कात्तिक ८, २०८०
असोज तेस्रो साता बिहीबार, बुकीबाट गोठ औल झर्ने दिन । लाहुरेहरू आउनु र बुकीबाट गोठालाहरूको हुल गाउँमा झर्नु दशैंको रौनक हो । ‘भोलि साँझ डाँफे चराउन जाने’, सुत्ने बेला गोठमा सल्लाह भयो । घर...
धनगढी – नेपालको तराई र चुरे क्षेत्रको प्राचीन भू–अवस्थिति स–चित्रण गरिएको खोजमूलक पुस्तक ‘हिडन ट्रेजर अफ द लो ल्यान्ड नेपाल’ (तराई–चुरेका अदृश्य सम्पदाहरू) भाग–२ ले बजार तताउन थालेको छ ।
अंग्रेजी भाषामा ६ वर्षसम्म खोज गरेर लेखिएको पुस्तकमा तराई र चुरे क्षेत्रको ऐतिहासिक धरातलबारेको केही विवादित र विरोधाभासपूर्ण सवाल छन् । लेखक तथा भूगोलविद् एवं अनुसन्धानकर्ता महेश चौधरीले पुस्तक बजारमा ल्याएका हुन् ।
पुस्तकको भाग–२ भाग–१ को परिपूरकको रुपमा रहेको लेखक चौधरीको भनाई छ । ६ वर्ष पहिले आएको पुस्तकको भाग–१ मा नेपालको समग्र प्राकृतिक साधन स्रोतको अवस्थितिसहित तराई क्षेत्रको परिचय, हावापानी, जलस्रोत, प्राकृतिक सम्पदा, खानीको अवस्था, नेपालमा पहाडबाट तराईमा र भारतबाट नेपालमा कहिले र कसरी बसाइसराई भयो भन्नेबारे, यहाँका हिमालयहरू, चुरेको उत्पत्ति, पेट्रोल खानीबारे गहन रुपमा खोज गरी व्याख्या गरिएको छ ।
मानव संशाधन, आदिवासीको अवस्था, विशेषगरी तराईमा आदिम अवस्थादेखि बसोबास गर्ने थारु जातिको विस्तृत रुपमा उत्पत्ति (जेनेटिक) बारे अध्ययन गरिएको छ । विभिन्न लेखकले लेखेका तथ्यसहित थारुहरूमा मलेरिया पचाउन सक्ने क्षमताबारे अध्ययन गरेको लेखकको भनाई छ । थारु जातिमा देखिएको अल्फा थलासिया जीन (कोषको अंश) का कारण थारुहरूमा अरु जातिभन्दा मलेरिया पचाउने क्षमता बढी देखिएको लेखकको अनुसन्धानले बताउँछ ।
लेखक आफ्नो पुस्तकबारे भन्छन्, ‘प्राचीन समयमा यताको चुरे हुँदै पूर्वपश्चिम यात्राको क्रममा आदि मानवहरू जापान, फिलिपिन्स, थाइल्याण्डतिर बसाई सरेर गएको देखाउँछ । तिनीहरू थारुका शाखा सन्तान हुन सक्छन् भन्ने यो पुस्तकको निचोड हो ।’
जर्मन अनुसन्धानविद् तथा पुरातत्वविद् डा. गुड्रुङ कोर्भिनसले दाङको चुरे क्षेत्र र महोत्तरीको रातो नदीमा सन् १९८७ ताका १० वर्षसम्म अनुसन्धान गरेकी थिइन् । अनुसन्धानको क्रममा दाङ र महोत्तरीमा फरक–फरक निशान र प्रकृतिका ढुंगे औजार पाइएका थिए । दाङमा भेटिएको ढुंगे औजार कतै पनि मेल नखाएको पुस्तकमा उल्लेख छ । उनले भने, ‘महोत्तरीमा उत्खनन्को क्रममा भेटिएका ढुंगे औजारको निशान तथा प्राकृति थाईल्याण्ड र भियतनामको हनोबियनमा भेटिएको ढुंगे औजारसँग मेल खाएको पाइएको छ । जसबाट यहाँका आदिमानवहरू उता गएको प्रमाणित हुने लेखकको दाबी छ ।
