दक्षिण कोरिया अहिले विभिन्न किसिमका भौगोलिक तथा क्षेत्रीय जोखिममा परेको छ । आर्थिक क्षेत्रमा दक्षिण कोरियाले जापानको अभूतपूर्व दबाब खेप्नुपरेको छ । सुरक्षाको क्षेत्रमा चीन र रुसले कोरियाको आकाशमा आफ्ना सैन्य विमान उडाउन थालेका छन् । त्यसमाथि राष्ट्रपति मून जे–इनको उपलब्धिको केन्द्रविन्दुका रूपमा रहेको उत्तर कोरियासँगको सम्पर्क भत्किँदै गएको छ । 

एक वर्षअघि मात्र मूनले प्रतिस्पर्धी चासो र शक्तिशाली छिमेकीहरूबीच दह्रो खुट्टा टेक्दै सन्तुलन मिलाएका थिए । अहिले चाहिँ त्यसमा पूरै पल्टा खाएर मून क्षमताविहीन देखिएका छन् । 

चीन विरुद्ध चीन
शताब्दियौंसम्म बेइजिङले कोरियाली प्रायद्वीपमा चासो राख्दै आएको छ । बेइजिङ र सउलबीचको सम्बन्ध सन् १९५० देखि १९५३ सम्म चलेको कोरियाली युद्धपछि व्यापक मात्रामा अघि बढेको छ । तर अहिले यस सम्बन्धमा नयाँ आयाम थपिन थालेको छ । चीनको घरेलु झगडा अहिले कोरियाली भूमिमा लडिन थालेको देखिन्छ ।

दक्षिण कोरियाका क्याम्पसहरूमा चिनियाँ मुख्यभूमि र हङकङका विद्यार्थीहरूबीच हङकङमा चलिरहेको विरोध प्रदर्शनका विषयमा झगडा पर्ने गरेको छ । अनि गत साता दक्षिणको राष्ट्रपति निवास ब्लू हाउसअगाडि चिनियाँ र कोरियाली साझेदारहरूले चीनमा प्रतिबन्ध लगाइएको अनअर्थोडक्स चर्चका शरणार्थीविरुद्ध विरोध प्रदर्शन गरेका थिए । 

द चर्च अफ अल्माइटी गड (क्याग) लाई बेइजिङले खतरनाक धार्मिक समूह मान्ने गरेको छ । चर्चका हजारौं सदस्यहरू विदेश पलायन भएका छन् र उनीहरूले चीनमा आफूमाथि दमन गरिएको बताएका छन् । गत साता क्यागका सदस्य रहेका व्यक्तिका परिवारका सदस्यले दक्षिण कोरिया आएर सदस्यहरूलाई चीन फर्काइनुपर्ने माग राखेका थिए । क्यागका सदस्यहरू दक्षिण कोरियामा शरणार्थीको हैसियतमा बस्न खोजिरहेका छन् । 

उता क्यागका सदस्यहरूले पनि ब्लू हाउसअगाडि प्रदर्शन गरेका छन् । आफूहरूले परिवारका सदस्यलाई भेट्न चाहेको भएपनि भेट्न नदिइएको उनीहरूको भनाइ छ । 

मूनको उदारवादी प्रशासनले शरणार्थीहरूलाई चीन फर्काउने सम्भावना छैन किनकि ती शरणार्थीहरूलाई चीनमा अवश्यै कठोर सजाय दिइनेछ । तर उत्तर कोरियाबाट भागेका व्यक्तिलाई जबर्जस्ती फर्काउनबाट रोक्नका लागि चीनको सद्भावमा मून भर परेका छन् । यसले कूटनीतिक सम्बन्ध कति संवेदनशील छ भन्ने संकेत दिन्छ ।

