चैत १, २०८०
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
माघ २९, २०७९
अमेरिकाका पूर्व राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पको कार्यकाल असाधारण घटनाहरूले भरिपूर्ण छ ।
त्यस असामान्य कार्यकालमा धेरै अधिकारीहरू ट्रम्पसँग मिलेर काम गर्न असफल थिए । उपराष्ट्रपति माइक पेन्स र परराष्ट्रमन्त्री माइक पम्पेओ मात्र अन्तिमसम्म ट्रम्पसँग टिक्न सफल भएका थिए ।
तिनै पम्पेओले गत जनवरी महिनामा एउटा संस्मरण प्रकाशित गरेका छन् । ‘नेभर गिभ यान इन्च ः फाइटिङ फर दी अमेरिका आई लभ’ शीर्षकको उक्त संस्मरणमा पम्पेओले ट्रम्पको ‘अमेरिका प्रथम’ सिद्धान्तलाई आधार मान्दै कसरी परराष्ट्र मामिला व्यवस्थापन गरिएको थियो भनी भित्री कुरा बताएका छन् ।
पम्पेओलाई परराष्ट्रमन्त्री नियुक्त गर्नुअघि ट्रम्पले गुप्तचर निकाय सेन्ट्रल इन्टेलिजेन्स एजेन्सी (सीआईए) को प्रमुख बनाएका थिए । त्यसअघि सन् २०११ देखि २०१७ सम्म कान्सास राज्यको फोर्थ डिस्ट्रिक्टलाई प्रतिनिधित्व गर्ने सांसद थिए ।
ट्रम्पले राष्ट्रपति पदमा लड्दै गर्दा पम्पेओले उनको आलोचना गरेका थिए । निर्वाचित भएपछि ट्रम्प निरंकुश बन्ने अनि संविधानको बेवास्ता गर्ने भनी उनले टिप्पणी गरेका थिए । तर पछि तिनै ट्रम्पको मुनि रही पम्पेओ काम गर्न पुगे ।
काम गर्न पुगेको मात्र नभई पूरै समय टिक्ने अधिकारी पनि बन्न पम्पेओ सफल भए । त्यो कसरी सम्भव भयो भन्ने विषयमा उनले पुस्तकमा खुलाएका छन् । सर्वोच्च कमान्डरको आदेशलाई तदारुकताका साथ पालन गरेको अनि कहिले पनि गोप्य सूचनाहरू प्रेसलाई नचुहाएको भनी पम्पेओले आफ्नो सफलताको राज उजागर गरेका छन् ।
कतिपय टिप्पणीकारहरू चाहिँ पम्पेओ ट्रम्पको चाकरी मज्जैले गरेको भएर टिकेको बताउँछन् । स्टिभ ब्यानन, रेक्स टिलरसन, जेम्स एन म्याट्टिस, एचआर मकमास्टर, जोन बोल्टन, निक्की हेली लगायतका अधिकारीहरूले बीचैमा राजीनामा दिँदा पम्पेओ चाहिँ टिकिरहनुमा उनको चाटुकारिता जिम्मेवार रहेको बताइने गरिन्छ । सन् २०१९ मा द न्युयोर्कर पत्रिकाले प्रकाशित गरेको सुसन बी ग्लासरले लेखेको पम्पेओको प्रोफाइलमा यस चाटुकारिताको विशद वर्णन गरिएको छ ।
जे होस्, पहिला सीआईए निर्देशक अनि पछि परराष्ट्रमन्त्रीका रूपमा पम्पेओले ट्रम्पको नीति अवलम्बन गर्नका लागि भरमग्दूर प्रयास गरेका थिए । आफूले संसारका निरंकुश शासकहरूका विरुद्ध कठोर दृष्टिकोण अपनाएको र अमेरिकालाई केन्द्रमा राख्दै उनीहरूसँग व्यवहार गरेको पम्पेओ दाबी गर्छन् ।
पुस्तकमा पम्पेओले प्रयोग गर्ने भाषा तथा शैली घमण्डले ओतप्रोत पाइन्छ । उनले रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिन, चीनका राष्ट्रपति सी चिनपिङ, इरानका सर्वोच्च नेता आयातोल्लाह खमेनी, उत्तर कोरियाका सर्वोच्च नेता किम जोङ उन र भेनेजुएलाका राष्ट्रपति निकोलास मदुरोलाई खराब (इभिल) भनी चित्रण गरेका छन् ।
