दशैंको २ दिनअघि साँझ ७ बजे रुपन्देहीको भैरहवाबाट काठमाडौंको लागि छुटेको सिद्धार्थ यातायात प्रालिको लु१ख २१२७ नम्बरको यात्रुबाहक स्तरीय बस काठमाडौं पुग्न १६ घण्टा लाग्यो ।

सामान्य अवस्थामा चालक मुकुन्द गौतम बिहान ४ बजे नै गाडीलाई काठमाडौं पुर्‍याइसक्थे । चालक गौतमका अनुसार अहिले बुटवल–नारायणगढ सडक खण्डको ११४ किलोमिटर सडक पार गर्न मात्रै अहिले ८–९ घण्टा लाग्छ ।

काठमाडौंसम्मको २७५ किलोमिटरमध्ये १६० किलोमिटर बाटो उनी ५ घण्टामै उनी पार गर्छन् । ‘बुटवल–नारायणगढ सडक साढे २ घण्टाको बाटो हो तर अहिले यो बाटोले यात्रु र चालकलाई रुवाएको छ । दाउन्नेको उकालो र ओरालोमा हरेका दिन जाम हुन्छ । दाउन्नेको १५ किलोमिटर सडक यात्रु र चालकका लागि सबैभन्दा बढी टाउको दुखाइ भएको छ,’ चालक गौतमले लोकान्तरसँग भने । 

काठमाडौं–बुटवल चल्ने लु१ख २१२७ नम्बरको बसका चालक महेश शर्माको अनुभव पनि उस्तै छ । ‘पहिले मुग्लिन–नारायणगढको सडकमा सास्ती खेपियो,’ महेश भन्छन्, ‘अहिले फेरि सास्तीको अर्को नाम नारायणगढ–बुटवल सडक भएको छ । गाडी बिग्रिनेदेखि ट्राफिक जामदेखि धुलो र हैरानी व्यर्होन यात्रु र चालक बाध्य छन् ।’

उनी थप्छन्, ‘दिवाकालीन गाडी रात्रिकालीन समयमा पुग्छन् । रात्रिकालीन गाडी दिवाकालीन समयमा पुग्छन् । बल्ल बाटो उधिनेको छ । कहिले बन्ने हो । बर्बाद नै छ अवस्था ।’

पूर्वपश्चिम राजमार्गको मध्य भागमा पर्ने दाउन्ने सडक खण्ड भएर यात्रा गर्ने यात्रु र चालक अहिले सबैभन्दा हैरानीमा छन् । खाल्डाखुल्डी, साँघुरो सडक, सवारीसाधनको अत्याधिक चाप तथा धुलो र हिलोले बुटवल–नारायणगढ सडक अहिले सास्तीको अर्काे नाम बन्न पुगेको छ । दायाँबायाँ खन्दा बाटो साँघुरो भएको छ । 

‘अहिले सडकको स्तरोन्नतिले काम भएकै छैन । बाटोले गर्दा भन्दा पनि ठूला र ओभरलोडका भारतीय गाडीले सडकमा बिग्रिँदा जाम र खाल्डाखुल्डी धेरै परेको हो,’ बुटवल–नारायणगढ सडक आयोजनाका सिनियर इन्जिनीयर तथा आयोजना प्रमुख रमेश दृष्टीले लोकान्तरसँग भने ।

दाउन्ने पूर्वी खण्डमा सडकका धेरै खाल्डाखुल्डी पुरेर गाडीका लागि सहज भएको दाबी समेत उनले गरे । वर्षायामको बाढी र पहिरोले अहिले सडक क्षतविक्षत जस्तै छ ।  

‘गाडी र पार्टस् कामै नलाग्ने भए’

यातायात व्यवसायीका अनुसार दाउन्ने रुटमा चल्ने ५ प्रतिशत गाडीमा पानी पसेर इन्जिनमा ठूलो समस्या आएको छ । गाडीका पार्टस्, टायर र बडीको संरचनामा पनि ठूलो नोक्सान पुगेको छ । पश्चिम नेपाल बस व्यवसायी प्रालिका सञ्चालक जीवनकुमार बञ्जाडेले बुटवल–नारायणगढ सडकले यातायातका साधनमा ठूलो नोक्सानी भएको बताए । 

‘यो सडक अहिले नयाँ कृष्णभीर भएको छ,’ बञ्जाडेले लोकान्तरसँग भने, ‘अहिले यात्रुदेखि गाडीको स्वास्थ्यमा गम्भीर क्षति पुगेको छ । राज्यले कानमा तेल हालेर बसेको छ । पूर्वपश्चिम राजमार्ग यस्तो हालतमा छ । बोल्ने मात्र हो । हाम्रो आवाज कसैले सुन्दैनन् ।’

सिद्धार्थ यातायात प्रालिका अध्यक्ष सुर्यकुमार सारु मगरले दाउन्ने सडकले गर्दा सार्वजनिक यायायातमा ठूलो अप्ठ्यारो अवस्था सिर्जना गराएको बताए । रुपन्देहीको देवदह र नवलपरासीको चुरिया खोलाको पुलमा बाढीले क्षति पुर्‍याउँदा अहिले लोड बढी भएका गाडीहरू परासी भैरहवा हुँदै बुटवल भएर हिँड्नुपर्ने अवस्था छ । आइतवार र सोमवार परेको अविरल वर्षासँगै आएको बाढीले देवदहको डाइभर्सन पनि बगाएको छ । 

दशैं अगाडि र पछाडि झनै दुःख !