त्यसमाथि ठूला रणनीतिक खेलहरू खेलिन लाग्दैछन् ।

चीन र रुसको साझेदारी
चीन र रुसले उत्तरपूर्वी एसियामा अमेरिका र उसका साझेदारलाई रोक्न खोजेका छन् । अमेरिकाको क्षेप्यास्त्रप्रतिरोधी रक्षा प्रणाली थाड सन् २०१७ मा दक्षिण कोरियामा स्थापित गरिएपछि यी दुवै मुलुक रिसाएका थिए । सउल र वाशिङटनले थाड उत्तर कोरियाविरुद्ध लक्षित रहेको दाबी गरे पनि थाडको राडारले आफूहरूविरुद्ध जासूसी गर्ने बेइजिङ र मस्कोको दाबी छ । 

थाड जडान गरिएपछि बेइजिङले दक्षिण कोरियाविरुद्ध आर्थिक कसीकसाउ गर्दै चिनियाँ भ्रमण समूहलाई रोक्यो अनि चीनमा रहेका दक्षिण कोरियाली व्यापार अवरुद्ध गर्‍यो । मून राष्ट्रपति हुनुअघि नै थाड जडान गरिएको थियो र मून आएपछि उनले यसलाई नरम बनाउन खोजे । सउलले जापान र अमेरिका सम्मिलित त्रिपक्षीय सुरक्षा साझेदारीमा भाग नलिने भनी बेइजिङलाई फकाएका थिए । उनले थाडको उपस्थितिलाई विस्तार नगर्ने प्रतिज्ञा पनि गरेका थिए । 

तर बेइजिङले थाडका विषयमा अझै पनि गुनासो गर्ने गरेको छ र अहिले उसले कोरियाली आकाशमा मस्कोसँग साझेदारी गरिरहेको छ । 

चिनियाँ विमानहरू जापान र दक्षिण कोरियाको हवाई सुरक्षा पहिचान क्षेत्र (एडिज) मा पहिलेदेखि नै जाने गरेका थिए । ती क्षेत्रहरू अबाध्यकारी, एकपक्षीय रूपमा स्थापित स्पेस थिए । तर गत साता रुसी विमान दक्षिण कोरियाको स्वायत्त हवाई क्षेत्रमा प्रवेश गरेपछि कुरा बिग्रेको थियो । सउलले तत्कालै जेटहरू पठाएर चेतावनीका शटहरू प्रहार गरेको थियो । त्यही समयमा चिनियाँ विमान पनि दक्षिण कोरियाको एडिजमा प्रवेश गर्‍यो । 

पछि गएर प्रस्ट भयो – यी दुई एयरफोर्सहरूले संयुक्त रूपमा अभ्यास गरिरहेका थिए । उक्त क्षेत्रमा उनीहरूको यो पहिलो संयुक्त लामो दूरीको हवाई गश्ती थियो ।

अमेरिकाका वरिष्ठ सुरक्षा अधिकारीहरूले उक्त क्षेत्रमा विगत दुई हप्तामा भ्रमण गरे पनि त्रिपक्षीय सुरक्षा साझेदारी अहिलेका लागि असम्भव देखिन्छ । उत्तरपूर्वी एसियाका दुई लोकतान्त्रिक मुलुक जापान र दक्षिण कोरियाबीचको सम्बन्ध बिग्रँदै गएको छ । सउल र टोक्योबीच विनाशकारी व्यापारयुद्ध हुन लागेको छ । 

यसको दोष मूनले लिनुपर्ने हुन्छ । सन् २०१७ मा सत्तारोहण गरेयता उनले टोक्योलाई चिढाउने अनेकौं काम गरे । 

मून विरुद्ध आबे
मून र जापानी प्रधानमन्त्री शिन्जो आबेबीच कहिले पनि राम्रो सम्बन्ध रहेन । सन् २०१५ मा सउल र टोक्योबीच भएको ‘कम्फर्ट विमेन’ (दोस्रो विश्वयुद्धमा जापानी सैनिक बनाएका कोरियाली यौनदासी) विषयक सम्झौतालाई मूनले पल्टाए । अनि दक्षिण कोरियाको सर्वोच्च अदालतले जापानी व्यापारीहरूलाई दोस्रो विश्वयुद्धताका जबर्जस्ती काममा लगाइएका मजदूरलाई क्षतिपूर्ति तिर्न आदेश दियो । 

