चैत ३०, २०८०
लोकान्तर डट्कमका स्तम्भकार कमल रिजालसहित २२ जना साहित्यकार तथा प्रतिभालाई नइ पुरस्कार प्रदान गरिएको छ । गोरखापत्रका पूर्वप्रधान सम्पादकसमेत रहेका साहित्यकार रिजाललाई संस्कृतिमा प्राज्ञिक योगदानका लागि ’नइ...
दलबहादुर गुरुङ निवृत्त शिक्षक हुन् । उनले पढाउन छाडेको गत असारमा ७ वर्ष पुग्यो ।
अहिले आएर उनलाई शिक्षण पेशा जाँगिर होइन, समाज परिवर्तन गर्ने यात्रा रहेछ जस्तो लाग्न थालेको छ ।
यतिबेला उनी साहित्य सिर्जनामा छन्, उनी सामाजिक सेवामा छन् । उद्यमी महिलाका संघर्ष र सफलताका कथालाई बुनेर पौरखी पात्र पुस्तक लेखिसकेका छन् । उनको लेखाइ, अध्ययन र वाचन लोभलाग्दो छ ।
लेखकका रूपमा आफ्नो परिचय फराकिलो बनाउँदैछन् उनी । उनी प्रगतिशील लेखक संघ रुपन्देही शाखा अध्यक्ष पनि हुन् ।
दलबहादुर भन्छन्, ‘निरन्तर जो साधनामा लागिरहन्छन् उनीहरूको जीवन सुन्दर हुन्छ ।’ उनलाई मोसफलको साहित्यका ताराका रूपमा पनि लिइन्छ ।
सदा हँसिलो मुहारमा देखिने गुरुङ थकित मुद्रामा कहिल्यै देखिन्नन् । पाल्पाको तिनाउको दोभानमा जन्मिएका दलबहादुर गुरुङले नसोध मलाई (गीतिनाटक), आस्थाका स्वरहरू (चटनीसंग्रह), चिट्ठी साहिँलीलाई (यात्रा संस्मरण), नौ फन्का (लामो कविता), हात्ती करायो (बालगीत) लेखिसकेका छन् ।
संरक्षण यात्रा उनको प्रकाशोन्मुख कृति हो । उनले विभिन्न साहित्यिक र सामाजिक संघसंस्थाबाट थुप्रै सम्मान तथा पुरस्कार प्राप्त गरेका छन् । सन् २०१८ मा डब्ल्यूडब्ल्यूएफ संरक्षण पुरस्कार प्राप्त गरेका उनले शैक्षिक योजना तथा व्यवस्थापन र स्वास्थ्य शिक्षामा स्नातकोत्तर गरेका छन् ।
पत्रकार महासंघ पाल्पाबाट २ पटक केन्द्रीय पार्षद् बनिसकेका दलबहादुर गुरुङले दोभान माविको माध्यमिक तहमा ५ वर्ष पत्रकारिता विषय अध्यापन गराए । पत्रकारिता उनको रुचिको विषय हो । पत्रकारिता सम्बन्धी विभिन्न तालिम लिएका उनले खोजमूलक फिचर लेख्न रुचाउँछन् ।
उनी भन्छन्, ‘गाउँघरमा घुम्दाघुम्दै देखेको कुरा लेख्ने बानीले पत्रकारिता गर्ने रुचि जगायो ।’
कथ्य भाषामा जनबोलीलाई टिपेर लेख्ने गर्छन् उनी । त्यो उनको खुबीलाई धेरैले रुचाउँछन् । केन्द्रदेखि मोफसलका विभिन्न पत्रिकामा उनले लेख लेख्छन् ।
लकडाउनमा उनले आफ्नो स्कूले जीवनको संस्मरण लेखेका थिए । मिहिन तरिकाले जीवनको सूक्ष्म भोगाइ सहितको लेखाइले नयाँ पुस्तालाई केही सन्देश दिन सक्ने बताउँछन् उनी ।
उनले लकडाउनको सिर्जना नामक पाण्डुलिपि तयार पारेका छन् । पेन्सन खाएर सुत्दै बसेका छैनन्, सामाजिक क्षेत्रमा क्रियाशील छन् उनी । पाल्पाको तिनाउमा रहेको सिद्धबाबा मन्दिर विकास समितिका अध्यक्ष उनले मन्दिरको व्यवस्थापन र प्रचारप्रसारमा जोड दिएका छन् । मन्दिरको ऐतिहासिक पुस्तक छापेका छन् । ४ वटा भाषामा ब्रोसियर प्रकाशन गरेका छन् ।
