ओली-प्रचण्ड सम्बन्ध : एक ठाउँमा हुँदा 'चोचोमोचो', छुट्टिएपछि पोल खोलाखोल !

पार्टी विभाजित भइसकेपछि प्रधानमन्त्रीसमेत नेकपा अध्यक्ष केपी शर्मा ओली र अर्को खेमाको नेतृत्व गरेका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल 'प्रचण्ड'बीच पोल खोलाखोल चलिरहेको छ ।

केही दिनअघि बबरमहलस्थित एक पार्टी प्यालेसमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा ओलीलाई तपाईंले बल्ल चिन्नुभएको हो ? भनेर लोकान्तरकर्मीले सोधेको प्रश्नमा प्रचण्डले भनेका थिए, 'धेरै पहिलादेखि चिनेको हो । उहाँ परिवर्तनविरोधी हो भन्ने थाहा थियो, तर पार्टी एकतापछि उहाँमा परिवर्तन आयो कि भन्ने ठान्नु मेरो गल्ती भयो ।'

पार्टी एकतापछि केही महिनासम्म दुवै अध्यक्षहरू 'चोचोमोचो' मिलाएर अघि बढे । प्रचण्ड सरकारको पक्षमा बोल्दथे भने ओली प्रचण्डविना पार्टी एकता सम्भव नै नरहेको तर्क गर्थे ।  

दुवै नेताले आफूहरूको स्वाभाव मिलेकै कारण दुई पार्टीको एकता सम्भव भएको भन्दै गहिरो 'पिरती' व्यक्त गर्ने गर्थे ।

यसको एउटा उदाहरण हो – नेकपाको विवाद उत्कर्षमै रहँदा भदौको दोस्रो साता एक निजी टेलिभिजनमा अन्तर्वार्ता दिँदै ओलीले भनेका थिए – 'प्रचण्ड र मेरो मन मिलिसक्यो । अब असमझदारी छैन् । मनमनै हात मिलाउनु भन्नुहुन्छ भने त्यो सम्भव छ । तर कोरोनाका कारणले हात मिलाउन मिल्दैन ।’

उनले प्रचण्डबाट आफूले सहयोग पाएकोसमेत बताएका थिए । 'यो बीचमा केही अन्तरविरोध भए, अन्तरविरोध हुँदा अलिअलि समस्या हुन्छन् नै । तर, समग्रमा उहाँबाट मैले असहयोग पाएको छैन । अब झन् पारस्परिक सहयोग हुन्छ ।'

ओलीले त्यतिबेला प्रचण्डप्रति सराहना व्यक्त गरेका थिए जतिबेला नेकपाको विवाद मिलाउन ६ सदस्यीय कार्यदल सक्रिय थियो । साउन अन्तिममा बनेको कार्यदलले तयार पारेको प्रतिवेदनका आधारमा भदौ २६ गते बसेको स्थायी कमिटी बैठकले नेकपाको विवाद अन्तिमपटक हल गरेको थियो ।

पुस ५ गतेपछि न नेकपा एक रह्यो, न ओली प्रचण्डबीच विवादको कुनै गुन्जायस रह्यो । सार्वजनिक कार्यक्रममै एकले अर्काको पोल खोल्ने क्रम शुरू भएको छ र जारी छ ।

बुधवार सोही पार्टी प्यालेसमै सुदूरपश्चिम प्रदेशका नेता कार्यकर्तालाई सम्बोधन गर्दै ओलीले भनेका थिए, 'प्रचण्डसँगको सम्झौतापत्रले मेरो ब्रिफकेस भरिएको छ । आज सम्झौता गर्‍यो, भोलि फेरि अर्को सम्झौता चाहिने !'

भूकम्पपछि नजिकिए दुई नेता

२०७२ साल वैशाख १२ गते नेपालमा महाभूकम्प गयो । करीब १० हजारको ज्यान जाने गरी गएको भूकम्पले राजनीतिक दलहरूलाई एक ठाउँमा ल्याउन भने मदत गर्‍यो ।

प्रचण्डले नै बारम्बार भन्ने गर्छन् – 'भूकम्पले सबै राजनीतिक दलहरूलाई एक ठाउँमा ल्याएर संविधान निर्माणमा सहज भूमिका खेलेको छ ।'

भूकम्पपछि ओली-प्रचण्डबीच तारन्तार भेट हुन थाल्यो । त्यसअघि दुवै नेता एक अर्काका कटू आलोचक थिए । २०७१ सालको माघमा आन्दोलनरत रहेको तत्कालीन माओवादीलगायत ३० दलीय मोर्चालाई ओलीले कटाक्ष गर्दै भनेका थिए – 'दश अर्ब दिए यो आन्दोलन फिर्ता हुन्छ ।'

