बुटवल-अवैध रुपमा भारतीय बाटो हुँदै वैदेशिक रोजगारीमा जाने र दुःख पाउने महिलाको संख्या बढ्दै गएपछि रुपन्देहीमा त्यसलाई रोक्न अभियान चलेको छ । उक्त अभियानका क्रममा देवदह, बुटवल, तिलोत्तमा, सैनामैना, सियारी लगायतका स्थानीय तहमा भने घरदैलो नै गरिएको छ । वडास्तरमा सुचना डेस्क पनि राखिएको छ ।

अभियानका क्रममा पछिल्लो सात महिनामा विदेश जान चाहने ७ हजार ९ सय ३९ जनालाई वैदेशिक रोजगारीका चुनौतिबारे सिकाइएको छ । यसका लागि वैदेशिक रोजगारीमा गएर फर्केका महिलाहरु खटेका छन् । उनीहरुलाई आप्रवासी कानुन र वैदेशिक रोजगारको अधिकारका बारेमा प्रशिक्षण दिएको हो ।  

अभियन्ताहरूले विदेश जान चाहने महिलालाई भेट्ने, कहाँ, किन जाने र कोसँग जाने पत्ता लगाउने गरेका छन् । यदि उनीहरू वैध तरिकाले जान लागेको हो भने जान सिफारिस गर्छन् ।

वैध तरिकाले वैदेशिक रोजगारमा जान चाहनेहरूमा चेतना जगाउनका लागि अभियन्ताहरूले कहिले सडक नाटक त कहिले छलफल चलाउने गरेका छन् । गाउँबाट कुनै युवती वैदेशिक रोजगारीमा जाँदै छन् भन्ने थाहा पाएपछि अभियन्ताहरूको एउटा समूह उक्त घरमा पुग्ने गरेको छ ।

उनीहरूले ती युवती र उनका अभिभावक तथा घरपरिवारका सदस्यहरुलाई विदेश जानुका कारण सोध्ने गर्छन् । कारण पत्ता लागेपछि कुन देशमा जाने, किन जाने र कसरी कोसँग भनेर सोधपुछ गर्ने गर्छन् । यदि दलाल मार्फत अवैधरुपमा जान लागेको भए रोक्ने प्रयास गर्दछन् ।

हामीले अवैध रूपमा विदेश जान लागेको थाहा पाए रोक्ने प्रयास गर्छौं,' बुटवल मोतीपुरकी अभियन्ता जानकी घिमिरेले भनिन्, 'यदि रोक्न सकिएन भने गाउँका अगुवाहरुलाई भनेर उनीहरुलाई सम्झाउने, दलाललाई पक्राउ गर्ने र सचेत पार्ने गरेका छौं ।’ उनका अनुसार ईलाका प्रशासन कार्यालयमा पासपोर्ट बनाउन आउनेका लागि समेत सुरक्षित वैदेशिक रोजगारीबारे सिकाउने गरिएको छ ।

अन्तराष्ट्रिय श्रम संगठनको सहयोगमा एबिसी नेपालले उक्त अभियान चलाएको हो । अभियान अन्तर्गत वैध तरिकाले जानेलाई पनि रोजगारीमा जाँदाका चुनौती र समस्याबारे सिकाउने र भरसक स्वदेशमै बस्न प्रेरित गर्ने गरिएको छ । महिलाहरुलाई वैदेशिक रोजगारीमा जानुपूर्व नै सम्भावित चुनौती र सम्भावनाबारे सिकाएपछि कतिपयले वैदेशिक रोजगारीको सपना त्यागेर स्वदेशमै श्रम गर्ने गरेका छन् ।

‘भरसक स्वदेशमै काम गरेर जीविको पार्जन गर, जानैपर्ने भएपनि विदेश जाँदा चाहिने न्यूनतम सीप र ज्ञान सिकेर मात्र जाऊ भनेर सिकाउँछौं,’ अर्की अभियन्ता ज्ञानीसरा रानाले भनिन् । यसो गर्दा लहलहैमा जान खोज्ने रोकिन थालेको रानाको भनाइ छ ।

रोजगारीमा गएर पनि दुख मात्र पाएर घर फर्कने महिलाहरू पुनः घरपरिवार र समाजबाट अपहेलनामा पर्ने गरेका उदाहरणहरू धेरै छन् । अभियन्ताहरूले विदेशबाट विचल्लीमा परेर आएकालाई घर समाजमा पुनःस्थापित गर्न पनि सहयोग गरेका छन् ।

रुपन्देहीका कति महिला खाडी मुलुकमा छन् ? यसको तथ्यांक कतै छैन । कम पढाइ भएपनि पुग्ने, धेरै रकम नलाग्ने घरयासी कामकाजका लागि सीप नचाहिने भन्दै कुनै सीप र प्रशिक्षणबिना नै रुपन्देहीका कतिपय महिलाहरु खाडी मुलुकमा रोजगारीका लागि जाने गरेका छन् । वैध तरिकाले जाँदा धेरै रकम खर्च हुने भन्दै खाडी मुलुकमा जाने धेरै महिला भारतीय बाटो हुँदै दलालमार्फत जाने गरेका छन् ।

विदेशको भाषा र संस्कृतिको बारेमा जानकारी नहुँदा महिला कामदारहरु हिंसामा पर्ने गरेको वैदेशिक रोजगारीबाट फर्केका महिलाहरुको अनुभव छ । उनीहरुका अनुसार मुस्लिम देशमा अनुहार देखाउन नपाउने, पुरुषसँग बोल्न नपाउने, आधुनिक प्रविधिका मेसिनहरूसँग काम गर्नुपर्ने जस्ता कुराहरूमा नेपाली महिलाहरू अभ्यस्त नभएको हुनाले बढी समस्या निम्तिने गरेको छ ।

अवैध तरिकाले विदेश जाने महिला जतिसुकै अन्यायमा परेपनि न्याय पाउन गाह्रो हुने भएकाले अन्यायलाई चुपचाप सहन बाध्य हुन्छन् । एबीसी नेपालका कार्यक्रम संयोजक मनोज लामिछानेले अन्जानमा विदेश जाँदा कुनै पनि महिला बेचबिखन, अवैध ओसारपसार वा श्रम बेच्न बाध्य नहुन् भनेर अभियान चलाएको बताए । अभियानले स्वदेशमै काम गर्नका लागि रोजगारदाता भेटाइदिने, परामर्श गर्ने काम समेत गरेको लामिछानेको भनाइ छ ।