माघ १८, २०८०
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
जेठ २२, २०७७
फ्रान्सबाट कतारको दोहा हुँदै नेपाल आएकी एक युवतीमा गत चैत १० गते कोभिड– १९ संक्रमण पुष्टि भएकै दिनदेखि नेपाल ठप्प छ । उनी नेपालमा भेटिएकी दोस्रो संक्रमित थिइन् ।
नेपालमा भेटिएका पहिलो र दोस्रो संक्रमणको बीचको समय लगभग २ महिना थियो ।
त्यो दुई महिनामा सरकारले पूर्वतयारीका नाममा कोरोना रोकथाम तथा नियन्त्रण उच्चस्तरीय समन्वय समिति गठन गर्नुबाहेक एउटा सिन्को पनि भाँचेको थिएन ।
गत साल माघको दोस्रो सातामा चीनको वुहानबाट आएका एक विद्यार्थीमा पहिलो संक्रमण भेटिएको थियो । नेपालमा भारतबाहेक तेस्रो मुलुकबाट संक्रमित भएर आएका सबै निको भएर घर फर्किसकेका छन् ।
ती दुवै आयातित केसहरू थिए । त्यसपछि केही दिनको फरकमा संक्रमणको संख्या एकाध बढ्यो । पछिल्लो समयमा संक्रमण एकैदिन ३ सय हाराहारीमा देखिएको छ ।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आफ्ना विभिन्न वक्तव्यमा भारतले विश्व स्वास्थ्य संगठनको मापदण्ड पूरा नगरिकन नेपालीहरूलाई धमाधम सीमामा ल्याएर छोडिदिने क्रियाकलाप गरेको भन्दै असन्तुष्ट व्यक्त गर्ने गरेका छन् ।
भारतले जे सुकै गरोस्, आफ्ना नागरिकको जिउज्यानको सुरक्षा गर्ने जिम्मा सरकारकै काँधमा आउने हो । पछिल्लो समय सरकार पनि केही तातेको जस्तो देखिन्छ ।
तर नेपालमा आयातित संक्रमण र स्थानीय स्तरमा भएका संक्रमण के कति छन् भन्ने कुनै लेखाजोखा छैन । स्वास्थ्य मन्त्रालयले गर्ने दैनिक प्रेस ब्रिफिङमा बताइने गरेको संक्रमितको संख्या पनि भारतबाट आएकामा देखिएको हो कि स्थानीय संक्रमण हो भन्ने खुलाइने गरेको छैन ।
जस्तै झापाको कचनकवलमा पुष्टि भएका १७ वटा संक्रमणहरू पूरै भारतबाट आएका व्यक्तिहरूमा देखिएको हो । स्थानीय स्तरमा कुनै संक्रमण नभएको कचनकवल गाउँपालिका प्रवक्ता लक्ष्मी नारायण यादवले लोकान्तरलाई बताए ।
ती १७ जना निको भएर डिस्चार्ज भइसकेका छन् । यादवका अनुसार भारतबाटै आएका थप ३ सय ३० जनाको स्वाब संकलन गरेर परीक्षणका लागि पठाइएको छ, तर रिपोर्ट आएको छैन ।
त्यस्तै यता बाँकेको नरैनापुर गाउँपालिकामा पनि कूल संक्रमितको संख्या १ सय १५ जना देखिएको थियो तर सबै भारतबाट आएका मात्र थिए । त्यहाँ भारतको मुम्बईबाट आएका एकजनाको संक्रमणकै कारण मृत्यु भइसकेको छ ।
नरैनापुरका सूचना अधिकारी लक्ष्मीकान्त मिश्राले स्थानीय स्तरमा कुनै संक्रमण नफैलिएको दाबी गरे । ‘जति पनि संक्रमण देखिएको छ, सबै भारतबाट आउनेमा मात्र देखिएको हो । भारतबाट आउने संक्रमितहरूबाट गाउँ पूरै सुरक्षित छ,’ मिश्राले लोकान्तरसँग भने ।