ती नेताहरूले अमेरिकी नेतृत्वको विश्व व्यवस्थालाई कमजोर बनाउन भरपूर प्रयास गरेको तर अमेरिकाको आर्थिक तथा सैन्यशक्तिको बलमा उनीहरूलाई ट्रम्प प्रशासनले निवारण (डिटरेन्स) गर्न सकेको पम्पेओको दाबी छ । अमेरिकालाई कुनै पनि नयाँ युद्धमा संलग्न नगराइकन अमेरिकाप्रति शत्रुहरूमा डरको भावना उत्पन्न गराउन आफूहरूले सफलता पाएको उनी लेख्छन् ।
पम्पेओले पुस्तकमा चीन र इरानको उछित्तो काढेका छन् । चीनले अमेरिकाको सबै रोजगारी लुटेर लगेको अनि कोभिड महामारी फैलाएर संसारलाई आक्रान्त बनाएको आरोप उनले लगाएका छन् । चीन देश र सत्तारूढ चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीलाई उनले पर्यायवाची जस्तो गरी लेखेका छन् ।
चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका लागि प्रयुक्त अंग्रेजी संक्षेपीकरण सीपीसीको साटो सीसीपी भन्दै पम्पेओले सीसीपीको दानवीकरणको कुनै पनि अवसर छोडेका छैनन् चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका अमेरिकाको ‘सबभन्दा खतरनक शत्रु’ भएको पम्पेओको दाबी छ ।
ट्रम्प प्रशासनले चीनको विशाल टेलिकम कम्पनी ह्वावेको प्रभाव घटाउनका लागि गरेको प्रयासको व्याख्या पम्पेओले गरेका छन् । संसारभरि ५जी नेटवर्क विस्तार गरिरहेको ह्वावेले व्यक्तिगत, व्यापारिक तथा राष्ट्रिय सुरक्षासम्बन्धी डेटा संकलन गर्न सक्ने भएकाले त्यो जोखिमका रूपमा रहेको भन्ने भाष्य स्थापित गर्न ट्रम्प प्रशासन सफल भएको थियो । अनि अमेरिकाका साझेदारहरूलाई ह्वावेका उपकरण उपयोग नगर्न पनि उसले विश्वस्त तुल्याएको थियो ।
आफ्नो कार्यकालको दोस्रो अन्तिम दिन सिन्ज्याङमा चीन सरकारले नरसंहार (जेनोसाइड) गरेको भाष्य स्थापित गर्न सफलता पाएकोमा उनले गर्व गरेका छन् जबकि नरसंहार भन्ने विषय यति हलुका रूपमा उपयोग गर्नै मिल्दैन ।
अनि पूर्ववर्ती ओबामा प्रशासनले इरानसँग गरेको आणविक सम्झौताको सत्तोसराप पनि पम्पेओले पुस्तकभरि धेरै ठाउँमा गरेका छन् । उक्त सम्झौताबाट हात झिक्नका लागि आफूले गरेको पैरवीको बेलीविस्तार पनि उनले लगाएका छन् ।
यहाँनिर के बुझ्नुपर्छ भने ट्रम्पलाई ओबामा प्रशासनले इरानसँग गरेको जोइन्ट कम्प्रिहेन्सिभ प्लान अफ याक्सन सम्झौतामा रहेका केही कमजोरीका कारण त्यो मन परेको थिएन । उनी नयाँ सम्झौतामार्फत इरानको आणविक परीक्षणलाई बन्द गराउन, इरानका आणविक केन्द्रहरूमा थप निरक्षणको अवसर दिलाउन अनि युरेनियम तथा सेन्ट्रीफ्युग संवर्धनमा राखिएको दश वर्षको अवधि हटाएर पूर्ण प्रतिबन्ध लगाउन चाहन्थे ।
तर पम्पेओको पुस्तक पढ्दा पम्पेओ स्वयं चाहिँ इरानसँग कुनै पनि सम्झौता गर्न नहुने पक्षमा देखिन्छन् । पश्चिम एसियामा इरानलाई पूरै अलगथलग गर्नुपर्ने नीतिमा उनी दृढ छन् ।