सामान्य अवस्थामा समेत गाडीको चापले जाम हुने गरेको बुटवल–नारायणगढ सडक खण्डमा सवारीसाधनले दशैंमा ठूलो समस्या झेलेका छन् । दशैंमा घर आएकाहरू यतिबेला काठमाडौं फर्किन थालेको छन् । लुम्बिनी प्रदेश ट्राफिक प्रहरी कार्यालय बुटवलका अनुसार दाउन्ने सडक भएर दैनिक १० हजार सानाठूलो सवारीसाधन ओहोरदोहोर गर्छन् । 

चाडपर्वमा सवारीसाधनको संख्या ३ हजारभन्दा बढीले बढ्छ । सडकमा गाडीको जाम नहोस् भनेर प्रहरीले दाउन्नेमा प्रहरी बिट राखेको छ । लुम्बिनी प्रदेश ट्राफिक प्रहरी कार्यालयका डीएसपी डिल्लीनारायण पाण्डेले प्रहरीले जाम र बिग्रिने गाडी व्यवस्थापनका लागि भूमिका खेल्दै आएको बताए ।

दाउन्नेमा दैनिकजसो ट्रकहरू बिग्रिँदा बढी समस्या हुने उनले बताए । राष्ट्रिय महत्त्वको आयोजनामा गम्भीर रूपमा ढिलासुस्ती हुँदा समेत सरकार मौन जस्तै भएको यात्रु रमेश थैब बताउँछन् । भारतीय ठूला मालाबाहक गाडी दाउन्नेमा प्रायः बिग्रिने गर्छन्, जसले गर्दा जामको समस्या झनै बढेको छ । 

सडक विस्तारको काम शून्यप्रायः

३ वर्षमा सक्ने गरी २०७५ चैत ८ गते तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले बुटवलमा सडकको शिलान्यास गरेका थिए । ३ वर्षमा सक्ने भनिएको आयोजनाको म्याद अब ६ महिना बाँकी रहँदा जम्मा ९ प्रतिशत काम भएको छ । २०१८ सालमा राजा महेन्द्रले शिलान्यास गरी बनाएको २ लेनको सडक अहिले सिक्स र फोर लेनमा विस्तार गरिन लागेको छ ।

शिलान्यास भएको १ वर्षसम्म काम शुरू हुन सकेन । काम शुरू भएको केही महिनामै विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको कोरोना भाइरसको महामारीले काम रोकियो, काम शुरू भएको केही महिनापछि फेरि कोरोनाको दोस्रो लहरले पुनः काम अगाडि बढ्न सकेन । लकडाउन खुले पनि वर्षा शुरू भइहाल्यो ।

‘दशैं सकियो, अब कामले गति लिन्छ,’ इन्जिनीयर दृष्टिले भने, ‘सडकमा रहेका झण्डै ५० हजार रुख कटान गरिएको छ ।’ सडकका दायाँबायाँका विद्यतु्का पोलहरू स्थानान्तरण कार्य अब दशैंपछि चिनियाँ कामदार ल्याएर अगाडि बढाउने आयोजनाको तयारी छ । 

यही गतिमा काम गर्ने हो भने यो सडकको काम पूरा हुन अझै ५ वर्षभन्दा बढी समय लाग्ने देखिन्छ । पूर्वपश्चिम र राजधानीसँग जोड्ने अर्को वैकल्पिक राजमार्ग नहुँदा यात्रुले दुःख र सास्ती सहन बाध्य छन् ।

भारतसँगको व्यापार तथा बेलहिया नाका भएर धेरै मालबाहक गाडी दाउन्ने सडक हुँदै काठमाडौं पुग्छन् । १७ अर्ब रुपैयाँको लागतमा बनिरहेको बुटवल–नारायणगढ सडक निर्माणका लागि एसियाली विकास बैंक (एडीबी) ले ८५ प्रतिशत ऋण उपलब्ध गराएको छ भने बाँकी नेपाल सरकारकै हो ।
 
धेरै ठाउँमा बाढी र पहिरो

सडकको दीर्घकालीन समस्या पहिरो र चुरेबाट बगेर आउने भेल सहितको बाढी रहेको छ । दाउन्ने क्षेत्र धेरै ठाउँमा पनि यस वर्षको वर्षायाममा पहिरो झरेको छ । तत्कालीन अर्थमन्त्री विष्णु पौडेलले दाउन्नेमा सुरुङमार्ग निर्माणको अध्ययन गर्न बजेट समेत विनियोजन गरेका छन्, सडक खण्डमा २१ वटा पुल बन्नेछन् ।
 
सडकको डिभाइडरलाई हरियाली बनाइने ठेक्का सम्झौतामा उल्लेख छ । सडकले पूर्वी नवलपरासी, पश्चिम नवलपरासी र रुपन्देही गरी ३ जिल्लालाई छोएको छ । सडक विस्तार चिनियाँ निर्माण कम्पनी चाइना स्टेट कन्स्ट्रक्सन इन्जिनीयरिङ कर्पोरेसनले गरेको छ । 

गैंडाकोटदेखि दाउन्नेसम्मको ६४.४ किलोमिटर खण्डलाई प्याकेज १ र दाउन्नेदेखि बुटवल चौराहासम्मको ४८.५ किलोमिटर खण्डलाई प्याकेज २ मा छुट्याएर सँगसँगै दुवैतर्फ काम अगाडि बढाइने भनिए पनि काम कछुवा गतिमा छ ।