यस्तै भारतसँग सीमा जोडिएका धेरै ठाउँहरूमा संक्रमण देखिएपनि स्थानीय स्तरमा संक्रमण फैलिएको अवस्था अत्यन्त न्यून छ । त्यसो भए के नेपालभित्र संक्रमण फैलिएकै छैन त ? यसको जवाफ पनि स्पष्ट छैन ।
९५:५ को रेसियो होला – डाक्टर सुदर्शन थापा,फोकल पर्सन,बुटवल कोरोना विशेष अस्पताल
रुपन्देहीको बुटवलस्थित कोरोना विशेष अस्पतालका फोकल पर्सन डाक्टर सुदर्शन थापाले आफूले अहिलेसम्म ९५ प्रतिशत भन्दा बढी भारतबाट आउनेहरूमा संक्रमण देखेको बताए ।
लोकान्तरसँग कुरा गर्दा डाक्टर थापाले भने, ‘नेपालमा अहिलेसम्म देखिएको संक्रमणको अवस्था हेर्दा ९५ प्रतिशत भन्दा बढी भारतबाट आएको देखिन्छ । ५ प्रतिशत भन्दा कम संक्रमण स्थानीय देखिन्छ । भारतमा जति पत्ता लागेको छ, त्यसको तुलनामा त्यहाँ संक्रमितको संख्या धेरै छ । त्यसले नेपालमा असर पारिरहेको छ ।’
उनले आफू कार्यरत रहेको कोरोना विशेष अस्पतालमा २/३ वटा केस मात्र स्थानीय स्तरमा संक्रमण भएको पत्ता लागेको बताए । ‘यहाँ २/३ जना मात्र स्थानीय संक्रमण देखियो । अरू सबै भारतबाट आएको हो । यहाँ पनि त्यस्तै देखिन्छ र अन्य ठाउँमा पनि त्यही स्थिति छ,’ उनले भने ।
डाक्टर थापाले कम्युनिटी ट्रान्समिसनको बेला बल्ल शुरू भएको बताए । ‘भारतबाट आएर लुकिछिपी गाउँघरमा बस्ने जमात पनि ठूलो छ । जसमा लक्षण देखिएको छैन । तिनीहरूले कम्युनिटीमा संक्रमण फैलाउने खतरा छ,’ उनले भने, ‘लक्षण नदेखिएका केसहरूले कम्युनिटी ट्रान्समिसन गराउने हुन् । अबको एकदेखि दुई महिनामा यो संख्या बढेर माथि जाने देखिन्छ ।’
उनले बोर्डर सील गरेर आउन नदिने होइन कि बोर्डर खोलेर व्यवस्थित रूपमा आउन दिने व्यवस्था गर्नुपर्ने बताए । ‘सकेसम्म अधिकतम मान्छेहरूलाई क्वारेन्टाइनमा राख्ने, उनीहरूलाई घर जान नदिने गर्न सक्ने हो भने स्थानीय स्तरमा फैलिने संक्रमण रोक्न सकिन्छ । क्वारेन्टाइनमा पनि सकेसम्म धेरै टेस्ट गर्ने, पोजिटिभ देखिएकालाई आइसोलेसनमा पठाउने र लक्षण देखिएकालाई हस्पिटल पठाउने हो भने हामी व्यवस्थापनमा सफल देखिन्छौं,’ उनको भनाइ छ ।
सरकारले विदेशबाट अलपत्र परेका नेपालीहरूलाई दैनिक ३ हजारदेखि ३५ सयको संख्यामा ल्याउने कार्ययोजना तयार गरिसकेको छ । भारतबाट आउनेहरू पनि त्यतिकै संख्यामा ल्याउने सरकारको तयारी छ । तर दैनिक सात/आठ हजारको परीक्षण गर्ने क्षमता सरकारसँग छैन ।
त्यसका लागि निजी अस्पतालका प्रयोगशालाहरू पनि प्रयोगमा ल्याउन सुझाव दिन्छन् डाक्टर थापा ।
‘अहिले पनि सबैको टेस्ट गर्न सकिएको छैन, परीक्षण होल्ड भइराखेको अवस्था छ । विदेशबाट दैनिक ६/७ हजारको संख्यामा ल्याउने हो भने सबैको परीक्षण गर्न सम्भव हुने देखिन्न,’ उनले भने, ‘यो निकै ठूलो चुनौती नै हो । अहिले हामीले ठूलो संख्यामा परीक्षण गर्ने व्यवस्था गर्न सकेको भए हुन्थ्यो । अझै बढी टेस्ट सेन्टरहरू बनाएर अधिकतम बनाउनुपर्ने आवश्यकता देखिन्छ ।’
