पुस ११, २०८०
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
२०१३ को जुन १९ तारिखमा नेपाली समुदायको तर्फबाट अस्ट्रेलियाकी प्रधानमन्त्री जुलिया गिलार्डलाई उनकै कार्यकक्षमा भेटेर बाहिर निस्कँदा उनकै मन्त्रीमण्डलका प्रभावशाली मन्त्री क्रिस बावन भने गिलार्डकै कार्यकक्षबाहिर नेपाली समुदायलाई पर्खेर बसिरहेका थिए । गिलार्डका लागि सरकारप्रमुखबाट बाहि–याउने खेल उनकै लेबर पार्टीभित्रै चलिरहेको थियो र अब उनको कार्यकाललाई करीब एक हप्तामा अन्त्य गराउने खेल चलिरहेको थियो ।
गिलार्डको कार्यकक्षमा मन्त्री डेभिड ब्राडबरी र सांसद मिशेल रोल्यान्ड साथैमा थिए । तर प्रभावशाली मन्त्री बावन भने बाहिर बसिरहे । उनी गिलार्डलाई हटाएर केभिन रूडलाई ल्याउने खेमामा भएका कारण बाहिरै बसेका थिए । लेबरका सक्रिय कार्यकर्ताले एक हप्तापछि गिलार्डको ठाउँ केभिनले लिने र यसले सेप्टेम्बरमा हुने संसदीय चुनावमा लेबर पार्टीलाई स्पष्ट बहुमत दिलाउने जिकिर गरेपछि मैले तीनपटक दोहो–याएर सोधें, तपाईं साँच्चै नै त्यो सरकारले लेबरलाई स्पष्ट बहुमत दिलाउने कुरामा निश्चिन्त हुनुहुन्छ ?
उनको लगातार सकारात्मक जवाफपछि म उनको राजनीतिक दरिद्रताप्रति मनमनै मुस्कुराएँ । मुखैमा आइसकेको चुनावको बेला पार्टीभित्र हुने त्यत्ति ठूलो विग्रहले पार्टीलाई बलियो बनाउने सोचले मूर्त रूप लिन सकेन र २७ जुनमा प्रधानमन्त्री भएका केभिन तीन महिना पनि नपुग्दै १८ सेप्टेम्बरमा आँसु खसाल्दै प्रधानमन्त्रीबाट पनि हटे र राजनीतिबाट पनि संन्यास लिए ।
अब नेपालको प्रसंग झिकौं । अनेकौं अन्योल, जटिलता र व्यवधानका बाबजुद वर्तमान सरकारले छिटफुट घटनाबाहेक ७३ प्रतिशत मत खस्ने गरी स्थानीय निकायको पहिलो चरणको चुनाव सम्पन्न गराएको छ । नेपाली जनतालाई २० वर्षपछि स्थानीय तहको निर्वाचनको लागि मताधिकार प्रयोग गर्ने अवसर सरकारले दिलायो ।
दुई दशकपछि स्थानीय तहको वैशाख ३१ आइतवार भएको निर्वाचनमा थला परेका बिरामीदेखि क्रियापुत्रीसम्मले मतदान गरेका छन् । नुवाकोटमा एक सय १५ वर्षीया र गोरखास्थित शहीद लखन गाउँपालिकामा १०४ वर्षीया वृद्धाले समेत आफ्नो मताधिकार प्रयोग गरे । यसले नेपालको इतिहासमा ठूलो महत्त्व राख्दछ र पहिलोचोटि नेपालको संविधानले नेपालको सार्वभौम अधिकार नेपाली जनतामा निहित गरेको यो दिन एक ऐतिहासिक दिनको रूपमा स्थापित हुनेछ ।
वर्तमान सरकारले चुनाव नगराउने खेल खेलिरहेको आरोप लागेको बेला देशमा चुनाव जसरी पनि गराउनुपर्छ भन्ने कुरामा सबैभन्दा बढी चिन्ता वर्तमान प्रधानमन्त्री पुष्षकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ लाई थियो र उनका लागि आफ्नो पार्टी कुन स्थानमा आउँछ भन्ने कुरा गौण र चुनाव कसरी सम्पन्न गर्ने भन्ने कुरा प्रधान थियो ।