जापानले चाहिँ यो विषयको समाधान सन् १९६५ मै भइसकेको बतायो । त्यतिखेर एउटा द्विपक्षीय सन्धिले जापानी कम्पनीहरूलाई कोरियामा काम गर्ने बाटो खोलेको थियो र त्यससँगै ८० करोड डलरको आर्थिक प्याकेज पनि दिइएको थियो । 

सन् १९६५ मा भएको सन्धिमा मध्यस्थता गर्नुपर्ने टोक्योको मागलाई सउलले अस्वीकार गर्‍यो । अनि जापानले दक्षिण कोरियाको सेमीकन्डक्टर क्षेत्रका लागि आवश्यक तीनवटा प्रमुख रसायनमा निर्यात प्रतिबन्ध लगाउँदै प्रतिकार गरेपछि मून आश्चर्यमा परे । यसले दक्षिण कोरियालाई अप्ठ्यारोमा पार्‍यो । 

आबेले गरेको प्रतिकार अलिक बढ्तै भए पनि मूनले उनलाई अनावश्यक रूपमा जिस्काएका थिए । परम्परागत रूपमा कोरियाली राजनीतिकर्मीहरूले आफ्नो रेटिङ बढाउन जापानविरोधी कार्ड खेल्ने गरेका छन् । दक्षिण कोरियामा आर्थिक वृद्धि सुस्त भए पनि मूनको समर्थक सूचकांक बढिरहेको छ । 

अहिले मूनलाई राजनीतिक लाभ प्राप्त भइरहेको छ । जापानविरोधी प्रदर्शन, बहिष्कार र सन् १९४५ अघि जापानले गरेका ज्यादतीका विषय मिडियामा उठिरहँदा विपक्षी दलले पनि मूनकै समर्थन गर्नुपर्ने बाध्यता छ । तर मूनले आर्थिक वृद्धि निकै घटेको स्थितिको सामना गर्नुपर्ने हुन सक्छ । मून सरकार जनताको विचार अनुसार चल्ने गरेको बताउँछ र जनताहरूलाई जापान ऐतिहासिक रूपमा शत्रुराष्ट्र हो भनी पढाइएकाले द्वन्द्व घटाउने काम अप्ठ्यारोमा परेको छ ।

मूनले कोरियाको भन्दा तीन गुणा ठूलो अर्थतन्त्रका रूपमा रहेको जापानविरुद्ध काउन्टर रणनीति बनाउन नसकेको देखिन्छ । तेस्रो पक्षलाई सहयोगका लागि उनले गरेको याचनामा कुनै सुनुवाइ भएको छैन । गत साताको विश्व व्यापार संगठन बैठकमा कुनै पनि देशले कोरियाको पक्ष लिएन । अमेरिकाले पनि यस विषयमा कुनै हस्तक्षेप गर्न मानेको छैन । 

यसमा अझै समस्या आउने देखिन्छ । आबेको मन्त्रिपरिषद्ले कोरियालाई प्राथमिकता दिइएका आयातकर्ताको श्वेत सूचीबाट हटाउने कि नहटाउने भन्ने विषयमा यसै साता निर्णय लिनेछ । 

किम विरुद्ध मून
मूनले निःशस्त्रीकृत क्षेत्र पारिबाट थप बेइज्जतीको सामना गर्नुपरेको छ । मूनको शासनको प्रमुख कार्य भनेको दुई कोरियाबीचको सम्पर्क विस्तार हो । मून आफैंले किम जोङ–उनसँग तीनवटा शिखरवार्ता गरिसकेका छन् । उनी अहिलेसम्मका दक्षिण कोरियाली राष्ट्रपतिभन्दा एक कदम अघि बढेर उत्तरसँग सम्पर्क बढाइरहेका छन् । 