कम्युनिटीमा गइसकेको छैन, यतिबेलै व्यवस्थापनमा मेहेनेत गर्नुपर्छ – डाक्टर शेरबहादुर पुन
शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका क्लिनिकल रिसर्च युनिटका संयोजक डाक्टर शेरबहादुर पुनले पनि नेपालमा भारतबाट आएका केसहरू नै सबैभन्दा बढी रहेको बताए ।
‘ठ्याक्कै कति प्रतिशत भन्ने छैन,’ लोकान्तरसँग डाक्टर पुनले भने, ‘नेपालमा संक्रमित जति छन्, त्यसको ठूलो हिस्सा आयातित हो भन्नेमा त दुईमत रहेन । तिनैबाट केही स्थानीय स्तरमा फैलिएको छ । अहिलेपनि सामान्यतया केस क्लस्टर टाइपको देखिएको छ । कसै न कसैको त कन्ट्याक्ट भएको मान्छे बीचमा देखिन्छ ।’
उनले अत्याधिक मात्रामा धेरै र त्यसको स्रोत थाहा नहुने खालको देखियो भने कम्युनिटीमा गयो भन्ने बुझ्नुपर्ने बताए । उनले नेपालको स्थिति आफूले थाहा पाएसम्म कम्युनिटी ट्रान्समिसनको नभएको बताए ।
‘मैले जति पनि बुझेको छु, संक्रमितहरूको स्रोत कहीँ न कहीँ कुनै न कुनै उपायबाट पत्ता लागेको अवस्था छ,’ उनले भने, ‘कम्युनिटीमा छ कि छैन भनेर भन्न सक्ने स्थिति पनि छैन तर हामी कम्युनिटी ट्रान्समिसनको प्रारम्भिक चरणमा छौं भन्न मिल्छ ।’
उनले भारतबाट आएका संक्रमितहरूको परिवारमा पनि निकै कममा थप संक्रमण भएको बताए । ‘परिवारमा देखियो भने स्रोत त पत्ता लागेको अवस्था हो,’ डाक्टर पुनले भने, ‘त्यसैले यसलाई क्लस्टर ट्रान्समिसन भन्न सकिन्छ ।’
उनले अब व्यवस्थापनमा मेहेनेत गर्नुपर्ने अवस्था आएको बताए । ‘अहिलेको स्थितिलाई नियन्त्रण र व्यवस्थापन गर्न हामीले मेहेनेत गरेनौं भने कम्युनिटीमा जाने हो । यतिबेलै मेहेनेत गर्नुपर्छ । कतिपय कमजोरी भएका छन्, त्यसलाई सुधार्दै लैजानुपर्छ,’ उनले भने ।
उनले विदेशबाट नेपाली ल्याउने तयारी भइरहेको आफूले सुनेको तर आउने सबै संख्यालाई परीक्षण गर्न चुनौती देखेको बताए । ‘दैनिक ६/७ हजार आए भने अहिलेकै अवस्था हेर्दा सबैको टेस्ट गर्न सक्दैनौं,’ डाक्टर पुनले भने, ‘अहिलेको रफ्तार जो देखिएको छ, त्यो चुनौती नै हो । कि यति लाख पीसीआर ल्याएका छौं, दैनिक यति गर्छौं भनेर सरकारले भन्नुपर्छ । अहिले टेस्ट गर्न पनि ५/६ दिन लागेको अवस्था छ ।’
नेपालको अहिलेको स्थिति कम्युनिटी ट्रान्समिसन होइन – महेन्द्र श्रेष्ठ,महानिर्देशक स्वास्थ्य सेवा विभाग
लोकान्तरले स्वास्थ्य सेवा विभागका महानिर्देशक महेन्द्र श्रेष्ठलाई भारतबाट आएको र नेपालमै स्थानीय स्तरमा देखिएको संक्रमणको तथ्यांक किन सार्वजनिक नगर्नुभएको हो भनेर सोधेको थियो ।
