सरकारले पछिल्लो समय भन्सार राजस्व चुहावट कम गर्नका लागि भन्दै सशस्त्र प्रहरीको बोर्डर आउट पोस्ट (बीओपी) २२ स्थानमा थपेको छ ।

झापाको डाँगाबारी र आल्तामारी, सुनसरीको हर्बोनी, मोरङगको तारिगामा र मधुमल्ला, सप्तरीको काचन, बाराको सनफुलवा, बाँकेको गुर्जनगौरी र बडवागाउँ, बर्दियाको मानपुर टपरा, शक्तिपुर खैरीचन्दरपुर झप्टी, जमुनी, सानो डाँफे, टेपरी र शंकरपुर, दाङको भौरेसाल, बोक्यास्यारी (मुसी नाका), सुख्खा नाका, फोहरी कल्याणपुर र छेग्रियामा नयाँ बीओपी थपिएको सशस्त्र प्रहरीले जनाएको छ । 

नयाँ बीओपी थप्ने लहर चले पनि कतिपय ठाउँमा अहिले पनि सशस्त्र प्रहरीका कर्मचारी पालमुनि बस्नुपर्ने बाध्यता छ । सरकारले बीओपीहरूलाई स्रोत/साधन सम्पन्न बनाउनेभन्दा पनि संख्या थप्नेतर्फ ध्यान दिएको छ ।

सशस्त्रलाई सीमा सुरक्षाका लागि समर्पित फौजको रूपमा लैजाने भनेर अवधारणा बनाएपछि सशस्त्रले आफूहरूसँग स्रोत र साधन नभएको भनेर भन्न नमिल्ने आवस्था रहेको सशस्त्र प्रहरी बलका प्रवक्ता एसएसपी राजेन्द्र खड्काले बताए । 

‘सरकारको लक्ष्य नै डेडिकेटेड फोर्सका रूपमा लैजाने भनेपछि हामीले स्रोत साधन भएन भनेर मिल्दैन,’ प्रवक्ता खड्काले लोकान्तरसँग भने, ‘हामीसँग भएको स्रोत र साधनको उच्चतम प्रयोग गर्ने भन्ने संगठनको नीति छ ।’

उनका अनुसार बीओपीमा भएका स्रोत साधनको अवस्थाबारे तालुक मन्त्रालय गृहमन्त्रालयमा सबै कुराको जानाकारी भएको छ । त्यसका आधारमा मन्त्रालयमार्फत सरकार हुँदै स्रोत साधनको व्यवस्था गर्न पहल गरिरहेको प्रवक्ता खड्काले बताए ।

सरकारले भविष्यमा थप ५ वटा बीओपी बनाउने लक्ष्य लिएको प्रवक्ता खड्काले बताए । उनका अनुसार दक्षिणी सिमानाको काउन्टर पार्टमा प्रत्येक ३ किलोमिटरमा सीमा सुरक्षा फौज रहेका छन् । 

नेपालतर्फ करीब १० किलोमिटरको हाराहारीमा बीओपी स्थापना भएका छन् । भारतीय सीमा सुरक्षा बलको नजिक–नजिक ल्याउन अर्थात् ५ किलोमिटरको हाराहारीमा बीओपी थप गर्नुपर्ने अवस्था रहेको प्रवक्ता खड्काको भनाइ छ ।

सशस्त्रले नेपाल–चीन सीमाको तिंकर सिमानामा पनि बीओपी राख्ने तयारीको अन्तिम चरणमा पुगेको सशस्त्र प्रहरीले जनाएको छ । 

अहिले सीमा क्षेत्रमा भइरहेका अपराध नियन्त्रण, सीमा अतिक्रमणलगायतका विषयहरूलाई रोक्न सकिने भएकाले बीओपी बढाउनुलाई नराम्रो भन्न नमिल्ने पूर्व सशस्त्र प्रहरी नायब महानिरीक्षक (डीईजी) कृष्णभक्त ब्रह्माचार्यले बताए । 

तर, स्थापना भएका बीओपीहरूमा आवश्यक पर्ने सामग्री र सेवा सुविधामा पनि वृद्धि गर्नुपर्ने आवश्यकता रहेको पूर्व डीआईजी ब्रह्माचार्यको छ । 

‘बीओपी बढाउँदा राज्यलाई फाइदा हुन्छ नै तर थपिएका बीओपीहरूमा सेवा सुविधाहरू र भौतिक संरचनाको विकास भने राम्रो हुनुपर्छ,’ ब्रह्माचार्यले लोकान्तरसँगको कुराकानीमा भने, ‘अहिले सशस्त्रलाई सीमामा सीसीटीभी, नाइट भिजन क्यामेरा लगायतका उपकरणको आवश्यकता देखिन्छ, सरकारले त्यसतर्फ पनि ध्यान दिनु जरुरी छ ।’

सशस्त्र प्रहरीको बीओपी र नेपाल प्रहरीको प्रहरी चौकी एक ठाउँभन्दा पनि फरक–फरक ठाउँमा राख्दा त्यसले राज्यलाई सीमा सुरक्षाका लागि सहज हुने तर्क उनले गरे ।

दक्षिणका ४५ बीओपी भन्सार गुल्ममा स्तरोन्नति

सशस्त्र प्रहरी बलले सीमा सुरक्षालाई अझ मजबुत बनाउन ४५ वटा ‘सीमा सुरक्षा गुल्म’ स्थापना गर्ने भएको छ । 