संघीयता, गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, समावेशिता र समानुपातिक व्यवस्था प्रचण्डको पार्टीको मुद्दा हो र त्यो मुद्दा चुनाव नभइकन संस्थागत नहुने भएकाले चुनाव परिणामले उनको पार्टीलाई दिने साइजभन्दा चुनाव कसरी सम्पन्न गर्ने भन्ने प्रश्न उनका लागि प्रधान कुरा हो । सम्पन्न चुनावले नेपालको प्रगतिको रथको पांग्रा केही अघि बढेको पनि संकेत गर्छ ।
पहिलो चरणको स्थानीय निर्वाचन परिणाम कस्तो आउने भन्ने आधार एक किसिमले तयार भइसकेको थियो । एमालेभित्र पूर्वप्रधानमन्त्रीद्वय माधव कुमार नेपाल र झलनाथ खनाल एक किसिमले निरीह जस्तै देखिए । तर चुनाव परिणाम पार्टीको पक्षमा पार्नका लागि एक किसिमले यो आवश्यक थियो र भयो पनि ।
नेपाली कांग्रेसभित्र पहिलो त गिरिजा प्रसाद कोइरालाको राजनीतिक उचाइँसँग तुलना गर्न नमिल्ने शेरबहादुर देउवा पार्टी अध्यक्ष हुनु, दोस्रो प्रहरी महानिरीक्षक नियुक्ति र महाअभियोग प्रकारणपश्चात् नेपाली कांग्रेसभित्र भने आसन्न चुनावलाई बिर्सेर महाधिवेशन नै आएजस्तो गरी नेता र कार्यकर्ताले हरकत देखाउनु चुनाव परिणामलाई प्रभाव पार्ने प्रमुख कारणका रूपमा देखिए ।
शिक्षित र अशिक्षित कार्यकर्ताहरूले चर्काचर्का कुरा गरेर बेमौसमको बाजा बजाउँदै व्यक्तिगत प्रजातान्त्रिक अधिकारको उपभोग त गरे, तर समग्र पार्टीका लागि भने फाइदा पु–याए वा घाटा भन्ने कुराको लेखाजोखा गर्न सकेनन् । यता पार्टीका हस्तीद्वय मोहन वैद्य र डा बाबुराम भट्टराईविना अनेकौं जटिलता र व्यवधानका बाबजुद चुनाव जसरी पनि गराउनैपर्ने बाध्यताका साथ चुनावमा जानुपर्ने विवशताको शिकार थियो माओवादी केन्द्र ।
यसैबीच देखापरेको महाअभियोग प्रकारणको फाइदा एक ढिक्काको रूपमा देखिएको एमालेले बढी लियो । यी कारणहरूले गर्दा नेपाली कांग्रेसको चुनाव परिणाम खस्कने, एमालेको मजबूत हुने वातावरण तयार हुन गयो भने माओवादीले यथास्थानमा रहनसक्ने सम्भावना प्रबल देखियो ।
जे होस्, छिटफुट घटनाहरूलाई अतिरञ्जित नगराइने हो भने निर्वाचन शान्तिपूर्ण रूपमा सम्पन्न भयो । सुशील कोइरालाको कार्यकालमा तत्कालीन राष्ट्रपति रामवरण यादवले संविधान जारी गर्दा राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीका अध्यक्ष कमल थापाले हात मिलाउँदै दुईजनालाई मात्रै बधाई दिए संसद् भवनमा । ती थिए पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ र डा बाबुराम भट्टराई ।
लेखक श्रेष्ठ
उठान गरिएका राष्ट्रिय मुद्दाहरूलाई संस्थागत गर्ने जिम्मेवारी सार्थक बनाइएको यस क्षणमा बधाई पाउने स्थानमा अब बाँकी छन् केवल ‘प्रचण्ड’ । उनले चिची पनि पापा पनि भन्नतिर लागेनन् र त्यता लागेका भए यो सम्भव पनि थिएन । राष्ट्रिय मुद्दाहरू जस्तो विषयलाई पनि केटाकेटीहरूले गुच्चा खेलेजस्तो गरी खेल्नसक्ने खतरनाक पेशेवार खेलाडीहरूबाट जोगिँदै देशलाई यहाँसम्म ल्याउन सफलता प्राप्त गरेकोमा उनमा अन्तर्निहित विभिन्न कमजोरीका बाबजुद उनलाई ‘सफल नेता’ भन्नु अतिशयोक्ति नहोला कि त ?