दाङ र महोत्तरीको ढुुंगे औजारमध्ये महोत्तरीमा भेटिएको ढुुंगे औजार दाङभन्दा पछिल्लो कालको रहेको कुरा जर्मन अनुसन्धानविद् गुड्रुङ कोर्भिनसको अनुसन्धानले पुष्टि गरेको लेखकको भनाई छ । उनले नेपाल, भारतसहित दक्षिण एसियाको विभिन्न ठाउँको खोज अध्ययन गरेकी थिइन् । सन् २००६ मा भारतको पुनेमा उनको विभत्स हत्या भयो ।
नेपालमा अथाह प्राकृतिक सम्पदाको भण्डार रहेको बताउँदै लेखक चौधरी सुर्खेतमा तेलको भण्डार र दैलेखमा ग्यास निस्केको तथ्यले पुष्टि गर्ने बताउँछन् । तराईमा मात्रै तेलको भण्डारलाई १० वटा ब्लगमा विभाजन गरिएको र पूर्वमा ३ ब्लग आउन बाँकी रहेको बताउँदै उनले समग्रमा पुस्तकले नीति निर्मातालाई सहयोगी सावित हुने पनि विश्वास व्यक्त गरे ।
'नेपालमा मधेश नै छैन'
यति मात्रै नभई लेखकले पुस्तककमा नेपालमा मधेश नै नभएको तथ्य पेश गरेका छन् । तराई क्षेत्र प्राचीन हिम्मवत् खण्ड (हिमालय क्षेत्र) रहेको बताउँदै उनी भन्छन्, ‘नेपालमा मधेश छैन भन्ने कुरा मैले भनेको होइन । यो त दस्तावेजले बोल्छ । भारतको इतिहासबारे ३ जना लेखकले लेखेको पुस्तक ‘एन एडभान्स हिस्ट्री अफ द इन्डिया’ले बोल्छ ।’ पुस्तकका लेखक डा. आरसी मुजुमदार, डा. एचसी राय चौधरी र डा. कालीकिन्कर दत्त हुन् ।
उनी अगाडि भन्छन्, ‘समग्रमा नेपाललाई पर्वता श्रराइन (पर्वतीय देश) भनिन्छ । मधेश होइन । हिन्दू धर्मग्रन्थ मनुस्मिृतिले पनि मधेश कहाँ छ भन्दा प्रयागभन्दा पश्चिम अथवा दिल्ली वरपरको भागलाई मधेश भन्न्ने कुरा लेखकले ‘एन एडभान्स हिस्ट्री अफ इन्डिया’ नामक पुस्तकलाई हावाला दिँदै आफ्नो पुस्तकमा उल्लेख गरेका छन् ।
उनका अनुसार प्रयाग क्षेत्र भारतको जमुुना, यमुुना र सरस्वती गरी ३ वटा नदी मिल्ने संगमस्थल हो । हाल इलाहावाद बसेको स्थानलाई पनि मधेश भनिने गरेको तथ्य लेखकले आफ्नो पुस्तकमार्फत उजागर गरेका छन् ।
उनले हिमालय क्षेत्रबारे पनि तथ्य पेश गरेका छन् । उनी अगाडि थप्छन्, ‘हिमालयको सीमाना कहाँसम्म थियो भन्दाखेरी हिमावत् खण्ड स्कन्द पुराणले पनि उहिलेको शाक्य राज्य हिमावत् खण्डमा पर्थ्यो भनेको छ । गंगा नदीसम्म हिमालय थियो । अहिलेसम्म गुञ्ज, मिन्डेल, रिस, उर्म गरी ४ वटा हिम युग आइसकेको छ । अन्तिम हिमयुग समाप्त भएको १० हजार वर्ष भएको छ । पछि गर्मीले गर्दा तराईको हिउँ पग्लेर सिमसार, दलदल भाग बन्यो । फारसि भाषामा उष्ण अद्रा हावापानी भएको सिमसार, दलदल भागलाई तराई भनिन्छ । बुद्धिष्ट ग्रथदेखि लिएर चिनियाँ यात्रीहरू फायान, वाइनसाङहरूले पनि यो कुरा उल्लेख गरेका छन् कि यो गंगा नदीसम्म हिमालयको तराई हो । यो मधेश नै होइन । मधेशीहरू बस्दैमा मधेश हुने भए बेलायतीहरू संसारभर हिँडेका थिए नि !’
