आफैँ हराएको सूचना !

मानव स्वभाव प्रायः म र मेरो भन्ने हुन्छ । जस्तोसुकै आदर्शको कुरा गरे पनि, जतिसुकै महान देखिन खोजे पनि यी म र मेरोमा अलिकति धक्का लाग्नेबित्तिकै, ढेस पुग्नेबित्तिकै त्यस्ता आदर्श र महानता कुन सड्को ‘फू’ मन्तर हुन पुग्छ पत्तै हुँदैन । तथापि यथार्थ चाहिँ के हो भने त्यो म र मेरो भन्ने चीज छँदै थिएन, छैन र हुँदैन पनि । न हिजो थियो न भोलि नै रहन्छ । वर्तमानकै कुरा गर्ने हो भने पनि लागेको मात्र हो यथार्थ होइन । यसको अर्थ यो केही पनि होइन भन्ने चाहिँ होइन । हो, जरुर यहाँ केही छ, केही भएको छ ।  

दार्शनिकहरू भन्ने गर्छन् सत्य तीन किसिमका हुन्छन्– प्रातिभाषिक सत्य, व्यावहारिक सत्य र पारमार्थिक सत्य । यिनै सत्यमध्ये यहाँ कुनै एकले काम गरेको छ । त्यसैले  यसलाई पूरै झुट भन्न मिल्दैन र सत्य भन्न पनि मिल्दैन । हो, मिथ्या भने भन्न सकिन्छ । मिथ्या, नितान्त मिथ्या, त्यस्तो मिथ्या गाडी चल्दा जमिन चलेजस्तो, तलाउँको पानी चल्दा आकाशको चन्द्रमा चलेजस्तो । यहाँ हिँडेको गाडी हो, जमिन होइन । चलेको तलाउको पानी हो चन्दमा होइन । तैपनि हामीलाई त्यस्तै लागिरहेको हुन्छ ।  

कसलाई म भन्ने ? केलाई मेरो भन्ने ? । टाउकोलाई म भनौँ भने मेरो हो, म होइन । हातलाई मेरो भनौँ भने त्यो पनि मेरो हो, म होइन । गोडालाई म भनौँ भने त्यो पनि मेरो हो, म होइन । आँखा मेरो हो, कान मेरो हो । नाक मेरो हो, मुख मेरो हो । पेट मेरो हो, छाती मेरो हो । मस्तिष्क मेरो हो, मुटु र कलेजो मेरो हो । एवंरीतले हेर्दै जाने हो भने, केलाउँदै जाने हो भने शरीरका सबै अङ्गको अवस्था त्यस्तै हो । सबै मेरा हुन्, म होइनन् ।

अब आउनुस् एकै छिन हेरौँ मेरोलाई पनि । यसको अवस्था त झन् बढी नाजुक छ । कोख पनि अर्कैको हो, काख पनि अर्कैको हो । रज पनि अर्कैको, वीर्य पनि अर्कैको । भोक पनि अर्कैको, निद्रा पनि अर्कैको । आउने स्थान पनि अर्कैैको, जाने स्थान पनि अर्कैैको । आएको स्थान पनि अर्कैको । गएको स्थान पनि अर्कैको । शरीर पनि अर्कैको, ‘क्यारियर’ पनि अर्कैको । चिता पनि अर्कैको, चिन्ता पनि अर्कैको । खेत पनि अर्कैको, वारी पनि अर्कैको । घर पनि अर्कैको, श्रीसम्पत्ति पनि अर्कैको । किनकि यी सब अर्काले दिएपछि नै पाइने हुन् । 

यसरी हेर्दै जाने हो भने सबै अर्कैको । जमिन पनि अर्कैको, आकाश पनि अर्कैको । पद पनि अर्कैको, प्रतिष्ठा पनि अर्कैको । गाडी पनि अर्कैको सारी पनि अर्कैको । हावा पनि अर्कैको, पानी पनि अर्कैको । आगो पनि अर्कैको माटो पनि अर्कैको । घाम पनि अर्कैको, जुन पनि अर्कैको । पैसा पनि अर्कैको, पेशा पनि अर्कैको । खाने पनि अर्कैको, पिउने पनि अर्कैको । लगाउने पनि अर्कैको, पकाउने पनि अर्कैको । कलम पनि अर्कैको, कम्प्युटर पनि अर्कैैको । कागत पनि अर्कैको, कापी पनि अर्कैको । ज्ञान पनि अर्कैको, विज्ञान पनि अर्कैको । खोला पनि अर्कैको, नदी पनि अर्कैको । समुद्र पनि अर्कैको, जहाज पनि अर्कैको । यहाँसम्म कि श्रीमान् र श्रीमतीसमेत अर्कैको । 

सबै अर्कैको, सबका सब अर्कैको । सम्झौतामा आइएको थियो, सम्झौतामा लिइएको हो । म्याद सकियो सबै सकियो । जसको हो उसैले लियो, जहाँबाट आएको थियो उतै गयो । खोलो तर्नु थियो लौरो खोजियो, तरिसकियो लौरोको काम पनि सकियो । जहाँ थियो त्यहीँ गयो । जहाँबाट टिपिएको थियो त्यतै रह्यो । यसै पनि खोलो तरेपछि लौरोको काम हुँदैन । सँगै लिएर हिँड्न थाले अरूले कुरा काट्ने ठाउँ पाउँछन् । यस्तो अवस्थामा कसलाई म भन्ने केलाई मेरो भन्ने ? 

तैपनि थाहा छैन किन हामी म र मेरोको पछि लागिरहेका छौँ । किन यसैका लागि मरिहत्ते गरिरहेका छौँ । थाहा छैन किन घुमिरहेका छौँ, थाहा छैन कसले घुमाइरहेको छ । जबसम्म त्यसको खोजिनीतितिर लाग्दैनौँ तबसम्म हुने यस्तै हो । घुमाउनेले घुमाइरहन्छ घुम्ने घुमिरहन्छ । बालुवामा पानी हालेजस्तो बालुवा पेलेजस्तो वा बालुवा चुटेजस्तो हात लागि केही हुने छैन । अस्तु आजलाई यति नै ।