सहकारी, पर्यटन, शिक्षा उनका रुचीका क्षेत्र हुन् । अध्ययन गर्ने उनको बानी रहर लाग्दो छ । ‘तिमी जहाँ छौ, जस्तो अवस्थामा छौ, दिनमा ५ मिनेट भए पनि पुस्तक पढ भनिएको ऋग्वेदको अर्थपूर्ण भनाइ सम्झनामा आइरहन्छ । त्यसैले होला हिँड्ने बेला झोलामा र सुत्ने बिस्तारामा किताब छुट्दैन । मेरा अभिभावक नै पुस्तक हुन्,’ उनी भन्छन् ।
अहिलेका युवा पुस्तामा अध्ययन कम भएको भन्दै युवा पुस्तालाई पुस्तक पढ्न गुरुङ सुझाउँछन् । ‘अध्ययनमा जति धेरै गहिराइमा जराहरू जान्छन्, उति नै उचाइमा वृक्षको उचाइ बढेझैं हो,’ उनी भन्छन् ।
उनका बुवाआमाको निधन भइसकेको छ । उनका अभिभावक भनेका नै पुस्तक भएका छन् । ‘पुस्तकले समय चिनाउँछ, सल्लाहकार हो पुस्तक । पुस्तक साथी र दिशानिर्देशक पनि हो,’ उनले भने ।
दलबहादुरले सानै उमेरमा शिक्षण सेवा शुरू गरेका हुन् । त्यतिबेला जुँगाको रेखी बसेको पनि थिएन उनको ।
दलबहादुरका विगतका दिनहरू सुखमय रहेनन् । ठूलो परिवार थियो । घरमा कमाइ गर्ने कम थिए । भएको जग्गाजमिन सबै २०३८ असोज १३ गते आएको तिनाउको बाढीले लगेपछि भूमिहीन भए, सहाराविहीन भए उनीहरू ।
दलबहादुरले पाल्पाको दोभानमा बाख्रा चराएर बुटवलको ज्ञानोदय रात्री माविमा स्कूल पढ्न आउँथे भन्ने कुरा आफ्नो स्कूले जीवनको संस्मरणमा लेखेका छन् । उनले लेखेका छन्, ‘कुहिरे भीरको सिरेटोले आफ्नै नाक, कान छाम्दा आफैंलाई थाहै हुन्थेन । सुत्दा रातको १२ बज्थ्यो ।’
उनका बुवाआमा व्यापारको सिलसिलामा काभ्रेको कोशिदेखा गाउँबाट पाल्पाको दोभान आइपुगेका रहेछन् । यो कुरा २०१८ सालको हो । उनीहरू रक्सौल हुँदै सुनौली रेल चढेर आएका रहेछन् । उनका बुवाले सधैं दौरा–सुरुवाल, टोपी र आस्कोट लगाउने भएकाले सुनौलीमा देख्नेहरूले ‘नेपाल से आया नेपाले है’ भन्ने गर्दा रहेछन् ।
त्यही भएर उनका बुवालाई लालबहादुर भनेर होइन, आज पनि पाका पुरानाले ‘नेपाले साहु’ भनेर नै चिन्दछन् । निरक्षर थिए उनका बुवाआमा । तैपनि ३ बहिनी र ५ दाइभाइलाई सक्दो पढाए । दलबहादुरको राजनीतिमा गहिरो चेष्टा छ, अध्यनन पनि । मार्क्सवादी चिन्तनले उनलाई समाज बुझ्न सिकाएको सत्य बताउँछन् । दलबहादुर वन, वातावरण र जैविक विविधता संरक्षणमा निरन्तर गतिशील छन् ।
आफ्नै मिहिनत र परिश्रमले उनले आफूलाई दलबहादुर भनेर चिनाएका छन् । पौरखी दलबहादुरले कहरलाग्दो जीवन अवस्थाबाट आजका दिनसम्म आउँदा पनि सुखको श्वास फेर्न भ्याएका छैनन् । सधैं हतारो । फुर्सदमा हुँदैनन् उनी । कहिलेकाहीँ गीत लेख्छन्, कहिले वृत्तचित्रको स्क्रीप्ट लेख्छन् ।
बालअधिकार टेलिफिल्मको कथा, पटकथा लेखेका छन् उनले । बाँचुञ्जेल उनको दौडधूप पढाइ, लेखाइ, समाजसेवा त होला नि जस्तै लाग्छ । खिस्स हाँसिरहने दलबहादुरको बोली मीठो, कुरोमा गहिराइ, सुनिरहुँ लाग्ने । रिसाउँदा नि हाँसेकैझैं लाग्ने !