नेपाल र रोमको सभ्यता बराबरै
लेखक चौधरीले भर्खरै बजारमा आएको पुस्तकको भाग–२ बहुप्रतिष्ठित र महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक दस्तावेज भएको दाबी गर्छन् । पुस्तक लेख्नलाई ६ वर्ष लागेको बताउने उनी पुस्तकमा धेरै विवादास्पद विषयहरू चिर्दै उठान गरेको बताएका छन् । जस्तो कि जनकपुरमा कसकसले शासन गर्यो ? के–के गरे ? नान्यदेव सिम्रौनगढको राजा) बारे जानकारी समेटिएको बताएका छन् ।
भौगोलिक पृष्ठभूमि उल्लेख गर्दै उनले भने, ‘विश्वको सबैभन्दा पुरानो सभ्यता रोमको सभ्यता हो । जुन इस्वी पूर्व ८ औं शताब्दीको हो । शाक्य राज्य कपिलवस्तुको राजधानी तिलौरा कोटको उत्खनन्, बन्जाराही र लुम्बिनीको उत्खनन्ले यो सिद्ध गरिदिएको छ कि नेपालको सभ्यता पनि इस्वी पूर्व ८ औं शताब्दीको हो । रोमको सभ्यता बराबर हो । इन्डियन पुरातत्वविद्देखि लिएर विभिन्न देशका पुरातत्व विद्ले व्याख्या गरेको तथ्य पुस्तकको दोस्रो भागमा उल्लेख छ ।’
पुस्तकका अनुसार इस्वी पूर्व ५ औं शताब्दीसम्म नेपालको तराईमा २ वटा गणराज्य थियो । नारायणीभन्दा पूर्व राजा जनकको गणराज्य, त्योभन्दा पश्चिम शाक्य गणराज्य थियो । गण भनेको कबिला अवस्थादेखि पूर्वको अवस्था हो । जुन आदिवासीको गणराज्य थियो । त्यतिबेला न मधेशी आएका थिए । न त खसहरू आएका थिए ।
यतिमात्रै नभई पुस्तकमा धनुषादेखि कैलाली कञ्चनपुरसम्म र तराईसँग जोडिएका जिल्ला सिन्धुली, मकवानपुर, पाल्पा, अर्घाखाँची, प्युठान, सुर्खेत, डोटी, डडेल्धुरासम्मको ऐतिहासिक वस्तुस्थिति पनि समेटिएको जनाइएको छ ।
अंग्रेजी भाषा नै किन ?
नेपाली लेखकको पुस्तक नेपाली भाषामा नआएर अंग्रेजीमै किन आयो भन्ने जिज्ञासामा लेखक भन्छन्, ‘हाम्रो सबै इतिहास विदेशीले लेखिदिनुपर्ने ? नेपालीमा लेखेपछि त्यत्तिकै थन्किने । त्यही भएर विदेशीहरू तथा विश्वभरका मानिसले पनि नेपालको इतिहास बुझुन् । हाम्रो किताब पनि आफ्नो सन्दर्भ सामग्री बनाउन् भन्ने उदेश्यले अंग्रेजीमा लेखिएको हो ।’
पुस्तकको भाग–१ को मूल्य ३ हजार ५ सय र भाग–२ को मूल्य ४ हजार रहेपनि बजार माग उच्च रहेको प्रकाशकको दाबी छ । पुस्तककी प्रकाशक शान्ति चौधरीले केही समयमा इन्टरनेटबाट पनि पुस्तक अध्ययन गर्ने व्यवस्था मिलाइने बताइन् । उनले पछिल्लो समय नेपाली पनि अधिकांश पुस्तक नै अंग्रेजीमै पढ्ने बानी बसाल्दै गएको बताउँदै पुस्तकको महत्त्व १० वर्षपछि देखिने निश्चित रहेको विश्वास व्यक्त गरिन् ।
लेखक चौधरीले यसअघि पनि अनुसन्धानमूलक पुस्तक बजारमा ल्याइसकेका छन् । ‘नेपालको तराई र यसका भूमिपुत्रहरू’, ‘स्थवीरहरूको प्राचीन इतिहास र संस्कृति’ र ‘हिडन टे«जर अफ द लो ल्याण्ड नेपाल भाग–१’ सहित १ दर्जन पुस्तक लेखिसकेका छन् ।
अनुसन्धानमा अब्बल लेखक
लेखकको खोजलाई सम्मान गर्दै विभिन्न राष्ट्रिय पुस्कार तथा पदकबाट सम्मानित गरिएको छ । उनलाई नेपाल सरकारले २०६७ सालमा क्षेत्रीय प्रतिभा पुरस्कार, २०७० सालमा राजनीति र दर्शन विधातर्फ पुष्पलाल राष्ट्रिय पुरस्कार प्रदान गरिसकेको छ ।
भूूगोल विषयमा स्नातकोत्तर गरेका लेखक चौधरीलाई नेपाल पाज्ञ प्रतिष्ठानले अनुसन्धान विधातर्फ २०७१ सालमा इतिहास सिरोमणी बाबुराम अचार्य पुरस्कार र २०७४ सालमा नेपाल प्राज्ञ मातृ भाषा पुरस्कार प्रदान गरेको छ भने अमरसिंह थापा स्मृति प्रतिष्ठानले २०७४ सालमा राष्ट्रिय विभूति अमर सिंह थापा पुरस्कार र त्रिमूर्ति प्रतिष्ठानले २०६८ सालमा उनले त्रिमुर्ति पुरस्कारले सम्मानित गरिसकेको छ ।
लामो समय प्राध्यापन समेत गरेका चौधरी १ पटक राज्यमन्त्री र १ पटक संविधानसभा सदस्य समेत भइसकेका छन् ।
असोज तेस्रो साता बिहीबार, बुकीबाट गोठ औल झर्ने दिन । लाहुरेहरू आउनु र बुकीबाट गोठालाहरूको हुल गाउँमा झर्नु दशैंको रौनक हो । ‘भोलि साँझ डाँफे चराउन जाने’, सुत्ने बेला गोठमा सल्लाह भयो । घर...
