ललितपुरको नख्खु खोला–भैँसेपाटी–बुङमती सडक खण्ड विगत लामो समयदेखि अस्तव्यस्त छ ।

यस खण्डकोअस्तव्यस्तताले सडकको स्वरूप मात्र बिग्रिएको छैन, स्थानीय जनता र यात्रुहरूलाई निकै सास्ती परेको छ ।

यो विशेषगरी ‘भीआईपी’हरूको बस्ती रहेको क्षेत्र हो । तर यही क्षेत्रको सडकको अवस्था निकै पट्यारलाग्दो छ । 

घाममा धूलैधूलो, पानीमा हिलैहिलो मात्र हैन सडकको दायाँबायाँ र बीचमा समेत खाल्डाखुल्डीले यात्रा निकै कष्टकर बन्दै आएको छ । 

यस सडक खण्डको जिम्मा काठमाडौं उपत्यका सडक विस्तार आयोजनाले पाएको छ । 

उसले सडक खण्डलाई २ भागमा छुट्याएको छ । 

नख्खु पुलदेखि सोह्रखुट्टेसम्म एउटा भाग र सोह्रखुट्टेदेखि चुनिखेलसम्म अर्को भागका रूपमा विभाजन गरिएको छ ।

दुई भागमा बाँडिएको यो ५.०७० किलोमिटरको यो सडकखण्ड विस्तारका लागि २ वटा ठेक्का लागेको वर्षौं भइसक्यो । 

नख्खु पुलदेखि सोह्रखुट्टेसम्मको सडक खण्डको ठेक्का आशिष–बिरुवा–सीएम जेभी कम्पनीले पाएको थियो ।

यस्तै सोह्रखुट्टेदेखि चुनिखेलसम्मको ठेक्का पप्पु–महालक्ष्मी–वर्ल्डवाइड जेभीले पाएको थियो । 

पहिलो खण्ड २०७३ असार ३० गते कम्पनीसँग सडक विस्तार आयोजनाले ठेक्का सम्झौता गरेको थियो । 

साढे ३ किलोमिटर सडक विस्तार तथा मर्मतका लागि ठेक्का पाएको सो कम्पनीले समयमै काम गर्न नसक्दा सडक अहिले अलपत्र छ । 

काठमाडौं उपत्यका सडक विस्तार आयोजनाका इञ्जिनीयर वसन्तकुमार गाईंका अनुसार अहिलेसम्म सो सडक खण्डको २ किलोमिटर सडक कालोपत्रे भएको छ ।

बाँकी साढे एक किलोमिटर सडकखण्डमा भने विभिन्न समस्या आएपछि काम गर्न नपाएको इञ्जिनीयर गाईं बताउँछन् । 

उनका अनुसार अहिले नख्खु पुलदेखि आवास गेटसम्म र डिशहोमदेखि सोह्रखुट्टेसम्मको सडक विस्तार गर्न बाँकी छ ।

ठेकेदार कम्पनीले ठेक्का पाएको मितिले अहिलेसम्म सामान्य हिसाब गर्ने हो भने पनि ५ वर्ष नाघिसकेको छ । 

५ वर्ष ४ महिना पूरा हुनै लाग्दा सो सडक खण्डको काम ६० प्रतिशत मात्रै सम्पन्न भएको छ । 

समयमै काम नसकिँदा आयोजनाको म्याद ३ पटक थप भइसकेको छ । 

इञ्जिनीयर गाईंका अनुसार ठेकेदार कम्पनीले २०७३ असार ३० गते ठेक्का सम्झौता पाएको थियो ।

समयमा काम नसकिएको भन्दै कम्पनीको आग्रहमा त्यसपछि २०७६ जेठ ८ गते म्याद थप गरियो ।

पहिलो पटकको म्याद पनि सकिएपछि दोस्रोपटक २०७७ जेठ  २२ गते पनि सडकखण्ड विस्तारको समयावधि थप गरियो, तर काम भएन ।

अहिले सडक विस्तार आयोजनाले तेस्रो पटकको म्याद थप गर्ने प्रक्रिया शुरू गरिसकेको छ, जसअनुसार अबको समयावधि भने २०७८ चैत ३० गतेसम्म रहने आयोजनाका इञ्जिनीयर गाईं बताउँछन् ।

सो सडकखण्ड विस्तारका लागि २८ करोड ६२ लाख ५० हजार रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरिएको छ, जसमध्ये हालसम्म १७ करोड २२ लाख रुपैयाँ खर्च भइसकेको छ । 

दोस्रो खण्ड (सोह्रखुट्टेदेखि चुनिखेलसम्मा)मा सडक विस्तारका लागि पप्पु–महालक्ष्मी–वल्र्डवाइड जेभीले २०७४ साउन ११ गते ठेक्का पाएको थियो ।

