जेठ ३, २०८०
प्रतिनिधिसभाको पहिलो अधिवेशनमा नेता/सांसदको हाजिरी लोकान्तर डट्कमले सार्वजनिक गरिदिएपछि नेताहरूको जवाफदेहिताको बहस शुरू भएको छ । जनप्रतिनिधिको सर्वोच्च थलो संसद्मा ठूला भनिएका दलका शीर्ष न...
महाशिवरात्री सेना दिवस पनि हो । नेपालको हिन्दू चिनारीसित गाँसिएको हुनाले यस दिवसले खास महत्व राख्दै आएको छ । राष्ट्रको भौगोलिक अखण्डताको संरक्षणको संवैधानिक दायित्वका साथै मुलुकको मौलिक विशिष्टता झल्काउने प्रचलन र परम्पराहरूलाई निरन्तरता दिने जिम्मेवारी पनि नेपाली सेनाले निर्वाह गरेको देखिन्छ । निकट विगतका दशकमा भएका राजनीतिक उथलपुथलका घटनाक्रममा नाम फेरिए तापनि सेनाको मुख्य काम-कर्तव्य यथावत् नै देखिन्छ ।
द्वन्द्व र तनाउको स्थिति अन्त्य गरी शान्तिको वातावरण निर्माण गर्नु सेनाको उद्देश्य हो । शान्तिका अग्रदूत भगवान् बुध्दको जन्म भएको देशको सेनाले राष्ट्रिय एवं अन्तर्राष्ट्रिय दुबै परिप्रेक्ष्यमा प्रशंसायोग्य भूमिका निर्वाह गरिआएको छ । देशभित्र विपद् व्यवस्थापनका कार्य र देशबाहिर राष्ट्रसंघको छातामुनि रहेर शान्ति कायम गर्ने नियोगमा कुशलतापूर्वक खट्ने गरेको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघ मार्फत संसारका विभिन्न युध्दग्रस्त भूभागमा कृयाशील रहेका नेपाली सेनाका एकाईले गरेका साहसिक र मानवीय कार्यको विश्वसंस्थाले बराबर सार्वजनिक रूपमा सह्रनी गरेको छ जो सबैका लागि गौरवको विषय हो; हुनुपर्छ ।
वर्तमान परिप्रेक्ष्यमा छर्लङ्ग देखिएको तथ्य हो, राज्य-सञ्चालनका संयन्त्रहरूमध्ये कम विवादमा रहेको संस्था हो नेपाली सेना । सैनिक अनुशासन गैर-सैनिक क्षेत्रका अङ्गहरूको दाँजोमा चुस्त रहने गर्दछ । जङ्गी सन्दर्भमा प्रयोग भइरहने पदावली ‘चेन अफ् कमाण्ड’ ले अनुशासनको मानक इङ्गित गर्दछ । पृथ्वीनारायण शाहको पालादेखि सिपाहीलाई तिखारी राख्ने दिशा-निर्देश रहेको छ जसको पालनाबारे नेपाली सेनाको नेतृत्वले समय-समयमा सार्वजनिक प्रतिबध्दता जनाउँदै पनि आएको आएको छ । बाटो खन्ने, विपद्मा परेकाहरूको उध्दार गर्ने, स्वास्थ्य शिविरहरू सञ्चालन गर्ने जस्ता कार्यहरू प्रशिक्षण र अभ्यासको तहसम्म सञ्चालन हुनु स्वाभाविक नै हुन्छन् । ठूला स्तरका भौतिक विकास र निर्माणका परियोजनाहरूमा भने सेना संलग्न नहुँदा नै सेनाको छवि सङ्गलो राख्न सघाउ पुग्दछ । आर्थिक कारोबार हुने-गरिने कृयाकलापमा अनियमितताको आक्षेप लाग्ने जोखिम रहने हुनाले त्यसबाट परै रहने अपेक्षा गरिएको हो । तसर्थ त्यस चरणसम्म सजग गराउने आवाजलाई जायज मान्नु पर्दछ । तर वाञ्छनीय हद नाघेर गरिने टीका-टिप्पणीलाई नेपाली सेनाले महत्व दिनु आवश्यक पर्दैन । किनभने प्रेसले विविध पक्षमा सुधारको अपेक्षा सहित स्वस्थ आलोचना मात्र गर्ने हो, आग्रह मूढाग्रहलाई दुरुत्साहन गराउने होइन । यस्तो प्रवृत्तिलाई निन्दनीय मानिनु पर्छ अन्यथा सिङ्गो प्रेसजगत् कलङ्कित हुन जान्छ । यस सिलसिलामा ‘लोकान्तर’ सोमवार एक दैनिक छापामा प्रकाशित लेखमा देवेन्द्रप्रसाद सिटौलाको कथन उध्दृत गर्नु सामयिक ठान्दछ । एक अवधिमा नेपाली सेनाको तालुक निकाय अर्थात् रक्षा मन्त्रालयको उच्च तहमा रहेर काम गर्नुभएका सिटौलाको भनाइ छ : “ विकृत प्रवृत्तिलाई सबैले हतोत्साहित गर्नु नै पर्छ तर वास्तविकता नबुझी संगठनको साख गिराउने गरी ...अनावश्यक टिप्पणी र प्रहारबाट हतोत्साहित गर्नु उचित हुँदैन।“
