ ।

गोञ्जाउको एसियन गेम्सको रमाइलो पक्ष छ । जब नेपाली टीम इरानलाई हराउँदै क्वार्टरफाइलन प्रवेश गर्‍यो, तब इरानका लागि कोरियन कोचलाई तत्काल बर्खास्त गरिएको थियो । 

सन् २०१८ मा बंगलादेशको ढाका सम्पन्न दोस्रो आईएसएएफ इन्टरनेसनल सोलिडारिटी आर्चरी च्याम्पियनसीपमा रजत पदक चुम्न सकें ।

राष्ट्रिय खेलकुदअन्तर्गत पाँचौमा १ स्वर्ण र १ रजत तथा छैटौंमा १ स्वर्ण र आठौंमा डबल स्वर्ण जित्न सफल भएँ । सातौं भने सांगीतिक कार्यक्रमका लागि अस्टे«लिया हुँदा छुुट्यो । आठौंमा भाग लिएँ । नेपालगञ्जमा भएको प्रतियोगितामा ७० मिटर व्यक्तिगत रिकर्भअन्तर्गत स्वर्ण जितेको हुँ । टीम इभेन्टमा गण्डकीले अर्को स्वर्ण जित्यो । व्यक्तिगत रिकर्भमा आफ्नै क्लब कास्की आर्चरीका मुकेश तामाङलाई हराउँदै स्वर्ण जितेको हुँ । आर्चरी खेल्नकै लागि हालसम्म थाइल्याण्ड, भियतनाम, इरान, कोरिया, चीन, इण्डोनेसिया, भारत लगायत राष्ट्र पुगेको छु ।

गत वर्ष होम ग्राउन्ड पोखरामै भएको १३ औं सागमा भने पदकविहीन हुनुपर्‍यो । ७० मिटर रिकर्भमा भाग लिएको थिएँ । क्लोज क्याम्मै भएपनि पर्याप्त तयारी हुन सकेन । खेल शुरूआतको मुखमा मात्र विदेशबाट सामान आयो । बंगलादेशसामु अन्य देशको कुनै जोर चलेन । बंगलादेशले सबै १० वटै स्वर्णमा वर्चस्व जमायो । नेपालले भने १ रजत र २ कास्यमै चित्त बुझाउनु पर्‍यो । मेन कम्पाउण्ड मिक्स टीमबाट नेपालले पहिलो पटक रजत जितेको हो । सो टीममा सनातन मल्ल र इमायुङ राई थिए ।

आर्चरीमा नेपालको सम्भावना राम्रो भएकाले सरकारबाटै आवश्यक योजना बनाएर स्कूल तहबाटै आर्चरी सिकाउनु जरुरी छ । ताकि किशोरवय उमेरमै यसप्रति समर्पित गराए राज्यले आर्चरीबाटै प्रशस्त सफलता हासिल गर्न सक्छ । विभागीय क्लबमा पनि आर्चरीलाई महत्त्वपूर्ण रुपमा लिइएकाले यसको विकास क्रमशः हुने अपेक्षा गर्दछु । खेलाडीले तालिम मात्र गरेर पुग्दैन, सामान पनि पर्याप्त हुनुपर्छ ।

सबै विदेशबाट मगाउनुपर्ने हुँदा अलि यो महंगो छ । यसको अलिकति नराम्रो पक्ष भनेको सामान महंगो, कुनै पनि सामान नेपालमा पाइँदैन । आफैंमा एकदमै महंगो भएकाले सोचेको जति नयाँ खेलाडी उत्पादन गर्न सकेका छैनौं । भविष्यमा प्रशिक्षण दिनेछु । सीप कौशल सिकाउने रहर छ । संगीत अलावा जीवन यसमै समर्पित गर्न चाहन्छु ।