त्यस्तै इरानको रिभोल्युसनरी गार्ड्सको कुद्स फोर्सका प्रमुख जनरल कासिम सोलेमानीलाई अमेरिकी ड्रोनमार्फत बग्दाद अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा हत्या गरेको विषयलाई पनि पम्पेओले गर्वका साथ वर्णन गरेका छन् । सोलमानीको हत्याले कैयौं अमेरिकीहरूको ज्यान जोगाएको उनी तर्क गर्छन् । (विदेशमा अमेरिकी नागरिकहरूको ज्यान जोगाउने तथा तिनलाई उद्धार गर्ने कामहरूको फेहरिस्त पम्पेओले प्रस्तुत गरेका छन् ।)
इरानले त्यस हत्याको प्रतिशोध लिइने भनेकाले पम्पेओलाई अहिले कडा सुरक्षा व्यवस्था दिलाइएको छ । त्यसले गर्दा सामान्य जीवनशैली अपनाउन असहज भइरहेको भए पनि बृहत्तर अमेरिकी हितका लागि त्यो स्वीकार्य रहेको पम्पेओ लेख्छन् ।
ट्रम्प प्रशासनले उत्तर कोरियासँग सम्बन्ध सुधारका लागि गरेको प्रयास उल्लेखनीय छ र पम्पेओले पुस्तकमा त्यसको विस्तृत वर्णन गरेका छन् । ओबामाले सत्ता छोड्ने बेलामा ट्रम्पलाई सबभन्दा ठूलो चुनौती उत्तर कोरियाबाट हुन सक्ने बताएपछि त्यसको इगो लिएका ट्रम्पले उत्तरलाई इंगेज गर्न पम्पेओ सीआईएको निर्देशक हुँदा त्यहाँ पठाएका थिए ।
उत्तर कोरिया पुगेर किमलाई भेट्दा किमले भनेछन्, ‘निर्देशकज्यू, तपाईं आउनुहुन्छ जस्तो लागेको थिएन । तपाईं मलाई मार्न चाहनुहुन्छ भन्ने कुरा मलाई थाहा छ ।’ अनि त्यसमा पम्पेओले जवाफ फर्काएछन्, ‘अध्यक्षज्यू, म तपाईंलाई अझै पनि मार्न चाहन्छु ।’ यसलाई हँसीमजाकका रूपमा लिएर दुवैजना मुस्काएको पम्पेओ लेख्छन् ।
उत्तरलाई आणविक निःशस्त्रीकरण गर्नका लागि ट्रम्प र पम्पेओले फकाएको भए पनि त्यसमा सफलता पाएनन् । सिंगापुर र हनोईमा ट्रम्प र किमबीच भएको वार्ता अनि ट्रम्पका रूपमा अमेरिकी राष्ट्रपतिले पहिलोपटक उत्तर कोरियाको भूमिमा टेक्ने काम गरेको भए पनि दुई देशबीचको वार्ता सफल हुन सकेन ।
यसका लागि चीन दोषी रहेको पम्पेओको ठहर छ । तर आफूहरूले वार्ता गरेपछि किमले ट्रम्प प्रशासनको कार्यकालभरि क्षेप्यास्त्र परीक्षण नगरेको भन्दै पम्पेओले गर्व गरेका छन् । उक्त प्रक्रियामा दक्षिण कोरियाका तत्कालीन राष्ट्रपति मून जे–इनले खेलेको सकारात्मक भूमिकालाई चाहिँ पम्पेओले अवमूल्यन गरेका छन् ।
इजरायललाई अरब मुलुकहरूसँग औपचारिक सम्बन्ध विस्तारको ढोका खोल्ने अब्राहम एकर्ड्स गराउन मध्यस्थता गरेको विषयलाई पनि पम्पेओले सुरुचिपूर्ण ढंगले वर्णन गरेका छन् ।
पम्पेओको पुस्तकमा भेनेजुएलाका मदुरोलाई अपदस्थ गर्ने प्रयासको संक्षिप्त वर्णन छ । त्यस्तै सन् २०१९ मा पाकिस्तानको बालाकोटमा भारतीय वायुसेनाले सर्जिकल स्ट्राइक गरेपछि ती दुई देशबीच झण्डै आणविक हतियार हानाहान हुन लागेको र आफूले दुवैतिर फोन गरेर त्यसो हुनबाट रोकेको वर्णन छ ।
इजरायलसँगको सुमधुर सम्बन्धका बारेमा पनि उनले व्याख्या गरेका छन् र प्यालेस्टाइनीहरूलाई आतंकवादीको संज्ञा दिएका छन् । ट्रम्प प्रशासनले सुषुप्त क्वाडलाई पुनः जगाएको भनी उनले परराष्ट्र मामिलाको अर्को सफलताको गणना गरेका छन् ।
