माघ १३, २०८०
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
धान र गहुँको उन्नत बीउबिजन उत्पादनमा कैलाली जिल्ला आत्मनिर्भर भई उत्पादित बीउ जिल्ला बाहिर समेत निर्यात हुन थालेको छ ।
जिल्लामा वर्षभरमा झण्डै ३६ हजार क्विन्टल धान र ४५ हजार क्विन्टल गहुँको उन्नत बीउ आवश्यकता रहेकामा उक्त परिमाणभन्दा बढी बीउ उत्पादन भइरहेको कृषि ज्ञान केन्द्र कैलालीले जनाएको छ ।
‘बर्खे धानखेती गरिने क्षेत्रफल र गहुँको उन्नत बीउ उत्पादनको हकमा कैलाली जिल्ला देशमै पहिलो स्थानमा छ,’ ज्ञान केन्द्रका प्रमुख खगेन्द्रप्रसाद शर्माले भने, ‘पछिल्ला वर्षमा धान र गहुँको बीउ उत्पादनमा आत्मनिर्भर भई अन्य जिल्लामा निर्यात हुन थालेको छ ।’
जिल्लाको झण्डै १ हजार हेक्टरमा चैते धानखेती र झण्डै ७१ हजार ७०० हेक्टर जग्गामा वर्षे धानखेती गरेर वर्षको २ पटक धानखेती हुने गरेको छ । झण्डै ३५ हजार हेक्टरमा गहुँ खेती हुने गरेको छ । प्रतिहेक्टरमा धान खेती गर्न ५० किलो र गहुँ खेती गर्न १२० किलो बीउ आवश्यक पर्ने गर्दछ ।
सरकारी स्वामित्वको बीउबिजन कम्पनीले उन्नत बीउको उत्पादन र बिक्री गर्दै आएकामा पछिल्ला वर्षमा निजी क्षेत्रका १ दर्जनभन्दा बढी बीउबिजन कम्पनी, सहकारी संस्था र कृषक समूहले समेत उन्नत बीउ उत्पादन गर्दै आएका छन् ।
कतिपय बीउ कम्पनीले सरकारबाट अनुमति लिएर धान र मकैमा हाइब्रिड उत्पादन समेत शुरू गरेका छन् । यी २ मुख्य खाद्यान्न बालीको उत्पादन र उत्पादकत्व बढाउन नयाँ जातको बीउकोे विकास भएको मात्र नभई खेती गर्न नयाँ–नयाँ प्रविधि समेत भित्रिन थालेको छ ।
कृषि क्षेत्रको विकासका लागि छुट्टाछुट्टै रूपमा कार्यान्वयनमा रहेको प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना र मुख्यमन्त्री एकीकृत कृषि विकास कार्यक्रमअन्तर्गत कृषकहरूलाई प्राविधिक लगायतमा विभिन्न सहयोग उपलब्ध भइरहेको छ । यी दुवै कार्यक्रममार्फत उन्नत बीउ उत्पादन तथा बजारीकरण, सिँचाई तथा कृषि यान्त्रिकीकरणलाई प्राथमिकता दिइएको कृषि ज्ञान केन्द्रका प्रमुख शर्माले बताए ।
प्रदेशको भूमि व्यवस्था, कषि तथा सहकारी मन्त्रालयको पहलमा कञ्चनपुरको पुनरवास क्षेत्रमा वर्षौंदेखि बाँझो अवस्थामा रहेको राष्ट्रिय आवास कम्पनीको ७४ बिघा जग्गा भाडामा लिई धान र गहुँको उन्नत बीउ उत्पादन कार्यक्रम भइरहेको छ ।
धनगढी उपमहानगरपालिकाका किसान ललित रानाले घरमै राखिएको स्थानीय जातको बीउको प्रयोग गर्दाको तुलनामा उन्नत बीउको प्रयोगले धान र गहुँबालीको उत्पादन सोचे अनुसारको भइरहेको अनुभव सुनाउँछन् । उन्नत बीउको प्रयोगले उत्पादन बढेको भए पनि भरपर्दो सिँचाइको सुविधाको अभाव र रासायनिक मल समयमै उपलब्ध नहुने समस्याले हैरानी खेप्नुपरेको उनको भनाइ छ ।
बीउ उत्पादक कम्पनी सिड कम्पनी धनगढीका अध्यक्ष लक्ष्मीकान्त ढकालले बीउको गुणस्तरका दृष्टिमा कैलालीमा उत्पादन हुने गहुँको बीउ देशैभरि उत्कृष्ट रहेको बताए । ‘यहाँ उत्पादन हुने गहुँको बीउ पूर्वी तराईका जिल्ला हुँदै भारतको बिहारसम्म जाने गरेको छ,’ उनले भने, ‘बीउमा आत्मनिर्भर भए पनि कृषिको उत्पादन र बजारीकरणको सवालमा सरकारी नीतिको प्रभावकारी कार्यान्वयनमा समस्या देखिँदा खाद्यान्न आपूर्तिको पर्याप्ततामा पनि समस्या देखिन थालेको छ ।’