दक्षिण एसियाको राजनीतिक भूगोलले नेपालको स्थिति विशिष्ट तुल्याएकै छ । त्यसमाथि हालैका महिनामा भारत-पाकिस्तान तनाउले जटिलता थपेको अवस्था छ । अर्को शब्दमा, नेपालको सेनाले वरिपरिका सूचक र सङ्केतहरूको निकट अनुगमन, अध्ययन र विश्लेषण गर्दै राष्ट्रिय सुरक्षाबारे चनाखो हुनुपर्ने बेला आएको छ । अर्कोतर्फ, संविधान र निर्वाचनका प्रकृया पूरा भएकोले राजनीतिक स्थिरता आयो भनेर मुलुक ढुक्क हुन सकेको छैन । संविधानत: संघीयतामा प्रवेश गराइएको नेपाल अझै ‘असाधारण संक्रमणकालमा छ‘ भन्ने सूचना सत्ताधारी दलकै नेताहरूबाट पटक-पटक सार्वजनिक रूपमा आएको छ । यस धरातलीय यथार्थलाई सरोकारवाला सबै पक्षले गम्भीर रूपमा बुझ्नुपर्छ र तदनुरूप जनतालाई आश्वस्त गर्न अग्रसर हुनुपर्छ ।
प्रतिनिधिसभाको पहिलो अधिवेशनमा नेता/सांसदको हाजिरी लोकान्तर डट्कमले सार्वजनिक गरिदिएपछि नेताहरूको जवाफदेहिताको बहस शुरू भएको छ । जनप्रतिनिधिको सर्वोच्च थलो संसद्मा ठूला भनिएका दलका शीर्ष न...
संयुक्त राष्ट्रसंघका महासचिव एन्टिनियो गोटरेसको भ्रमणका बेला नेपालको शान्ति प्रक्रिया फेरि एकपटक अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमाझ चर्चाको विषय बनेको छ । नेपालको शान्ति प्रक्रियाको शुरूआती चरणमा राष्ट्र संघले सहजीक...
काकाकुल काठमाडौंको सपना र विकासको विद्रूप नमूना बनेको मेलम्ची खानेपानी आयोजना फेरि एकपटक उद्घाटन गरिएको छ । सिंहदरबारस्थित प्रधानमन्त्री कार्यालयमा बनाइएको धारो खोलेर प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रच...
लोकान्तर सञ्चार प्रालिद्वारा सञ्चालित लोकान्तर डट्कम (Lokantar.com) स्थापनाको सात वर्ष पूरा गरेर आजदेखि आठौं वर्षमा प्रवेश गरेको छ । यस अवसरमा सबैभन्दा पहिला हामी हाम्रा समस्त पाठक, विज्ञापनदाता र शुभेच्छुकहरूप्...
संघीयताप्रति नै वितृष्णा जगाउने गरी कोशी प्रदेशसभामा भइरहेको संविधानको खेलबाडमाथि सर्वोच्चले रोक लगाइदिएको छ । मुख्यमन्त्रीका रूपमा कांग्रेस संसदीय दलका नेता उद्धव थापाले प्रदेश सभामा लिएको विश्वासको मतसम्बन्...
कार्यभार सम्हालेको एक वर्ष पुगेको अवसरमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ले मंगलबार राष्ट्रका नाममा सम्बोधन गर्दै कार्यशैली परिवर्तनको घोषणा गरेका छन् । ४५ मिनेट लामो सम्बोधनमा प्रचण्डले एक वर्षमा...
सच्चा लोकतन्त्रमा सिमान्तमा रहेको नागरिकले पनि यो देश मेरो हो भन्ने अनुभूति गर्न सक्नेछ- माहात्मा गान्धी । माथि गान्धीको भनाइ किन उद्धृत गरिएको हो भने नयाँ वर्षको आगमन भैसकेको छ र २०८० को बिदाइ बडो हर्षपूर्वक...
एक दिन काम विशेषले नयाँ सडकतिर गएको थिएँ, मोबाइल टिङटिङ गर्यो । हेरेँ पुराना मित्र जयदेव भट्टराई, सम्पादक मधुपर्क (हाल अवकाश प्राप्त) ले सम्झेका रहेछन् । हामी दुई लामो समयसम्म सँगै रह्यौँ, कहिले गोरखापत्र...
आत्मिक शुद्धताका पक्षपाती दार्शनिक सुकरात चौबाटोमा उभिएर एथेन्सबासीलाई आह्वान गरिरन्थे– ‘तपाईं नीति, सत्य र आत्माको शुद्धताका लागि किन ध्यान दिनुहुन्न ?’ उनका अर्थमा त्यो जीवन बाँच्न योग्य हुँदैन...