जवाफमा उनले भने, ‘यसो गर्नुपर्छ भनेर मैले पनि स्वास्थ्य मन्त्रालयलाई सुझाव दिएको छु । मेरो जानकारीमा आएअनुसार ९० प्रतिशत भन्दा बढी संक्रमण भारतबाट नै आएको हो । १० प्रतिशत भन्दा कम संक्रमण यहाँ आइसकेपछि उनीहरूबाटै फैलिएको हो । यसलाई ठ्याक्कै प्रतिशतमा भन्ने गरेर हिसाबकिताब नगरिएकाले ठ्याक्कै भन्ने छैन ।’
उनले अहिलेसम्म भारतबाट आएर क्वारेन्टाइनमा बसिरहेकाको परीक्षण गरिएकाले यस्तो देखिएको बताए । तर अहिलेको नेपालको स्थिति कम्युनिटी ट्रान्समिसनमा नगएको उनको दाबी छ ।
‘कम्युनिटीमा फैलिनका लागि धेरै कुराहरू हुन्छन्,’ उनले भने, ‘नेपाल अहिले नै कम्युनिटीमा गयो भन्न मिल्दैन । नियन्त्रणकै स्थितिमा छ । भारतमा २ लाख भन्दा बढीमा संक्रमण नाघिसक्यो तर पनि त्यहाँ कम्युनिटी ट्रान्समिसन भनिएको छैन ।’
संक्रमणको स्रोत पत्ता लाग्ने बेलासम्म त्यसलाई कम्युनिटी भन्न नमिल्ने श्रेष्ठको तर्क छ ।
‘भारतबाट आएको मान्छेले फैलायो भने त्यसलाई हामीले कम्युनिटी भन्दैनौं,’ उनले भने, ‘यस्तो व्यक्तिमा देखियो, जसको कुनै ट्राभल हिस्ट्री छैन, घरमै बसिरहेको छ भने त्यसलाई बल्ल कम्युनिटी भनिन्छ । भारतमा पनि त्यो स्टेज आइसकेको छैन । त्यो नेपालमा आउला, सम्भावना छ । तर यही स्थितिमा हामीले मेहेनेत गर्नुपर्छ । गरिरहेका छौं ।’
चरम आर्थिक संकटबाट गुज्रिएको श्रीलंकाले सन् २०२२ को अन्त्यतिर औषधि किन्ने क्षमता पनि गुमाएको थियो । ५० अर्ब डलरभन्दा बढीको विदेशी ऋण 'डिफल्ट' भएको थियो भने लाखौंले रोजगारी गुमाएका थिए । दशौं लाख मान्छे...
दुई–दुईपटक मिर्गौला फेरेको शरीर । मध्यजाडो नजिकिँदै गरेका मंसिरका चिसा दिन । त्यसमाथि वृद्धावस्था । यस्तो बेला ७० नाघेकाहरूको अधिकांश समय ओछ्यानमै बित्छ । नभए पनि घरको चार दिबारभित्र आराम गरेर अनि तात...
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
सत्ता र शक्तिको आडमा गैरकानूनी ढंगले सरकारी जग्गा हडप्ने नेपालको शक्तिशाली व्यापारिक घराना चौधरी ग्रुपमाथि राज्यको निकायले पहिलोपटक छानबिन थालेको छ । काठमाडौंको बाँसबारीमा ठूलो परिमाणमा सरकारी जग्गा...
एकाधबाहेक अधिकांश मन्त्रीले प्रभावकारी कार्यसम्पादन गर्न नसकेपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ स्वयंले मन्त्रीहरूलाई प्रस्ट चेतावनी दिएका छन् । नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका ला...
कुनै राजनीतिक संक्रमण वा अवरोध नभएको समयमा मन्त्रीहरूबीच कसले राम्रो काम गर्ने भनेर प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने हो । तर, विडम्बना ! सहज राजनीतिक अवस्थामा पनि झन्डै एक वर्षसम्म सरकारमा रहेका अधिकांश मन्त्रीको कार्यप्रगति ...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...