काठमाडौं –बाँसबारीस्थित शहीद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय केन्द्रमा मुटुको भल्भ तथा औषधिमा निकै ठूलो ठगी हुने गरेको पाइएको छ ।

उक्त अस्पतालद्वारा सञ्चालित फार्मेसीमा उपभोक्ता ठगेर अर्बौंको भ्रस्टाचार भइरहेको भनी परेको उजुरीका सम्बन्धमा राष्ट्रिय सतर्कता केन्द्रले गरेको छानबिनका क्रममा यस्तो तथ्य भेटिएको हो ।

खरिद मूल्यमा ३३०० गुणासम्म थपेर औषधि विक्री वितरण गर्ने गरेको पाइएको छानबिन प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

(उदाहरणका लागि १ रुपैयाँमा किनेको औषधि ३३ सय रुपैयाँ वा १ पैसामा किनेको औषधि ३३ रुपैयाँ विक्रीवितरण ।)

सतर्कता केन्द्रले गरेको छानबिनका क्रममा ‘रोसुभास्टाटिन (२० एमजी)’ नामक लेस्टर/म्याग्नस ब्राण्डको औषधि खरिद मूल्यभन्दा ३३ सय गुणसम्म बढी बिक्री मूल्य तय गरी बिक्री वितरण गरेको पाइएको थियो ।जुन उक्त अस्पतालले नै जारी गरेको फार्मेसी व्यवस्थापन सम्बन्धी निर्देशिका, २०५९ को समेत ठाडो उल्लंघन हो ।

निर्देशिकाको दफा ४ उपदफा (१) मा भनिएको छ– 'हरेक औषधि एवं उपचार सामग्रीको विक्री मूल्य निर्धारण गर्दा औषधिको अधिकतम मूल्य (Maximum Retail Price) मा ५% कम गरी मूल्य निर्धारण गरिनेछ । खुद्रा मूल्य (एमआरपी) नतोकिएका सामान एवं औषधिहरूको हकमा खरिद मूल्यमा १६% थप गरी विक्री मूल्य निर्धारण गरिनेछ ।'

स्वास्थ्य मन्त्रालय र अस्पतालको निर्देशिका पनि बाझिने!

स्वास्थ्य मन्त्रालयले जारी गरेको अस्पताल फार्मेसी सञ्चालन निर्देशिका, २०७२ र शहीद गंगालाल हृदय केन्द्रले जारी गरेको फार्मेसी व्यवस्थापन सम्बन्धी निर्देशिका, २०५९ पनि एक आपसमा बाझिएको पाइएको छ ।

हेर्नुहोस्, २ निर्देशिकामा बाझिएको प्रावधान :

शहीद गंगालाल हृदय केन्द्रको फार्मेसी व्यवस्थापन सम्बन्धी निर्देशिका २०५९, दफा ४ उपदफा (१) –

'हरेक औषधि एवं उपचार सामग्रीको विक्री मूल्य निर्धारण गर्दा औषधिको अधिकतम मूल्य (Maximum Retail Price) मा ५% कम गरी मूल्य निर्धारण गरिनेछ । खुद्रा मूल्य (एमआरपी) नतोकिएका सामान एवं औषधिहरूको हकमा खरिद मूल्यमा १६% थप गरी विक्री मूल्य निर्धारण गरिनेछ ।'

स्वास्थ्य मन्त्रालयले जारी गरेको अस्पताल फार्मेसी सञ्चालन निर्देशिका २०७२ दफा ९–

'औषधि र औषधिजन्य पदार्थको विक्री मूल्य निर्धारण गर्दा यसको खरिद मूल्यमा २०% मा नबढाई विक्री मूल्य निर्धारण गरिनेछ । तर, यसरी वि मुल्य निर्धारण गर्दा अधिकतम खुद्रा मूल्य (Maximum Retail Price, MRP) भन्दा बढी हुनु हुँदैन ।'

सतर्कता केन्द्रको प्रतिवेदनमा बाझिएको हकसम्म निर्देशिका संशोधन गर्न र सेवाग्राहीलाई मर्का पर्ने गरी मनोमानी ढंगले निर्धारण गरिएको औषधिको मूल्य समायोजन गर्न निर्देशन दिन सुझाव दिइएको छ ।  

मुटुको भल्भमा पनि दोब्बर मूल्य !

शहीद गंगालाल हृदय केन्द्रमा मुटुको भल्भको मूल्य पनि मनोमानी ढंगले तोकेको पाइएको छ, जुन कुरा सतर्कता केन्द्रको प्रतिवेदनमा नै उल्लेख छ ।

'शहीद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय केन्द्रमा २ लाख ९३ हजार पर्ने Perimount (Edwards) नामक Biological भल्भलाई छानविन टोलीले टिचिङ अस्पतालको मनमोहन कार्डियोलोजीको फार्मेसीमा कति मूल्य पर्छ भनी बुझ्दा सोही कम्पनी कै Biological भल्भ नभएको र सोही प्रकारकै Medical भल्भको करीब १ लाख १० हजार पर्ने भनी मौखिक रूपमा जानकारी पाइयो,' प्रतिवेदनमा भनिएको छ ।

कम गुणस्तरको सामानलाई बढी मूल्य तिर्नुपर्ने बाध्यता अन्त्य गर्न सतर्कता केन्द्रले सरकारलाई सुझाव दिएको छ ।

'बिरामीहरूको स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पर्न सक्ने औषधीजन्य उपकरणहरूको गुणस्तर तथा मूल्यको अनुगमन तथा नियमन गर्ने संस्थागत व्यवस्था प्रभावकारी नदेखिँदा सप्लायर्स तथा फार्मेसीहरूले आपसी मिलोमतो (Collusion) मा मनोमानी तरिकाले कम गुणस्तरीय उपकरणहरूलाई बढी मूल्य राखी सप्लाई गर्न सक्ने, जसबाट बिरामीहरूले यस्ता कम गुणस्तरीय उपकरणहरूलाई बढी मूल्य तिरेर किन्नुपर्ने बाध्यता रहने हुँदा विद्यमान संस्थागत व्यवस्थामा आवश्यक सुधार गरी प्रभावकारी तुल्याउन नेपाल सरकारलाई सुझाव दिन उपयुक्त हुने देखिन आयो ।'