माघ २४, २०८०
कास्की प्रहरीले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) सभापति रवि लामिछानेसहित थप १८ जनाविरुद्ध अनुसन्धान सुरु गरेको छ । पोखराको सूर्यदर्शन बचत तथा ऋण सहकारी ठगी प्रकरणमा ...
पश्चिम सेती जलविद्युत् आयोजना करिब तीन दशकदेखि चर्चामा मात्र सीमित छ । करिब १६ वर्ष त अस्ट्रेलियन कम्पनी स्मेकले मात्र निर्माण अनुमति लिएर वित्तीय व्यवस्थापन गर्न नसकी झुल्यायो । अन्ततः सरकारले उसको अनुमति खारेज गरेको थियो ।
स्मेकसँगको अनुुमति खारेज भएपछि अर्को अन्योलमा परेको यस आयोजनालाई चाइना थ्रि गर्जेज इन्टरनेसनल (सीटीजीआई)लाई सरकारले दियो । थ्रि गर्जेजले पनि २०६८ मा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणसँग प्रारम्भिक सम्झौता गरेर २०७५ साल भदौसम्म आयोजना ओगट्ने काम ग¥यो । तत्कालीन ऊर्जामन्त्री जनार्दन शर्मा, महेन्द्रबहादुर शाहीलगायतका अन्य सरकारी अधिकारीले लगानी सम्झौता गर्न थुुप्रै प्रयास गरे पनि साकार हुन नसक्दा थ्रि गर्जेज पनि निर्माणको काम सुरु नै नगरी छोडेर गएपछि आयोजना निर्माणमा थप अन्योल बढेको हो ।
आयोजनाबाट ठूलो आश गरेका स्थानीयवासीमा यसले गर्दा स्थानीय उत्तिकै निराशा छाएको छ । डोटीको आदर्श गाउँपालिकाका अध्यक्ष टेकबहादुर रोकायाले भने, “आयोजना निर्माण हुने भनेरै आयोजनाको डुबान क्षेत्रमा पर्ने भनिएका ठाउँमा न त बजेट छुट्याइने गरिएको छ न त विकासका कुनै काम भएको छ । ”
उनले यो स्थानीय बासिन्दालाई अन्यायमा पार्ने काम मात्र भएको भन्दै कि आयोजना बनाऊ कि विकास निर्माणका गतिविधि गर्न देऊ भनेर स्थानीय बासिन्दाले भन्न थालेको जनाउनुभयो । आयोजना निर्माणका लागि स्थानीय बासिन्दा आफ्नो थातबास छाड्न तयार भएका छन् ।
उनले भने, “यो गाउँपालिकाको गिरिचौका, लामीखाल, महादेवस्थान, दहकालिकास्थान लगायतका क्षेत्रमा बर्सेनि सेती नदीले कटान गर्छ । आयोजना निर्माण हुँदा डुबान हुने र लगानी खेर जाने भन्दै केन्द्र सरकार, प्रदेश सरकारले लगानी गर्न मान्दैन । हामीले स्थानीयलाई के जवाफ दिने ? विकास निर्माणका काम रोकिँदा आयोजना प्रभावित भनिएको क्षेत्र भौतिक रूपमा मात्रै नभएर आर्थिक तथा सामाजिक रूपमा समेत पछाडि परेको छ ।
७५० मेगावाट विद्युत् उत्पादन क्षमताको जलविद्युत् आयोजनामा करिब एक खर्ब ८० अर्ब रुपियाँ लाग्ने अनुमान गरिएको छ । आयोजना प्रतिवेदनमा १९५ मिटर उचाइ र २५ किलोमिटर लामो जलाशय निर्माण गरिने उल्लेख छ ।
सेती नदी र सायली गाडको दोभानदेखि रातामाटीसम्म जलाशय निर्माण गरिने, रातामाटीमा २५० मेगावाट क्षमताका तीनवटा टर्वाइन जडान हुने पनि आयोजनाको अध्ययन प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।
