कोरोना संक्रमण रोकथाममा मानिसको सतर्कता घट्न नदिन नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान (नास्ट) ले रोबोट बनाएको छ । आर्टिफिसियल इन्टिलिजिन्स र मेसिन लर्निङ सिस्टम जडित ‘यान्त्रिका’ नाम दिइएको उक्त रोबोट सोमबार भर्चुअल माध्यमबाट सार्वजनिक गरिएको हो ।

कार्यालयमा राखिने यो रोबोटले कर्मचारी र सेवाग्राहीलाई मास्क लगाउन सम्झाउने, नबोकेकालाई मास्क र सेनिटाइजर दिनुका साथै ज्वरो जाँच गर्नेछ । मास्क नलगाएको भए लगाउन निर्देशन दिनेछ भने लगाएको भए धन्यवाद दिँदै सेनिटाइजर दिएर ज्वरो जाँच गर्नेछ । नास्टका अनुसार यान्त्रिका एआई र मेसिन लर्निङ फिचर भएको नेपालमै निर्मित पहिलो रोबोट हो ।

निर्माण टोलीको नेतृत्व गरिरहेका नास्टका इन्जिनियर रोशन पाण्डे भने, ‘यसको डिजाइन र निर्माण नास्टको प्रविधिक संकायले गरेको हो । अहिले परीक्षणका लागि तयार गरिएको हो, व्यवसायका लागि होइन ।’ नास्टको मूल ढोकामा राखिएको यान्त्रिकाले आगन्तुकको स्वागत गर्ने, मास्क लगाएको/नलगाएको बारे जानकारी लिन्छ । यान्त्रिकामा जडित कन्ट्याक्ट लेस टेम्प्रेचर डिटेक्ट गर्ने उपकरणले आगन्तुकहरूको तापक्रम पनि जाँच्छ ।

मास्क नलगाई आएका व्यक्तिलाई यान्त्रिकाले आफ्नो दायाँ हातको मद्दतबाट झोलामा राखिएको मास्क अटोमेटिक रूपमा दिन्छ । मास्क लगाएपछि यान्त्रिकाले सेनिटाइजर दिन्छ । यान्त्रिकामा जडित न्युरल नेटवर्कले मास्क लगाएको/नलगाएको थाहा पाउँछ र लगाएको छ भने ‘छ’ र छैन भने ‘छैन’ भन्छ । यान्त्रिकाले सूचना दिँदा मानिसले जस्तै आँखा झिम्क्याउने तथा आँखाले पनि एक्सप्रेसन दिनेछ ।

यान्त्रिकामा जडित ‘भ्वाइस डिटेक्सन सिस्टम’ बाट यो एक ठाउँबाट अर्को ठाउँपनि जान सक्छ । यान्त्रिकाको एउटै हातमा ६ वटासम्म मोटर भएकाले मानिसको जस्तै सजिलो तरिकाले नमस्कार गर्ने र हात हल्लाउने पाण्डेले बताए । यान्त्रिकाको छातीमा जडित टच स्क्रिन (ट्याबलेट) बाट पनि आगन्तुकले नास्टसम्बन्धी जानकारी लिन सक्ने बनाइएको छ ।

पाण्डेले कोरोनाकालमा स्वास्थ्य सावधानीमा सतर्क हुनुपर्छ भन्ने सन्देश रोबोटमार्फत दिन खोजिएको बताए । नास्टका प्राविधिक सम्मिलित नवप्रवर्तन समूहले बनाएको रोबोटको डिजाइन र अपरेटिङ सिस्टम नेपालीले नै गरेका हुन् । हाल यान्त्रिका ०.१ भर्सनको भएकाले सन् २०२१ को अन्त्यतिर यसको दोस्रो भर्सन यान्त्रिका ०.२ ल्याउने तयारी भइरहेको जानकारी पाण्डेले दिए । उक्त रोबोटले मानिससँग वादविवाद पनि गर्न सक्ने उनले बताए । ‘यो रोबोटलाई अझ विकास गरेर कर्मचारीको हाजिरी लिने, हाजिरी गरे/नगरेको सोध्ने, हालखबर पनि सोध्ने पनि बनाउन सकिन्छ,’ उनले भने ।

यान्त्रिकाको पहिलो संस्करणमा जडित मोटर र प्रोसेसरलगायत इलेक्ट्रोनिक्स उपकरण विदेशबाट झिकाइएको हो । करिब ६ साता लगाएर निर्माण गरिएको यान्त्रिकालाई सार्वजनिक गर्नुअघि दुई सातासम्म परीक्षण गरिएको थियो ।

यो रोबोट बनाउन लागेको खर्चको सूची तयार पार्न बाँकी छ । निर्माण समूहमा पाण्डेसहित इन्जिनियरद्वय ज्ञानेन्द्र थापा, सागरबहादुर तामाङ, इन्जिनियरिङका विद्यार्थीहरू रामकृष्ण यादव, नवीन दाहाल र दिवस खड्का छन् । सुरेश कार्की, घनश्याम श्रेष्ठ, सुजिन श्रेष्ठ र जयनारायण चौधरीलगायत चार आर्टिस्टहरूले यान्त्रिकालाई मानिसको स्वरूप दिएका छन् । योजना आयोगका उपाध्यक्ष पुष्पराज कँडेलले युवाले गरेको कार्य राम्रो भए पनि यसको उत्पादन र व्यवहारमा कसरी लैजाने भन्ने विषयमा प्रस्ट हुन बाँकी नै रहेको बताए । कान्तिपुर दैनिकमा खबर छ ।