लेखक सिभिल इन्जिनियर हुनुहुन्छ र हाल भिक्टोरिया, अस्ट्रेलियामा बसोवास गर्नुहुन्छ ।
नेपालको सार्वजनिक प्रशासन, विशेषतः निजामती सेवामा व्यावसायिक सदाचारिता विकास भएन भन्ने प्रश्न समय समयमा उठ्दै आएको छ । कर्मचारीमा स्वाभाविक रूपमा हुनुपर्ने कार्यसम्पादनलाई व्यवस्थित बनाउने सीप, संस्कार र अनुभवजन्य...
डिसेम्बर पहिलो साता एनसेलको माउ कम्पनी आजियाटाले आफ्नो रेनोल्ड होल्डिङ्स यूकेको शतप्रतिशत स्वामित्व गैरआवासीय नेपाली सतिशलाल आचार्यको कम्पनी स्पेक्ट्रलाइट यूकेलाई बेच्न गरेको सम्झौताबारे समाचार बाहिरिएको झन्डै ३ हप्...
कमेडी क्लब चलाउने मुन्द्रे उपनाम गरेका एकजना मान्छे छन्। एकै श्वासमा चारवटा प्रश्न सोध्न सक्ने क्षमता भएका जानेमाने पत्रकार ऋषि धमलाको कार्यक्रममा पुगेर तिनले भन्न भ्याए, 'यो टिकटकका कारण मान्छेहरू अल्छी भए, कुन...
केही वर्षअघि विद्वान प्राध्यापक डा. अभि सुवेदीले कान्तिपुरमा लेख्नुभएको एउटा प्रसंगबाट आजको चर्चा शुरू गर्नु उपयुक्त हुनेछ । त्यस प्रसंगमा नेपाली कांग्रेसका वर्तमान सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्व प्रधानमन्त्रीको हैस...
राजधानी काठमाडौंबाट कयौं सय माइल टाढा रहेका जाजरकोट र रुकुम पश्चिम यतिबेला भूकम्पले इतिहासकै सर्वाधिक पीडामा छन् । गोधूलि साँझसँगै ओठ काँप्ने जाडो शुरू हुन थाल्छ । आमाको मजेत्रोमा लपेटिएका बच्चाहरू चि...
धरान उपमहानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङले राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीको फोटो नगरपालिकाबाट हटाएको विषय अहिले निकै चर्चामा छ । २०५४ मा त्यही प्रकृतिको क्रियाकलाप गरेका थिए, लीला थापा मगरले । जिल्ला विकास समिति...
सृष्टिमा हरेक चीजको एउटा अति हुन्छ, जसलाई हामी सीमा भन्ने गर्छौँ, जलाई उसले आउँदा सँगै लिएर आएको हुन्छ र जेजति गर्छ यसैभित्रै रहेर गर्छ । अति पार गर्नासाथ उसको अस्तित्व पनि समाप्त हुन पुग्छ । अति पार गरेपछि नदी...
नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन कतिपटक विभाजन भयो ? पुनः एकता, मोर्चा गठन, विघटनलाई हेर्दा यसको जोडघटाउको लामै शृङ्खला बन्छ । र, त्यसमा मूलधारको राजनीतिबाट विभाजित कम्युनिस्ट पार्टी अर्थात् वामपन्थी पार्टीहरूको विसर्...
नेपालको निजामती सेवा (समग्र प्रशासन) कम व्यावसायिक भएको आरोप लाग्दै आएको छ । कर्मचारीहरूमा बुझाइको स्तर सतही देखिन थालेको छ । सकारात्मक सोच पनि खस्किएको छ । प्रस्तुतिमा आत्मविश्वास होइन, हीनभावना देखिन थालेको ...