प्रचण्ड नेतृत्वको मोर्चामाथि ओलीले पैसाको बार्गेनिङ गरेको आरोप लगाएपछि मोर्चाको तर्फबाट विज्ञप्ति जारी भयो । जसमा लेखिएको थियो – 'ओलीमा शारीरिकसँगै मानसिक समस्या देखिएको हुन सक्ने गम्भीर आशंका पैदा भएकाले उहाँको शीघ्र उपचारको व्यवस्था गर्न यो मोर्चाले नेपाल सरकारसँग माग गर्छ ।'

त्यो हदसम्म पुगेको ओली-प्रचण्डबीचको दूरी भूकम्पले घटायो । त्यसपछि प्रमुख राजनीतिक दलहरूबीच ओली र प्रचण्डकै सक्रियतामा १६ बुँदे सम्झौता भयो । संविधान निर्माणपछि ओलीको नेतृत्वमा सरकार बन्ने र त्यसलाई कांग्रेस र तत्कालीन माओवादीले सहयोग गर्ने भद्र सहमति बनेको थियो ।

नाकाबन्दीमा एकै स्वर – हामी कसैका एसम्यान होइनौं !

संविधान जारी हुनुभन्दा केही दिनअघिदेखि नै मधेशकेन्द्रित दलहरूले आन्दोलन शुरुआत गरिसकेका थिए ।

त्यही आन्दोलनका आडमा भारतले नेपालमाथि नाकाबन्दी गर्‍यो । प्रधानमन्त्री कोइराला नै थिए । ओलीले नाकाबन्दीको तीव्र विरोध गर्न थाले । त्यसमा प्रचण्डको पनि स्वर मिसियो ।

संविधान जारी भएलगत्तै सैनिक मञ्चबाट प्रचण्डले 'हामी एसम्यान होइनौं' भन्दै भारतलक्षित भाषण गरे ।

सोही मञ्चबाट ओलीले पनि नाकाबन्दी गर्ने भारतीय कदमको धुँवाधार विरोध गरे ।

ओली र प्रचण्डबीच त्यतिबेलै चोचोमोचो मिल्न शुरू भएको थियो ।

संविधान बनेपछि ओलीलाई प्रधानमन्त्री बनाउने भद्र सहमतिबाट कोइराला पछि हटेपनि प्रचण्डले ओलीलाई समर्थन गरे । संविधान सभामा दोस्रो र तेस्रो स्थानमा रहेका एमाले र माओवादीबीच सत्ता गठबन्धन बन्यो ।

सत्ता साझेदार रहेकै अवस्थामा ओली र प्रचण्ड-बीच पुनः खटपट शुरू हुन थाल्यो । आलोपालो प्रधानमन्त्री बन्ने भद्र सहमतिलाई ओलीले नटेरेको भन्दै ९ महिनामै प्रचण्ड अविश्वासको प्रस्ताव पेश गरेका थिए ।

फलस्वरूप ओली-प्रचण्डको गठबन्धन टुट्यो, कांग्रेसको सहयोगमा प्रचण्ड प्रधानमन्त्री बने ।

स्थानीय निकायको चुनाव शुरू भयो । देउवासँगको सहमतिअनुसार प्रचण्डले छोडेपछि देउवा प्रधानमन्त्री बने । देउवाले स्थानीय, प्रदेश र संघको निर्वाचन गराए ।

चुनावी गठबन्धन र पार्टी एकता !

तर स्थानीय चुनावमा कांग्रेससँग तालमेल गरेको माओवादी संघ र प्रदेशको चुनावमा तत्कालीन एमालेसँग तालमेल गर्नुपर्ने निर्णयमा पुग्यो । सत्तामा एकलौटी गरेकै कारण देखाउँदै ओलीसँग सम्बन्धविच्छेद गरेका प्रचण्ड एमालेसँग ६०/४० का आधारमा सीट बाँडफाँड गर्न तयार देखिए ।

त्यसपछि ओली-प्रचण्डबीचको पिरती पुनः फक्रिन थाल्यो । गठबन्धनले चुनावमा बहुमत हासिल गर्‍यो । ओली प्रधानमन्त्री बने । २०७५ को जेठ २ मा तत्कालीन एमाले र माओवादी केन्द्रबीच पार्टी एकता भयो ।

पार्टी एकतापछि केही महिना ओली र प्रचण्डको पिरतीमा दरार आएन । उनीहरू मिलिरहे । बरू तत्कालीन एमालेमा ओलीद्वारा कर्नरमा पारिएका भनिएका माधवकुमार नेपाल थप कर्नरमा पारिए ।

पार्टी कमिटी बिस्तार गर्ने क्रममा ओली र प्रचण्डले एकलौटी गरेका थिए ।

नेता नेपालका कुरा सुनिएन । उनले धेरैपटक नोट अफ डिसेन्ट लेखे ।

पार्टीमा विग्रहको शुरुआत !