युक्रेनको प्रसंग उठ्दा उनले राष्ट्रपति भोलोदीमीर जेलेन्स्कीका बारेमा सकारात्मक कुरा नै गरेका छन् । ट्रम्पले आफू राष्ट्रपति रहिरहेको भए युक्रेन युद्ध हुँदैनथियो भनेको कुरालाई उनले समर्थन गरेका छन् । ट्रम्प प्रशासनले अमेरिकाको निवारक शक्तिलाई स्थापित गरेकै कारण रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गर्ने साहस गर्ने थिएन भन्ने पम्पेओको तर्क छ ।
अफगानिस्तानमा अमेरिकी सैनिकहरूको संख्या घटाउँदै क्रमशः फिर्ता ल्याउने विषयमा ट्रम्पले लिएको अडानमा आफ्नो समर्थनको चर्चा पम्पेओले गरेका छन् । त्यसमा अन्य अधिकारीले बाधा गर्न खोजेको भए पनि आफूले ट्रम्पको इच्छा कार्यान्वयनमा पहल गरेको उनको भनाइ छ । अफगानिस्तान र इराक जस्ता ठाउँमा आतंकवादविरुद्धको कारवाहीमा अल्झेर बस्नुभन्दा चीन र रुससँगको महाशक्ति प्रतिस्पर्धामा अब्बल हुनु ठीक हुने निष्कर्ष ट्रम्प प्रशासनले निकालेको र तदनुरूप राष्ट्रिय सुरक्षा नीति बनाएको उनी दाबी गर्छन् ।
संस्थापनइतरबाट आएका ट्रम्पकै जस्तो दृष्टिकोण राख्दै पम्पेओले परराष्ट्र मन्त्रालयमा कार्यरत ‘करीयर डिप्लोम्याट’ हरूप्रति अविश्वास प्रकट गरेका छन् । ती कूटनीतिकर्मीहरूले ट्रम्प प्रशासनलाई विफल बनाउन अनेकौं सूचना चुहाउने काम गरेको र उनीहरू सजायको भागीदार हुनुपर्ने पम्पेओको तर्क छ । उनीहरूलाई भन्दा आफूले भित्र्याएका जोखिम मोल्न सक्ने ‘पाइपहिटर’ हरूलाई पम्पेओले विश्वास गरेको कुरा पुस्तकमा वर्णित छ ।
सामान्यतया अमेरिकी अधिकारीहरूले आफ्नो धर्मका बारेमा सार्वजनिक स्थानमा कुरा गर्दैनन् । तर पम्पेओले क्रिस्चियन धर्मप्रतिको आफ्नो अगाध आस्थालाई पुस्तकका धेरै ठाउँमा व्यक्त गरेका छन् । परराष्ट्र मन्त्रालयमा विभिन्न धर्मावलम्बीहरूलाई आस्था प्रकट गर्ने अवसर आफूले दिलाएको अनि संसारका विभिन्न स्थानमा धार्मिक स्वतन्त्रताका लागि पहल गरेको उनी गर्वका साथ वर्णन गर्छन् ।
यो संस्मरण लेखेर पम्पेओले आफूलाई राष्ट्रपति पदको योग्य उम्मेदवारका रूपमा प्रस्तुत गरेको कतिपयले टिप्पणी गरेका छन् । तर ट्रम्प स्वयं पुनः एकपटक राष्ट्रपति निर्वाचन लड्न खोजिरहेको अवस्थामा पम्पेओको सपना पूरा हुन गाह्रो छ ।
ट्रम्प नचिढिऊन् भनी उनले सन् २०२१ जनवरी ६ मा संसद् भवनमा ट्रम्पसमर्थकले गरेको उपद्रोमा ट्रम्पको उक्साहट कारण रहेको कुरा खुलाएका छैनन् । अनि अधिकांश रिपब्लिकनहरूले सन् २०२० को निर्वाचनमा ट्रम्प नै विजयी भएको गलत भाष्यलाई समर्थन गरिरहँदा पम्पेओले पनि पुस्तकमा त्यसलाई परोक्ष रूपमा अंगीकार गरेका छन् ।
ट्रम्पलाई आक्रोशित बनाउने कुनै पनि कुरा पुस्तकमा नगरेकाले पम्पेओ शायद आगामी निर्वाचनमा ट्रम्पको ‘रनिङ मेट’ अर्थात् उपराष्ट्रपति पदका लागि आफूलाई तयार पार्दै त छैनन् ?