जलाशययुक्त सो आयोजनामा भूमिगत जलविद्युत् गृह, जलाशयदेखि विद्युत् गृहसम्म ६.७ किलोमिटर र विद्युत् गृहदेखि सेती नदीसम्म ६२० मिटर लम्बाइको सुरुङ निर्माण गरिने उल्लेख छ । पश्चिम सेती जलविद्युत् आयोजना निर्माण हुँदा बझाङ, बैतडी, डोटी र डडेल्धुराका बस्ती डुबानमा पर्ने भएका छन् । चाइना थ्रि गर्जेज कम्पनीसँग गरिएको सम्झौतामा १० प्रतिशत सेयर स्थानीयवासीले पाउने व्यवस्था गरिएको थियो । त्यसैले पनि स्थानीय आयोजना बन्नका लागि जोडबल गर्न थालेका छन् तर निर्माणको मोडालिटी नै टुङ्गो लाग्न नसक्दा स्थानीयवासी दोधारमा बस्न बाध्य छन् ।
बैतडीको सिगास गाउँपालिका–४, ढुङ्गाडका ७२ वर्षीय गोपाल धामी भन्छन्, “पश्चिम सेती निर्माण हुन्छ भन्ने आशा हामीले मारिसक्यौँ । राजनीतिक दलका नेताले पनि कुरा गर्दा पनि विश्वास लाग्न छाड्यो । चुनावका बेला दुुई÷चार दिन हल्लाखल्ला हुने गर्छ अनि सेलाउँछ । ”
पहिचानदेखि नै अन्योल
पश्चिम सेती हाइड्रो लिमिटेडले सन् २००८ नोभेम्बर महिनामा एसियाली विकास बैङ्कका लागि तयार पारेको दस्ताबेजमा उल्लेख गरिएअनुसार जलाशययुक्त आयोजनाले डोटीको शिखर नगरपालिका र आदर्श गाउँपालिका, डडेल्धुराको नवदुर्गा गाउँपालिका, बैतडीको सिगास गाउँपालिका र बझाङको केदारस्युँ गाउँपालिकाको विभिन्न स्थानको दुई हजार ३२० हेक्टर भूभाग अधिग्रहण गर्नुपर्ने उल्लेख छ । आयोजनाबाट चारै जिल्लाका दुई हजार ४७१ घरधुरी प्रभावित हुने र एक हजार ५७९ घरपरिवार स्थानान्तरण गर्नुपर्ने प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छ ।
सन् १९८१ मा फ्रान्सको ‘सोग्रेह’ नामक कम्पनीले बैतडीको ढुङ्गाड भन्ने स्थानदेखि लगभग आठ किलोमिटरमाथि बाँधरहित आयोजना निर्माण गरेर ३७ मेगावाट विद्युत् उत्पादन हुन सक्ने सम्भावना देखेपछि पहिलोपटक पश्चिम सेती आयोजना चर्चामा आएको हो ।
सन्् १९८७ मा ‘सोग्रेह’ले पुनः सम्भाव्यता अध्ययन सुरु गरेर सन् १९९१ मा सार्वजनिक गरेको अध्ययन प्रतिवेदनले जलाशयरहित आयोजनाकै रूपमा बैतडीको ढुङ्गाडमा बाँध निर्माण गरेर ३६० मेगावाट विद्युत् उत्पादन गर्न सकिने देखाएको थियो । तत्कालीन अवस्थामा सरकारले सो कम्पनीलाई निर्माण अनुमति दिएन ।
सोग्रेहको अध्ययनलाई आधार बनाएर सन् १९९४ मा अस्ट्रेलियन कम्पनी ‘स्मेक’ले थप अध्ययन गरेको थियो । ‘स्मेक’ले गरेको अध्ययनअनुसार नदीको मार्ग परिवर्तन गरेर जमिनको सतहबाट १९५ मिटर उचाइको कङ्क्रिट बाँध निर्माण गरेर २५.१ किलोमिटर लामो जलाशय निर्माण गरी ७५० मेगावाट विद्युत् उत्पादन हुने देखायो ।
त्यसपछि नेपाल विद्युत् प्राधिकरण र चाइना थ्रि गर्जेजबीच ज्वाइन्ट भेन्चर मोडेलमा आयोजना निर्माण गरिने समझदारी भएको थियो । ‘स्मेक’ जस्तै थ्रि गर्जेजले समेत आयोजनाको काम अगाडि बढाएन र बीचैमा छोडेर हिँड्यो ।