लोकान्तर डट्कमका स्तम्भकार कमल रिजालसहित २२ जना साहित्यकार तथा प्रतिभालाई नइ पुरस्कार प्रदान गरिएको छ । गोरखापत्रका पूर्वप्रधान सम्पादकसमेत रहेका साहित्यकार रिजाललाई संस्कृतिमा प्राज्ञिक योगदानका लागि ’नइ...
दिवंगत साहित्यकार प्रकट पङ्गेनी (शिव) का प्रकाशन हुन बाँकी कृति गण्डकी प्रज्ञा–प्रतिष्ठानले प्रकाशन गरिदिने भएको छ । प्रतिष्ठानका कुलपति सूर्य खड्का विखर्चीको अध्यक्षतामा बिहीबार बसेको बैठकले गजलकार ...
गुणराज ढकाल सामाजिक सञ्जालमा अभ्यस्त हुन थालेपछि अध्ययन गर्ने बानी निकै घटेको छ । सामाजिक सञ्जालमा आउने टिप्पणीबाटै हामीले आफ्नो दृष्टिकोण बनाउने गर्दछौं । विषयको गहिराइसम्म पुगेर अध्ययन तथा विश्लेषण गर...
लेखक एवं पत्रकार अखण्ड भण्डारीको उपन्यास ‘बोरा’ विमोचन भएको छ । अन्नपूर्ण पोस्ट दैनिकका प्रधान सम्पादक भण्डारीको ‘बोरा’ उपन्यास शुक्रवार काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रममा विमोचन गरिए...
‘जब टेक्छु यो लमतन्न राजमार्ग टेकेँ जस्तो लाग्छ – आपाको आङ चालिस बसन्तअघि लक्का जवान हुँदा गिट्टि सपनाको अलकत्रा घोलेर बनाएका थिए रे आपाले यो मार्ग’ बीस बस...
प्रकृतिको नियम के भने जति माथि पुग्यो उति झुक्नुपर्ने, गएको ठाउँ हेर्नैपर्ने, गएको ठाउँमा फर्कनै पर्ने । ठूलाठूला बोइङ्गहरू आकाशमा उड्छन्, बादलपारीको मुलुकमा पुग्छन्, समुद्रपारीको मुलुकसम्म पुग्छन् तर, पनि उनीहरू त्...
राणा शासनकालको प्रशासनिक व्यवस्थामा 'माथि' भन्नाले प्रधानमन्त्रीलाई बुझाउँदथ्यो । राजाको शासनकालमा दरबार वा राजालाई माथि भनिन्थ्यो । कर्मचारीले इमान्दारिता छाडेमा वा अनैतिक काम गरेमा कुरा माथि पुग्दथ्यो ...
जेठ ६ गते नेपाल–चीनमैत्री मञ्चद्वारा आयोजित एक कार्यक्रममा नेपालका लागि चिनियाँ राजदूत छन सोङले नेपाल एक चीन नीतिमा प्रतिबद्ध रहेको बताउनुका साथै नेपालले कुनै पनि तत्त्वलाई चीनविरुद्धको गतिविधिमा लाग्न ...