५ नम्बर प्रदेशमा व्यावसायिक रूपमा कालिज (वन कुखुरा) पालन शुरू भएको छ ।

रोजगारीका लागि नयाँ क्षेत्र खोजी गरिरहेका बुटवलका मानकाजी थापाले कालिज पालनमा हात हालेका छन् ।

बुटवल उपमहानगरपालिका–१९ मोतिपुरका थापाले दक्षिण कोरियाको आकर्षक रोजगारी छाडेर नेपालमै कालिजको मासुका पारखीलाई लक्षित गरी व्यावसायिक रूपमा कालिज पालनको नौलौ अभ्यास थालेका हुन् । ३५ वर्षीय मानकाजी कालिज पालन गर्ने योजनाका साथ स्वदेश फर्किएका थिए ।

नेपाली जंगलमा पाइने कालिज पालन र शिकारका लागि सरकारले प्रतिबन्ध लगाए पनि थापाले इटलीबाट कालिजका अण्डा मगाएर ह्याचरिङ गरी व्यावसायिक रूपमा ५ नम्बर प्रदेशमै पहिलो पटक कालिज पालनको थालनी गरेका हुन् । 

उनले पालेका कालिज ‘रिङनेक प्यासेन्ट’ प्रजातिका हुन् । नेपाली काजिल पाल्न नपाइए पनि विदेशबाट ल्याएर पालन गर्न प्रतिबन्ध छैन ।

थापाले आफ्नै साढे ३ कठ्ठा जग्गामा आधुनिक खोर बनाएर १ हजार ५० कालिज पालन गरेका छन् । कालिजको मासु स्वादिष्ट र पोषणयुक्त हुने भएकाले अहिले थापाको फर्ममा दैनिकजसो कालिज किन्न जानेको भीड लाग्ने गर्छ । ६ महिनाअघि ४० लाख रुपैयाँ लगानीमा कालिजपालन थालेको मानकाजीले बताए ।

‘५ वर्ष कोरियामा बसें । केही रकम त्यहीँबाट जोहो गरें । घर फर्किएर नेपालमै केही गर्ने सोच बनाएको थिएँ । काठमाडौं बस्ने एउटा दाइसँग कालिजका अण्डा नेपाल ल्याउनुपर्ने भयो भनेर उहाँलाई भने । उहाँले कालिजका अण्डा ल्याइदिने व्यवस्था मिलाइदिनुभयो,’ उनले भने, ‘शुरूमा कालिज कहाँ पाल्ने भन्ने समस्या भयो । तराईको गर्मीमा कालिजलाई जोगाउन सकिँदैन भनेर धेरैले सुझाए । पहाडका केही जिल्लामा पनि कसरी पाल्न सकिन्छ भनेर बुझ्न पुगें । तर अन्तिममा जोखिम मोलेरै आफ्नै घरनजिकै आफ्नै जग्गामा कालिज पालन शुरू गरेका हुँ ।’

थापाले १ हजार २०० अण्डा मगाएका थिए । काठमाडौंबाट ह्याचरिङ गरेर ल्याउँदा केही चल्ला च्यापिएर मरे, अन्य सबै राम्रा भएर हुर्किएका छन् । ‘अब सबै बिक्रीको तयारीमा छन्,’ थापाले भने, ‘एउटा कालिजको मूल्य ३ हजार ४०० रुपैयाँ पर्छ । यो धेरै ठूलो हुने प्रजाति होइन । डेढ किलोसम्म हुन्छ । मासु असाध्यै स्वादिलो र स्वास्थ्यका लागि धेरै फाइदाजनक पनि हुन्छ । अहिले धमाधम बिक्री भइरहेको छ ।’

कालिज ह्याचरिङ गरेको अवधिदेखि ६ महिनामा तयार हुन्छ । पोखरा र काठमाडौंमा पनि केही युवाले कालिज पालन थालेको र त्यसबाट आफू पनि प्रभावित भएर कालिज पालन गरेको मानकाजीले बताए । अन्य व्यवसायको बीमा भए पनि हालसम्म कालिजको बीमा गर्न समस्या रहेको छ । ‘३५ डिग्रीसम्मको तापक्रममा कालिज पाल्न सकिन्छ । कालिजले दानासँगै घाँस पनि मन पराउँछ । कालिजले दैनिक ६० प्रतिशत अन्न दाना र ४० प्रतिशत हरियो घाँस खाने गर्छ,’ उनले भने । एउटा कालिजले वर्षको १ सिजनमा ५० वटासम्म अण्डा दिनसक्ने उनले बताए ।

‘देशमा नेताहरूले युवालाई उद्यमसँग जोड्ने वातावरण बनाउन जरुरी छ । पहिला नेपालमा यसको व्यावसायिक पालन गर्न मिल्ने कानून थिएन,’ उनी भन्छन्, ‘अहिले पाल्न मिल्ने व्यवस्था भएको छ । अर्काे वर्षसम्म ५ हजार कालिज बनाउने उद्देश्य छ । राज्यले हामीजस्ता नयाँ उद्यम गर्ने युवालाई अनुदानको व्यवस्था गरिदिनुपर्छ ।’

थापाले कालिजसँगै नजिकै बाख्रा र लोकल कुखुरापालन पनि शुरू गरेका छन् ।  कालिजसँगै उन्नत जातका खसीबोका पनि उत्पादन गर्ने मानकाजीको अर्को सपना छ ।