सर्वोच्च अदालतको परमादेशले प्रधानमन्त्रीबाट पदमुक्त भएपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली बालुवाटारबाट रित्तो हात फर्केका थिए, २०७८ असार ३० गते । संसद् विघटनको अवगाल छँदै थियो, लामो समय सँगै राजनीति गर...
अन्तिम समयमा आएर कुनै फेरबदल नभएको खण्डमा सम्भवत: आज एनसेलको शेयर खरिद बिक्री सम्बन्धमा छानबिन गर्न सरकारले गठन गरेको समितिले आफ्नो अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउने छ । बहस चरम उत्कर्षमा पुगेका कारण एक निजी कम्पनीको अप्...
फागुन २१ मा नाटकीय ढंगले सत्ता समीकरण बदलिएको दुई महिना पनि नबित्दै नयाँ समीकरणका लागि कसरत भइरहेको संकेत देखिएको छ । नेपाली राजनीति तथा सत्ताका खेलाडीसँग निकट विश्वसनीय स्रोतले भित्रभित्रै अर्को नयाँ स...
एकाधबाहेक अधिकांश मन्त्रीले प्रभावकारी कार्यसम्पादन गर्न नसकेपछि प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ स्वयंले मन्त्रीहरूलाई प्रस्ट चेतावनी दिएका छन् । नेपालीलाई नक्कली भुटानी शरणार्थी बनाएर अमेरिका ला...
नेकपा एमालेसँग मिलेर नयाँ समीकरण बनाउने प्रयास भइरहेका बेला भित्रभित्रै वैकल्पिक गठबन्धनका लागि पनि प्रयास गरेपछि नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा फेरि एकपटक चिप्लिएका छन् । देउवाले एमालेसँ...
सरकारमा सहभागी मन्त्रीको कार्यक्षमतालाई लिएर प्रश्न उठेपछि अहिले सरकारमा रहेका मन्त्रीलाई फिर्ता बोलाएर मन्त्रिमण्डल पुनर्गठन गर्न सत्तारुढ दलहरूभित्र दबाब बढ्न थालेको छ । अपवादबाहेक सरकारमा सहभागी मन्त्रीले जनअपे...
नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन कतिपटक विभाजन भयो ? पुनः एकता, मोर्चा गठन, विघटनलाई हेर्दा यसको जोडघटाउको लामै शृङ्खला बन्छ । र, त्यसमा मूलधारको राजनीतिबाट विभाजित कम्युनिस्ट पार्टी अर्थात् वामपन्थी पार्टीहरूको विसर्...
नेपालको निजामती सेवा (समग्र प्रशासन) कम व्यावसायिक भएको आरोप लाग्दै आएको छ । कर्मचारीहरूमा बुझाइको स्तर सतही देखिन थालेको छ । सकारात्मक सोच पनि खस्किएको छ । प्रस्तुतिमा आत्मविश्वास होइन, हीनभावना देखिन थालेको ...
निरन्तर १८ वर्ष लामो कन्जरभेटिभ पार्टीको सरकारलाई विस्थापित गर्दै लेबर पार्टीका नेता टोनी ब्लेयर सन् १९९७ को मे २ मा बेलायतको प्रधानमन्त्री बन्न सफल भएका थिए । लेबर पार्टीका नेता जोन स्मिथको निधनपश्चात पार्टीको ...