तर मूनले किमसँग बनाएको सम्बन्धको कुनै परिणाम हासिल भएको देखिँदैन । 

मूनले गत सेप्टेम्बर महिनामा प्योङयाङ पुगेर किमलाई भेटे । किमले त्यतिखेर डिसेम्बरमा सउल आउने प्रतिज्ञा गरेका थिए । उनले त्यो भ्रमण गरेको भए ऐतिहासिक कदम हुने थियो । तर अज्ञात कारणले गर्दा किमको सउल भ्रमण हुन सकेन । मूनले आफूलाई प्योङयाङ र वाशिङटनबीचको मध्यस्थकर्ताका रूपमा प्रस्तुत गर्ने इच्छा बारम्बार देखाउँदा त्यसलाई उत्तर कोरियाको सरकारी सञ्चारमाध्यमले मजाक उडाउने गरेको छ । 

फेब्रुअरी महिनामा अमेरिकाका राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पसँग किमको असफल शिखरवार्ताभन्दा अघि र पछि मूनले किमलाई भेट्ने इच्छा देखाएर सार्वजनिक वक्तव्य दिएको भए पनि किम मौन रहे । अनि ट्रम्प र किमबीच जुन महिनामा निःशस्त्रीकृत क्षेत्रमा अचानक भएको भेटघाटमा दुई नेताले सँगै खिचाएको फोटोको बढी महत्त्व देखियो भने मूनले सम्भव तुल्याएको भेटवार्तालाई खासै वास्ता गरिएन । 

गत साता नाटकीय रूपमा कुरा बिग्रियो । दक्षिण कोरियाले प्रस्ताव गरेको ५० हजार टन खाद्य सहायतालाई जुलाई २४ मा प्योङयाङले अस्वीकार गर्‍यो । दक्षिण कोरिया र अमेरिकाबीच हुन लागेको सैन्य अभ्यासको बहाना देखाएर यो अस्वीकार गरिएको थियो । 

त्यसको एक दिनपछि उत्तर कोरियाले छोटो दूरीका दुई क्षेप्यास्त्र परीक्षण गरेको छ । दक्षिण कोरियाका युद्धपिपासुहरूलाई चेतावनी दिन यो परीक्षण गरिएको उत्तरले बतायो । 

आजै मात्र पनि उत्तर कोरियाले थप दुई क्षेप्यास्त्र परीक्षण गरेको छ । 

अमेरिका र दक्षिण कोरियाको साझेदारीमा दक्षिण कनिष्ठ साझेदार हुनु नै मूनको त्रासदी हो । उत्तर कोरियाका लागि प्योङयाङ र वाशिङटनबीचको सम्बन्ध सउलसँगको सम्बन्धभन्दा महत्त्वपूर्ण छ । त्यसमाथि पहिलोपटक अमेरिकाका राष्ट्रपतिले उत्तर कोरियाका नेताको कुरा सुन्न थालेका छन् ।

मून कूटनीतिक जीतका लागि उत्तर कोरियातर्फ ढल्किन्छन् कि ढल्किँदैनन् भन्ने कुरा स्पष्ट छैन तर अहिलेका लागि किम उनका ठूला चुनौती होइनन् । 

सबैको तारो
अमेरिकाले चीन र उत्तर कोरियाविरुद्ध जापान र दक्षिण कोरियालाई सुरक्षा दिने प्रत्याभूति गरेको हुँदा सउल र टोक्योबीचको विवाद वाशिङटनको हस्तक्षेपबाट समाधान हुने धेरैले विश्वास गरेका छन् । तर अमेरिकाले यसतर्फ कुनै कदम चालेको छैन । त्यसो नहुन्जेल दक्षिण कोरियाको स्थितिलाई भाइरल भइरहेको एक इन्टरनेट मिमले प्रस्ट पार्छ । 

एउटा तस्वीर छ जसमा चारजना मानिसले भुइँमा लडेको एक व्यक्तिलाई लात हानिरहेका छन् । लात हान्ने व्यक्तिहरूमाथि चीन, जापान, उत्तर कोरिया र रुसका झण्डा राखिएका छन् । 
अनि कुटाइ खाने असहाय पीडित को नि ? दक्षिण कोरिया ।

एसिया टाइम्समा प्रकाशित एन्ड्रु साल्मोनको विश्लेषण