सोग्रेह, स्मेक, थ्रि गर्जेज गरेर तीन कम्पनीले पश्चिम सेती जलविद्युत् आयोजनाको काम छोडेपछि अब यो परियोजना नेपाल सरकार स्वयंले नै अगाडि बढाउनुपर्ने आवाज जनस्तरमा बाक्लो हुँदै गएको छ । सुदूरपश्चिम प्रदेशका मुख्यमन्त्री त्रिलोचन भट्ट पनि सरकारी तहबाट नै यो योजना निर्माण हुनुपर्ने बताउनुहुन्छ । सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकारको यस वर्षको बजेट वक्तव्यमा समेत पश्चिम सेती जलविद्युत् आयोजनाको विषय समेटिएको छ ।
पश्चिम सेती जलविद्युत् आयोजना प्रभावित क्षेत्रको जमिनसमेत सरकारी स्तरबाट बेचबिखनमा रोक लगाइएको छ । लामो समयसम्म पश्चिम सेती निर्माण नहुँदा स्थानीयले पीडा भोग्नुपरेको तर्क पेस गर्दैै डोटीको शिखर नगरपालिका प्रमुख सीताराम जोशीले अब पनि सरकारले आयोजना निर्माणको काम अगाडि नबढाए स्थानीयवासीलाई क्षतिपूर्ति दिनुपर्ने बताए ।
पूूर्वसांसद हर्कबहादुुर सिंहले भने, “यो आयोजनाले स्थानीय बासिन्दालाई दुःखबाहेक केही दिएन । माथिल्लो निकायमा बस्नेहरू विदेशी कम्पनीको इशारामा चल्दा आयोजनाले गति लिन सकेन । ” गोरखापत्र दैनिकमा प्रकाशविक्रम शाहले खबर लेखेका छन् ।
कास्की प्रहरीले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) सभापति रवि लामिछानेसहित थप १८ जनाविरुद्ध अनुसन्धान सुरु गरेको छ । पोखराको सूर्यदर्शन बचत तथा ऋण सहकारी ठगी प्रकरणमा ...
बुटवल, १५ फागुन- भैरहवास्थित गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा ३५ जना चिनियाँसहित २ सय मजदुर काम गरिरहेका छन् । केही निर्माण उपकरण र मेसिनरी यन्त्र थपिएका छन् । द्रुतगतिमा कच्चा पदार्थ संकलन भएको छ । च...
ललिता निवास प्रकरणमा विशेष अदालतले बिहीबार फैसला गरेको छ । फैसला अनुसार ललिता निवासको हडपिएको जग्गा सरकारको नाममा आउने भएको छ। अदालतले त्यसमा दोषीहरुलाई कैद र जरिवानको फैसला पनि गरेको छ । ...
नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र) सँग एकता गर्न नेपाल समाजवादी पार्टीका अध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराईलाई पार्टीभित्रबाट नेताहरूले दबाब दिन थालेका छन् । पार्टीका अर्का अध्य...
अस्पतालले मृत घोषणा गरी १५ घण्टासम्म शवगृहमा राखेर अन्तिम दाहसंस्कारका लागि घाट लैजान लागेका एक व्यक्ति जिवितै रहेको पाइएको छ। विराटनगरस्थित मेट्रो न्युरो अस्पतालले मृत्यु प्रमाणपत्रसमेत बनाएर १५ घण्टासम्म शवगृहमा...
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलका प्रहरी प्रमुख प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डिआइजी) अर्जुन चन्दले राजीनामा दिएको चर्चा झन्डै एक साता चल्यो तर प्रहरी प्रधान कार्यालयले चन्दको राजीनामा नभई सोमबार १० दिनको बिदा स्वीकृत ग...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...
आत्मिक शुद्धताका पक्षपाती दार्शनिक सुकरात चौबाटोमा उभिएर एथेन्सबासीलाई आह्वान गरिरन्थे– ‘तपाईं नीति, सत्य र आत्माको शुद्धताका लागि किन ध्यान दिनुहुन्न ?’ उनका अर्थमा त्यो जीवन बाँच्न योग्य हुँदैन...