काठमाडौं — भारतको उत्तर प्रदेशका रहेको प्रयागराजमा महाकुम्भ मेला शुरू भएको छ । गंगा, जमुना र सरस्वती तीनै नदीको संगमस्थल रहेको प्रयागराजमा नागा साधु र अन्य अखाडाका साधुसन्तले शाही स्नान गरेपछि श्रद्धालुहरूले डुबुल्की लगाए । 

मंगलवार सूर्य मकर राशिमा प्रवेश गरेपछि तीर्थराज प्रयागमा कुम्भमेला शुरू भएको छ । संसारको सबभन्दा ठूलो धार्मिक आयोजनका रूपमा रहेको कुम्भमेलामा टाढाटाढाबाट श्रद्धालुहरू आएका छन् । 

मंगलवार बिहन ५ बजेबाट शुरू भएको स्नान दिनभरि हुनेछ । 

कडा सुरक्षा व्यवस्थाबीच अलग अलग घाटहरूमा स्नान र पूजा पाठको सिलसिला जारी छ । तापक्रम १० डिग्री सेल्सियसभन्दा कम भए पनि मानिसहरू ठूलो संख्यामा डुबुल्की लगाइरहेका छन् । 

कुम्भको आयोजन कहिलेदेखि शुरू भयो भन्ने विषयमा कसैले पनि सुनिश्चित रूपमा केही भन्न सक्दैन । यसको विशेष प्राचीन शास्त्रीय सन्दर्भ पाइँदैन । एक पौराणिक सन्दर्भमा ग्रहहरूको विशेष स्थिति हुँदा मात्र कुम्भ आयोजना हुने संकेत पाइन्छ । स्कन्द पुराणमा उल्लेख छ ः 

चन्द्रः प्रश्रवणाद्रक्षां, सूर्यो विस्फोटनाद्दधौ।
दैत्येभ्यश्च गुरु रक्षां, सौरिंर्देवेन्द्रजाद् भयात्।। 

सूर्येन्दुगुरूसंयोगस्य, यद्राशौ यत्र वत्सरे।
सुधाकुम्भप्लवे भूमौ, कुम्भो भवति नान्यथा।। 

अर्थात्, अमृत भरिएको कुम्भ अर्थात् घैंटोका लागि देवता र दैत्यबीच संघर्ष हुँदा चन्द्रमाले कुम्भबाट अमृत छचल्किन दिएनन् र कुम्भ फुट्नबाट पनि बचाए । देवगुरु बृहस्पतिले दैत्यबाट यसको रक्षा गरे अनि शनिले इन्द्रपुत्र जयन्तको हातबाट यसलाई खस्न दिएनन् । त्यसैले देवता र दैत्यको लडाईंमा जुन जुन ठाउँमा र जुन जुन दिन अमृतको कुम्भ छचल्कियो, तिनै तिनै स्थानमा तिनै तिनै तिथिमा कुम्भपर्व आयोजना गरिन्छ । 

कुम्भको आयोजन राजा हर्षवर्द्धनको राज्यकाल (६६४ ईसापूर्व) मा प्रारम्भ भएको मानिन्छ । प्रसिद्ध चिनियाँ यात्री ह्वेङसाङले भारत यात्रामा कुम्भ मेला आयोजनको चर्चा गरेका छन् । 

साथै उनले राजा हर्षवर्द्धनको दानवीरताको चर्चा पनि गरेका छन् । ह्वेङसाङका अनुसार, राजा हर्षवरद्धन हरेक पाँच वर्षमा नदीहरूको संगममा एक ठूलो आयोजना गर्थे जसमा उनले राज्यकोष गरीब र धार्मिक मानिसलाई दान दिनमा खर्च गर्थे ।

एजेन्सी