चीन र भुटानबीच बिहीवार सीमाविवाद समाधान गर्नका लागि तीन पाइलाको गुरुयोजनाको समझदारीमा हस्ताक्षर भएपछि भारत चिन्तामा परेको छ । 

चिनियाँ सञ्चारमाध्यमले यसलाई ठूलो सफलताका रूपमा प्रस्तुत गरिरहेका छन् । 

भुटान र चीनले भिडियो कन्फरेन्समार्फत समझदारीमा हस्ताक्षर गरेका थिए । 

चीनका परराष्ट्र राज्यमन्त्री वू जाङखाओले सीमा निर्धारणका विषयमा भएको कुराकानीलाई गति तथा दुई देशबीचको कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापित गर्ने दिशामा महत्त्वपूर्ण कदमका रूपमा अर्थ्याए । 

भुटान र चीनबीच ४०० किलोमिटरभन्दा बढीको सीमा छ । दुई देशले सीमविवाद समाधानका लागि सन् १९८४ देखि अहिलेसम्म २० भन्दा बढी वार्ता गरिसकेका छन् । 

यी दुई मुलुकबीच भारत, ची र भुटानको त्रिपक्षीय विन्दुका रूपमा रहेको २६९ वर्गकिलोमिटर क्षेत्र र भुटानको उत्तरमा रहेको ४९५ वर्ग किलोमिटरको जकारलुङ तथा पासमलुङ क्षेत्रमा विवाद छ । 

चीन भुटानलाई ४९५ वर्ग किलोमिटरको क्षेत्र दिएर २६९ वर्गा किलोमिटरको क्षेत्र लिन चाहन्छ । चीनले मागेको क्षेत्र भारतको सिलिगुडी कोरिडोर नजिक छ । 

सिलिगुडी कोरिडोरलाई चिकेन्स नेक पनि भनिन्छ र त्यो भारतका लागि एकदमै महत्त्वपूर्ण छ । त्यसले भारतको मुख्यभूमिलाई पूर्वोत्तरका सात राज्यसँग जोड्छ । चिनियाँहरू सिलिगुडी कोरिडोर नजिक आएमा भारतका लागि गम्भीर चिन्ताको विषय बन्छ किनकि पूर्वोत्तर राज्यसँगको कनेक्टिभिटीलाई त्यसले खतरा हुन्छ । 

चीन र भुटानबीच थ्री स्टेप रोडम्यापको विस्तृत जानकारी उपलब्ध छैन । तर यसले सीमा निर्धारणको आधारभूत राजनीतिक सिद्धान्तलाई स्थापित गर्ने, विशेष विवाद समाधान गर्ने, सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्ने र नयाँ सीमा निर्धारित गर्ने अपेक्षा छ । 

सन् २०१७ मा दोक्लम विवाद भएपछि चीनले रणनीतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण भारत–चीन–भुटान त्रिपक्षीय विन्दुमा उपस्थिति बलियो बनाएको छ । 

साउथ चाइना मर्निङ पोस्टले सिंगुआ विश्वविद्यालयका च्येन फाङलाई उद्धृत गर्दै लेखेको छ, ‘यस समझदारी अन्तर्गत पहिला एउटा फ्रेमवर्क बनाइनेछ । त्यसमा विशेष विवादित विषयलाई एकअर्काको नक्सा भिडाएर कुराकानी गरिनेछ । अनि त्यसपछि समाधान गरिनेछ ।’

भारतले यस विषयमा विस्तृत प्रतिक्रिया दिएको छैन । 

यस समझदारीका विषयमा भारतको विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता अरिन्दम बागचीले भनेका थिए, ‘हामीले आज भुटान र चीनबीचको समझदारीमा हस्ताक्षरलाई नोट गरेका छौं । भुटान र चीनबीच सन् १९८४ देखि सीमावार्ता चलिरहेको छ । भारतले पनि चीनसँग कुराकानी गरिरहेको छ ।’