उन्नत बीउको प्रयोग बढेसँगै रैथाने जातका बालीको खेती भने विस्तारै हराउन थालेको छ । कैलाली, कञ्चनपुर लगायतका जिल्लाको ठूलो क्षेत्रफलको जग्गामा विगतमा गरिने स्थानीय जातको कालो धान, आइरेट, गुर्रा, राईमनुवा, सौंटेरी जस्ता धानको बीउ हराइसकेको किसानको भनाइ छ ।
स्थानीय जातको बीउ प्रयोग गर्दा हुने उत्पादकत्वको तुलनामा उन्नत जातको बीउ प्रयोगले २०–२५ प्रतिशतले उत्पादकत्व वृद्धि हुने गरेको कृषि प्राविधिकको भनाइ छ । नेपालमा उन्नत बीउको प्रतिस्थापन दर बढेर झण्डै १८ देखि २० प्रतिशत पुगेको जनाइएको छ ।
‘सिड भिजन २०२५’सम्म उन्नत बीउको प्रतिस्थापन दर तरकारीको शतप्रतिशत, मकैको ३३ र अन्य बालीको २५ प्रतिशत पुर्याउने लक्ष्य लिइएको बताइएको छ । बालीहरूको उत्पादकत्व वृद्धि भइरहेको भए पनि नेपालमा बर्सेनि ठूलो परिमाणमा खाद्यान्न विदेशबाट आयात भइरहेको तथ्यांक छ । – सिद्धराज भट्ट/रासस
रोल्पाका देवराज बुढामगर गाउँकै साधारण किसान हुन् । परिवर्तन गाउँपालिका–४ पाथावाङ निवासी देवराजका ६ छोरी र एक छोरा सरकारी जागिरे छन् । छोराको आसमा ६ छोरी जन्माए देवराज र उनकी श्रीमती नन्दाले । हुन पन...
पोखराका अशोक खड्काको पारिवारिक वातावरण सानैदेखि उद्यमशीलताको थियो । उनका बुवा सधैं एकै सुझाव दिइरहन्थे– नेपालमै केही गर्नुपर्छ । उनको बालमस्तिष्कमा त्यही छाप पर्यो । विदेश जाने सोच कहिल्यै बनाएनन् । नेप...
भगवान् गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी विश्वकै लागि शान्तिक्षेत्र हो । यो क्षेत्र आउँदो महिना विशेष हुने भएको छ । विश्वकै प्रतिष्ठित र ठूलो पुरस्कार मानिने नोबेल पुरस्कार विजेताहरूको जमघट हुने भएपछि विशेष हुन लागेक...
बुटवलका कुलचन्द्र पाण्डे सफल पर्यटन व्यवसायी हुन् । कुनै समय भारतको एउटा कम्पनीमा काम गरेका पाण्डे अहिले रूपन्देहीमा ‘एसियन ब्राण्ड’ चम्काउने ‘टुरिजम’ उद्यमीका रूपमा चिनिन्छन् । तीन दशकअघि...
मनीषा जीसीको वास्तविक नाम विष्णु घर्ती क्षेत्री हो । गुल्मीको धुर्कोट गाउँपालिका– ३ हाडहाडेकी विष्णुलाई धेरैले मनीषा भनेर चिन्छन् । उनै मनीषा लोक सेवा आयोगले लिएका पाँचवटा परीक्षामा एकसाथ नाम निकालेर अह...
नृत्यका पारखीहरूका लागि लुम्बिनी प्रदेशमा लोकप्रिय नाम हो किशोर थापा । रुपन्देहीका किशोरको परिचय खाली नृत्यकार (डान्सर)मा मात्र सीमित छैन । उनी नृत्य निर्देशक, गायक, मोडल र फूटबल खेलाडीको रूपमा समेत उत्तिकै च...
ललितपुरको गोदावरीस्थित सनराइज हलमा नेकपा (एमाले)का दुई महत्वपूर्ण कार्यक्रम भए । एमालेको प्रथम विधान महाधिवेशन (२०७८ असोज १५ र १६ गते) सनराइज हलमै भएको थियो । विधान महाधिवेशनले विभाजनदेखि चौतर्फी घेराबन्दी...
हामी १५औं अन्त्य गरेर १६औं योजनाको तयारीमा जाँदै छौं । दलका शीर्ष नेताबीच १६औं योजनाको विषयमा छलफल भएको छ । १५औं योजनाको असफलता र नमिलेका कुरालाई १६औं मा सुधार्छौं । हाम्रो गन्तव्य कहाँ हो भन्ने संविधानले ...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...