मेलम्ची नगरपालिका वडा नम्बर ११ स्थित मेलम्ची बजार पुग्दा ४२ वर्षीय श्यामबहादुर खड्का निकै चिन्तित अवस्थामा भेटिए ।

१ रोपनी जग्गामा १० कोठासहितको साढे २ तल्ले घर बाढीले क्षतिग्रस्त बनाउनु मात्र उनको चिन्ताको विषय थिएन, उनी त सिंगो बजार ध्वस्त भएकोमा अझ बढी चिन्तित थिए ।

त्यहाँ मेलम्ची बजार बसाउनमा उनको निकै ठूलो भूमिका रहेछ । बजार बसाउनका लागि उनले शुरूमा धेरै जग्गा निशुल्क उपलब्ध गराएका रहेछन् । पछि कतिपयलाई सस्तो दाममा जग्गा उपलब्ध गराएर बजार बसाएको उनको दाबी थियाे ।

हामी मेलम्ची बजार पुग्दा उनी मेलम्ची नगरपालिकाको वडा नम्बर ११ को वडा कार्यालय परिसरमा मानिसलाई सान्त्वना दिँदै गरेको अवस्थामा भेटिए ।

केही समयपछि उनीसँग कुरा गर्ने क्रममा उनको गहभरि आँसु देखियो ।

सम्हालिँदै उनले भने, ‘सपना देखेको पो हो कि जस्तो भइरहेको छ । अचानक पूरा बस्ती ध्वस्त भएको दृश्य आँखाले देख्दा पनि पत्याउन नसकिने जस्तो छ।’

तीन रातदेखि उनी सुत्न पनि पाएका रहेनछन्।

​‘तीन रातदेखि सुतेको पनि छैन । चिनेजानेका सबै मानिसको फोन आइरहेको छ । फोनमा उहाँहरूले सान्त्वना दिने गर्नुहुन्छ,' उनले भने, ‘कस्तो भयो भने तनाव लिएर पनि काम छैन, नलिएर पनि भएको छैन।’

खड्काका अनुसार ४८ रोपनी जग्गामा त्यहाँ बस्ती निर्माण भएकामा उनले ३ सय ४४ वटा घडेरी बिक्री गरेका थिए।

जसमध्ये १७ रोपनी घडेरी उनले सरकारी कार्यालयदेखि विभिन्न संघ-संस्थालाई नि:शुल्क उपलब्ध गराएका रहेछन् ।

आठ आना, १ रोपनीदेखि डेढ रोपनीसम्मका प्लट सरकारी निकाय र संघ-संस्थालाई दान गरेको उनले बताए ।

नेकपा एमालेको पार्टी कार्यालय, कृषि कार्यालय, खानेपानीको कार्यालय, सुकुम्बासीको कार्यालय, राधेराधे समितिको कार्यालयदेखि स्थानीय सिन्धु ज्वाला पत्रिकाको कार्यालय समेतका घर उनले दान गरेका जग्गामा बनेका थिए।

त्यसबाहेक उनले दान गरेको जग्गामा कभर्ड हल पनि बनेको रहेछ । अहिले ती सबै संरचनाहरू बाढीका कारणले ध्वस्त भएका छन् ।

उनको आफ्नै घरजग्गा समेत बाढीले ध्वस्त बनाएपछि अहिले भाडाको घरमा सरेका छन् । पेशाले जग्गा व्यवसायी भएपनि उनी त्यस बस्तीका एउटा अभिभावक नै हुन् ।

‘मैले ५० हजार आनाका दरले बेचेको जग्गा अहिले ४ वर्षमा १० लाख रुपैयाँ आनाको दरले बिक्री भइरहेको छ,’ उनले भने, ‘राम्रो बाजार बनोस्, मानिसहरूको बस्ती बसोस् भन्ने उद्देश्यले सस्तो दाममा मानिसलाई जग्गा बेचेको थिएँ।’

उनले बेचेका जग्गा किनेका मानिसले अहिले केही महिनाअघि १० लाख रुपैयाँ आनाको दरले बिक्री गरेका थिए।

उनले मेलम्ची बाहेक त्यही वडाको फटे भन्ने स्थानमा समेत ५० रोपनी जग्गा दान गरेको बताए ।

दान गरिएको जग्गामा ब्लड बैंक, रेड क्रस, नेत्रहीन संघको कार्यालय, खानेपानी आयोजना जस्ता थुप्रै संघ-संस्थाहरू बनेका छन् । 

‘त्यहाँ कुनै जमानामा त्यो सबै जग्गा पाण्डेहरूको थियो। १८ सय रोपनी जग्गा त्यहाँका १० भाइ पाण्डेहरूबाट मैले धेरै सस्तोमा किनेको थिएँ ,’ उनले भने, ‘त्यही जग्गामध्ये कतिपय दान गरेको थिएँ भने कतिपय मानिसलाई धेरै सस्तो मूल्यमा बेचेर बस्ती बसाउनुको साटो सुन्दर शहर निर्माण गराउन लगाएको थिएँ।’

तर अहिले त्यही सुन्दर शहर हेर्दाहेर्दै कुरूप बगरको रुपमा परिणत भएको छ।

कतिपय मानिसले खोला बस्तीमा नपसेर बस्ती नै खोलामा पसेको हुनाले यस्तो विपत्ति भएको भनेर सामाजिक सञ्जालमा लेखेको देख्दा उनलाई धेरै दु:ख लाग्दो रहेछ ।

क्षति भएकामध्ये एउटा पनि कित्ता सार्वजनिक सरकारी जग्गा नभएर लालपूर्जा सहितको जग्गा भएको दाबी उनले गरे ।

'बस्ती त खोलाभन्दा बाहिर निजी जग्गामा बसेको थियो । अतिक्रमण नै हुन्थ्यो भने १ सय वर्षदेखि त्यहाँ अहिलेसम्म बाढी आएकै थिएन । यस्तो स्थितिसम्म आउला भन्ने कुराको त हामीले कहिल्यै कल्पना समेत गरेका थिएनौं ।'

उनले फेरि अर्को एउटा अठोट गरेका छन् ।

 ‘अब नयाँ ठाउँ खोजेर बस्ती बसाउँछु । आगामी दिनमा यसरी प्रकोप नहुने गरी सुरक्षित तरिकाले बस्ती बसाउन सबै मिलेर प्रयास गर्छौं,’ उनले भने, ‘स्थानीय सरकारदेखि संघीय सरकारसम्मले सहयोग गरे फेरि पनि सुरक्षित स्थानमा बस्ती पुनर्निर्माण गर्नतर्फ लाग्नेछौं।’

अहिले आफूसँग ११ सय रोपनी जग्गा बाँकी रहेको उनले बताए । तर, ती जग्गाहरू अलि माथि डाँडामा छन् । त्यसको मूल्यांकन धेरै कम रहेको उनले बताए।

 ‘अहिले बाढी आएको जग्गामा नै फेरि पनि जोखिम नहुने गरी राज्यले व्यवस्थापन गर्‍यो भने त्यही जग्गामा फेरि पनि पुनर्निर्माण गर्न सकिन्छ,’ उनले भने, ‘नभए मसँग बाँकी रहेको जग्गामा सुरक्षित स्थान खोजेर बस्ती बसाउन प्रयास गर्नेछु। ’

उनी पछिल्लो स्थानीय तह निर्वाचनमा नेकपा माओवादी केन्द्रका तर्फबाट मेयरमा उम्मेदवार बनेका थिए। तर उनले जीत भने हासिल गर्न सकेनन् ।