पछिल्लो समय राजस्व चुहावट, चोरी तस्करी लगायत बढेकाले त्यसलाई नियन्त्रण गर्न सीमा सुरक्षा गुल्म स्थापना गर्ने प्रस्ताव गरिएको सशस्त्र प्रहरी बलका सहायक प्रवक्ता डीएसपी शैलेन्द्र थापाले जानकारी दिए । 

‘सीमा क्षेत्रका विभिन्न विषयलाई ध्यान दिएर ४५ ठाउँका बोर्डर आउट पोस्ट (बीओपी)लाई गुल्मका स्तरोन्नति गर्न लागिएको हो,’ डीएसपी थापाले लोकान्तरसँग भने ।

उनका अनुसार सीमामा हुने चोरी निकासी, लागूऔषध तस्करी, राजस्व चुहावट भएको देखिएकाले त्यसलाई नियन्त्रण गर्नका लागि देशको दक्षिणी सीमा अर्थात भारतीय सीमा नाकाहरूमा सीमा सुरक्षा गुल्म राखिने भएको हो । 

सशस्त्रले देशका बढी भीडभाड हुने र कारोबार धेरै हुने नाकाका बीओपीलाई उस्तरोन्नति गरेर गुल्ममा परिणत गर्ने भएको हो । गुल्ममा परिणत गरेपनि आर्थिक भार भने नथपिने डीएसपी थापाले दाबी गरे ।

‘पुरानै बीओपीका कर्मचारीलाई व्यवस्थापन गरेर चलाउने भएकाले आर्थिक हिसाबले कुनै भार पर्दैन,’ सहायक प्रवक्ता थापाले भने, ‘अहिले पुरानै भवन र जनशक्तिबाट गुल्म सञ्चालन हुन्छ ।’

एउटा भन्सार सुरक्षा गुल्मले त्यो ठाउँको अवस्था हेरेर २ देखि ७ वटा बीओपीलाई कमान्ड गर्नेछ । गुल्म थप्दा चेनअफ कमाण्डलाई पनि बलियो बनाउने सशस्त्रले दाबी गरेको छ । गुल्म स्थापना भएपछि बीओपीको कमान्डले गुल्मको कमान्डर र गुल्मको कमान्डरले जिल्लाको कमान्डरलाई बिफ्रिङ गर्नेछ । अहिले बीओपीको कमान्डरले सिधै जिल्लाको कमान्डरलाई बिफ्रिङ गर्दै आएको छ । 

अहिले बीओपीमा सशस्त्र प्रहरी निरीक्षक (इन्स्पेक्टर)को कमान्डमा अवस्था हेरेर ३५ जना कर्मचारीहरू रहँदै आएका छन् । अहिले उत्तरतर्फ ८ वटा बीओपी र दक्षिण तर्फ २२८ वटा बीओपी छन् । निवर्तमान आईजीपी शैलेन्द्र खनालले ५२० वटा बीओपी स्थापना गर्ने योजना बनाएका थिए । वर्तमान आईजीपी राजु अर्याल भने बीओपी बढाउने भन्दा भएकै बीओपीको क्षमता बढाउने पक्षमा रहेको एपीएफका एक अधिकृतले बताए ।

केही बीओपीमा पाल, काठको घर र खुला आकाशमुनि बसेर सीमा सुरक्षा गर्नुपर्ने बाध्यता छ भने अधिकांश बीओपीहरू भाडाको घरमा छन् ।

यसअघि भन्सार गुल्म, राजस्व तथा भन्सार गस्ती सुरक्षा गुल्म र राजस्व चुहावट नियन्त्रण गुल्म १२ वटा थिए । २०७५ सलामा सरकारले त्यसलाई खारेज गरिदिएको थियो ।  

कहाँ–कहाँ बस्दैछ सीमा सुरक्षा गुल्म ?

सशस्त्रले देशभरका ४५ ठाउँका बीओपीलाई गुल्ममा स्तरोन्नति गर्दैछ । इलामको पशुपतिनगर, झापाको काँकडभिट्टा, भद्रपुर, घेराबारी र गौरीगञ्ज गरी ४ ठाउँ, मोरङको बरदङ्गा, सोराभाग र रानी गरी ३ ठाउँ, सुनसरीको कप्तानगञ्ज र हरिपुर, सप्तरीको तातो नाका, सिराहाको इनरुवा र माडर, धनुषाको मौनाथपुर र जटहीमा सीमा सुरक्षा गुल्म रहने भएको छ ।

यस्तै, महोत्तरीको जलेश्वर र रघुनाथपुर, सर्लाहीको मलङ्गवा र सिमरा, रौतहटको गौर, बाराको पिपरपाटी, पर्साको वीरगञ्ज, अलउ, लहावर, थकरी भीखमपुर र सुवर्णपुर गरी ५ ठाउँ, चितवनको थर्थरे, पश्चिम नवलपरासीको हरपुर, पूर्व नवलपरासीको डण्डा, रुपन्देहीको सुनौली, कपिलवस्तुको कृष्णनगर र चाकर चौडा, दाङको कोइलाबास, बाँकेको नरैनापुर र जमुनाह, बर्दियाको कन्ठपुर र राजापुरमा पनि गुल्म राखिने भएको हो । 

यसैगरी, कैलालीको खक्रौला, खोनपुर, गुलरियाघाट र त्रिनगर गरी ४ ठाउँमा, कञ्चनपुरको बेलौरी, देवीस्थान र गड्डाचौकी नाका तथा दार्चुलाको गोलजिवीमा बीओपीलाई भन्सार गुल्ममा स्तरोन्नति गरिने भएको सशस्त्रका सहायक प्रवक्ता शैलेन्द्र थापाले बताए ।