काठमाडौं, २८ वैशाख – भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी शनिवार नेपाल यात्राका क्रममा मुस्ताङस्थित मुक्तिनाथ मन्दिरमा पूजाअर्चना गर्दैछन् । 

हिमालपारिको जिल्ला मुस्ताङमा रहेको मुक्तिनाथको ऐतिहासिक मन्दिरको सम्बन्ध सृष्टिको आरम्भकालदेखि नै रहेको मानिन्छ । यहाँ नै भगवान् विष्णुलाई सती वृन्दाको श्रापबाट मुक्ति प्राप्त भएको थियो त्यसैले यसलाई मुक्तिनाथ भनिन्छ । 

पुराणहरूका अनुसार, पृथ्वी सात भाग र चार क्षेत्रमा बाँडिएको छ । यी चारमध्ये प्रमुख क्षेत्र मुक्तिनाथ धाम हो । 

शालिग्राम पर्वत र दामोदरकुण्डका बीचमा सृष्टिकर्ता ब्रह्माजीले मुक्तिक्षेत्रमा यज्ञ गर्नुभएको थियो । यस यज्ञको प्रभावले भगवान् शिव अग्निज्वालाका रूपमा अनि नारायण जलरूपमा उत्पन्न हुनुभएको थियो । यसैबाट सबै पाप नाश गर्ने मुक्तिक्षेत्रको प्रादुर्भाव भएको थियो । 

श्री भगवान् मुक्तिनाथको महत्त्व यसैबाट लगाउन सकिन्छ कि उहाँको पूजाअर्चना वैदिककाल र पौराणिक कालदेखि अनवरत चलिरहेको छ । उपनिषद्, ब्रह्मसूत्र, सकन्द पुराण, वराह पुराण, पद्म पुराण, ब्रह्माण्ड पुराण सहित लभग सबै पुराणमा मुक्तिक्षेत्र तथा शालिग्राम अर्चना विधिको वर्णन पाइन्छ । 

यहाँ भगवान् स्वामीनारायणले लगभग ६ महिना तपस्या गरेर सिद्धि प्राप्त गरेको विश्वास गरिन्छ । भगवान् विष्णुलाई श्रापबाट मुक्ति र स्वामी नारायणको तपस्याका कारण हिन्दूहरूका लागि यो नेपालको प्रमुख तीर्थमध्ये एक हो । 

मुक्तिधाममा बौद्ध धर्म मान्नेहरूको पनि अपार श्रद्धा हो । बौद्धहरू नारायणलाई आर्यावलोकितेश्वर मानेर पूजा गर्छन् । त्यसैले मुक्तिधाम धार्मिक सहिष्णुताको पनि एक प्रमुख केन्द्र हो । मुक्तिनाथ धामको सम्बन्ध भगवान् बद्रीनाथसँग
रहेको मानिन्छ किनकि ब्रदीनाथको गर्भगृहमा शालिग्राम भगवानको पूजा हुन्छ । 

मुक्तिधामनजिक गण्डकी नदी र दामोदरकुण्डको धारा मिल्ने ठाउँलाई कागबेनी भनिन्छ । यहाँ श्राद्धतर्पण गर्दा व्यक्तिको २१ पुस्तालाई मुक्ति प्राप्त हुने मान्यता छ । 

विष्णुपुराणमा जडभरतको कथा आउँछ । उहाँले यहाँ तपस्या गनुभएको थियो र त्यही तपको फलले पापमुक्त भएर मोक्ष प्राप्त गर्नुभएको थियो । 

गण्डकी नदीले युगयुगान्तरसम्म बगिरहेर मुक्ति प्रदान गर्नुहुन्छ भन्ने मान्यता छ ।