नेकपामा सानातिना अन्तरविरोधहरू शुरूदेखि नै थिए । तर तत्कालीन सभामुख कृष्णबहादुर महरा यौन दुराचारको आरोपमा परेर पदमुक्त भएपछि नयाँ सभामुखको खोजीमा लाग्नुपर्ने भयो ।

ओली र प्रचण्डबीच नयाँ अन्तरविरोधको शुरुवात त्यहीँबाट भयो । महरालाई न्यायालयले सफाइ दिइसकेको छ ।

पार्टी एक भइसकेकाले सभामुखमा यो पक्ष र ऊ पक्ष भन्न नहुने ओलीको भनाइ थियो भने प्रचण्डले पार्टी पूर्ण एक नभइसकेकाले सभामुखको कोटा आफूले पाउनुपर्ने दाबी गर्न थाले ।

त्यसपछि प्रचण्ड-नेपाल लगायतका नेताहरूले समीकरण बनाएरै ओलीलाई दबाब दिन शुरू गरे । प्रचण्ड, नेपाल, वरिष्ठ नेता झलनाथ खनाल, उपाध्यक्ष वामदेव गौतम र प्रवक्ता नारायणकाजी श्रेष्ठको गठबन्धन बन्यो ।

गठबन्धनकै दबाबमा अग्निप्रसाद सापकोटा नयाँ सभामुख बने ।

गत सालको फागुनमा उपाध्यक्ष गौतमलाई राष्ट्रिय सभामा लैजाने पार्टी सचिवालय बैठकको निर्णयलाई ओलीले चुनौती दिएपछि अर्को ठूलो अन्तरविरोध पैदा भयो ।

यो बीचमा अमेरिकी सहयोग परियोजना (एमसीसी)लाई लिएर पनि प्रशस्त बहस चलिरहेको थियो ।

ओली जब दोस्रोपटकको सफल मिर्गौला प्रत्यारोपणपछि काममा फर्के, त्यसपछि उनले पार्टी निर्णयको वास्ता गर्न छाडे । कोरोना महामारीका कारण चैतको ११ गतेदेखि नेपाल पूर्णरूपमा लक-डाउनमा गयो । राजनीतिक सरगर्मी भने सेलाएन ।

वैशाखमा दल विभाजन र संवैधानिक परिषदसम्बन्धी अध्यादेश ल्याइयो । पार्टीबाट विरोध भएपछि ओलीले त्यसलाई फिर्ता त गरे, तर पार्टीको अन्तरविरोध साम्य भएन ।

असार १० गतेदेखि शुरू भएको स्थायी कमिटी बैठकमा ओलीको राजीनामा माग्ने क्रम शुरू भयो । फागुनदेखि शुरू भएको दोस्रो चरणको विवाद साउनको अन्तिमसम्म उत्कर्षमा रह्यो । यो बीचमा ओली र प्रचण्डबीच सार्वजनिक कार्यक्रममा त खासै खटपट देखिएन, तर आन्तरिक बैठकमा शीतयुद्ध नै चलेको थियो ।

भदौ २६ मा बसेको स्थायी कमिटी बैठकले पार्टीको विवाद तत्कालका लागि समाधान गर्‍यो । तर असोज पहिलो साता नकट्दै दुई पक्षबीच नयाँ अन्तरविरोध शुरू भयो । मन्त्रिपरिषद् बिस्तार र राजदूत नियुक्तिको सिफारिसलाई लिएर ओली एकातिर र प्रचण्ड-नेपाल अर्कातिर भए ।

पुस ५ गतेसम्म आउँदा पार्टी विभाजन हुने स्थिति बन्यो । विभाजनपछि प्रचण्ड-नेपाल पक्ष संसद् पुनर्स्थापनाको माग लिएर सडकमा ओर्लिएको छ ।

सडकबाट ओलीमाथि आरोप बर्सिएको छ भने ओलीले पनि विभिन्न सार्वजनिक कार्यक्रममार्फत प्रचण्ड-नेपाल पक्षकाविरुद्ध वक्तव्यबाजी गरिरहेका छन् ।

प्रचण्ड र ओलीबीच अहिले पोल खोलाखोल भइरहेको छ ।