वरिष्ठ मुटु रोग विशेषज्ञ डा. ओम मूर्ति ‘अनिल’द्वारा लिखित पुस्तक ‘जीवन्त सम्बन्ध’ लोकार्पण गरिएको छ। शुक्रबार राजधानीको बसुन्धरामा एक कार्यक्रमकाबीच लेखक डा. ओम मूर्तिकी आमा राजकुमा...
पहाडमा उखु पेलेर खुदो पकाउने समय पारेर मधेशको गर्मी छल्न राजेन्द्र काका (ठूलो भुँडी लागेकाले हामीले मोटे अंकल भन्थ्यौं) गुल्मीको पहाड घरमा आउँथे । चैत–वैशाखको समयमा कोलबाट पेल्दै गरेको उखुको रस, रसेट...
विसं २०७९ को मदन पुरस्कार प्राप्त गरेको ‘ऐँठन’ उपन्यासका लेखक विवेक ओझालाई गृहनगर टीकापुरमा विभिन्न संघसंस्थाले सम्मान गरेका छन् । ओझालाई नेपाल रेडक्रस सोसाइटी टीकापुर उपशाखा, उद्योग वाणिज्य सङ्घ, ...
गुणराज ढकाल सामाजिक सञ्जालमा अभ्यस्त हुन थालेपछि अध्ययन गर्ने बानी निकै घटेको छ । सामाजिक सञ्जालमा आउने टिप्पणीबाटै हामीले आफ्नो दृष्टिकोण बनाउने गर्दछौं । विषयको गहिराइसम्म पुगेर अध्ययन तथा विश्लेषण गर...
त्यो शिक्षकले पढायो, नेता बन्न सिकायो र त आज देशको बागडोर चलाइरहेका छौ । त्यो शिक्षकले पढायो, कर्मचारी बन्न सिकायो र त आज देशको प्रशासन चलाइरहेका छौ । त्यो शिक्षकले पढायो, डाक्टर बन्न सिकायो र त आज हजारौ...
सामान्यतः मानव समाजको आजसम्मको इतिहास जनयुद्धको इतिहास हो भन्दा फरक पर्दैन । किनकि, समयका प्रत्येक खण्डमा चाहे ती स्पाटाहरू होउन् या चार्टिष्टियन, सिलेसियाली होउन् या कम्युनाडोहरू अनि वोल्सेभिक–भियतकङ्&ndash...
रूढिवादी र पछौटे समाजले सधैँभरि अवतारको प्रतीक्षा गर्दछ । प्रतीक्षा गर्नेले आफू केही पनि कर्म गर्दैन र उसलाई पौरखमा त्यति विश्वास पनि हुँदैन । सामान्यतया व्यक्तिगत जीवनमा भाग्य र सामाजिक जीवनमा अवतारको प्रत...
कसैले आएर सत्य भनेको के हो ? भनेर सोध्यो भने हामी अलमलिन्छौँ । कसैले केही भनौँला कसैले केही । अझ कसैले त सत्य भनेको सत्य नै हो भन्न पनि बेर लगाउन्नौँ । तर सत्य त्यो मात्र होइन । सत्य भनेको हामी आफैँ हौँ । सत्य...