सो सडकखण्ड विस्तार गर्न पनि पटक–पटक ठेक्का सम्झौता थप गरिएको छ । जसअनुसार २०७६ साउन १० मा पहिलोपटक म्याद थप गरिएको छ भने दोस्रोपटक २०७८ असार ३१ गतेसम्मका लागि म्याद थप गरिएकोमा काम नसकिँदा फेरि थप भएको छ । 

पछिल्लोपटक सो खण्ड विस्तारका लागि आगामी चैत ३० गतेसम्मका लागि समय थप गरिएको आयोजनाका इञ्जिनीयर सुनिता दाहालले लोकान्तरलाई जानकारी दिइन् । 

कोरोना भाइरसको महामारीका कारण पछिल्लोपटक समयावधि थप गरिएको उनले सुनाइन् । 

सो सडक खण्ड विस्तारका लागि २६ करोड ९ लाख ४३ हजार रुपैयाँ लागत अनुमान गरिएको छ । 

किन भयो ढिलाई ?

काठमाडौं उपत्यका सडक विस्तार आयोजनाका इञ्जिनियर वसन्तकुमार गाईंले काम ढिला हुनुमा अन्तरनिकाय बीचको समन्वय अभाव प्रमुख कारण रहेको बताए ।

कतिपय ठाउँमा स्थानीय र सम्बन्धित निकायले सहयोग नगर्दा समेत काममा असर पुगेको उनको दाबी छ ।

उनका अनुसार नेपालका लागि म्यानमारको राजदूतावास भवनको थोरै भाग सो सडकखण्डमा पर्छ । 

सडक विस्तारका क्रममा २० मिटर चौँडाईं बनाउनुपर्ने हुन्छ । 

‘तर यो चौँडाईं बनाउनका लागि सो भवनको थोरै भाग सडकमा पर्ने देखियो, यसलाई क्षतिपूर्ति दिएर भत्काउनका लागि पटक–पटक भनिएपनि भत्काइएको छैन,’ विभागका इञ्जिनियर गाईंले लोकान्तरसँग भने ।

सर्वोच्च अदालतले नै घर र जग्गाको क्षतिपूर्ति नदिई भत्काउन मिल्दैन भनेर आदेश दिएको छ ।  

क्षतिपूर्ति दिने निकाय काठमाडौं उपत्यका विकास प्राधिकरण जिल्ला आयुक्तको कार्यालय ललितपुरलाई पटक–पटक आग्रह गरिएको समेत विभागले जनाएको छ । 

आयोजनाले प्राधिकरणलाई पटक–पटक समन्वय गरिदिन भनेपनि समस्या समाधान हुन नसकेको उनले सुनाए । 

यस्तै सोही सडकखण्डको फूलबारी मार्गनजिक बाँयातर्फको ३ वटा घर टहरा नहटाएका कारण पनि काममा ढिलाइ भएको इञ्जिनीयर गाईं बताउँछन् ।

अहिले ३ वटा घर टहरामध्ये २ वटा भत्काइएको र बाँकी एक टहरा भत्काउने प्रक्रियामा रहेको काठमाडौं उपत्यका विकास प्राधिकरण, ललितपुरका सूचना अधिकारी पूर्ण महर्जनले लोकान्तरसँग बताए । 

उनले भने, ‘ती टहरालाई क्षतिपूर्ति दिइसकेको छ, काम गर्न बाधा छैन ।’

तर म्यानमार राजदूतावासको भवनले छोएको भाग भत्काउन भने नसकिएको उनले बताए । 

‘हामीले २, ३ पटक गएर चिह्न लगाएर घरधनीलाई त्यो सार्न भनेका छौँ, तर उनीहरूले मानेका छैनन् । हुन्छ भन्छन्, तर काम गर्न भने दिएका छैनन्,’ उनले भने ।

यस्तै सडकमा पानीको पाइप फुट्ने समस्या देखिएकाले त्यसलाई हटाउनका लागि काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेडलाई आग्रह गरिएको उनले बताए ।  

विद्युत् प्राधिकरण र खानेपानीको पाइप नहट्दा पनि काममा ढिलाई भएको उनले सुनाए । 

तर अहिले भने यी समस्याहरू समाधान भइसकेको इञ्जिनीयर गाईं बताउँछन् ।

यस्तै दोस्रो खण्डमा पनि घरटहराको मुआब्जा विवादका कारण काम गर्न नसकिएको इञ्जिनीयर दाहालले बताइन् । 

अहिले पनि सो खण्डमा १० देखि १२ वटासम्म घरमा मुआब्जा विवाद रहेको उनको भनाइ छ । 

ठेकेदारको मुद्दा !

काम गर्न साइट उपलब्ध नगराएको र काम गर्न नपाएको भन्दै ठेकेदारले आयोजनाविरुद्ध सर्वोच्च अदालतमा मुद्दासमेत हालेको छ । 

काममा ढिलाइ भएपछि आफूले आयोजनाविरुद्ध मुद्दा हालेको ठेकेदार कम्पनी आशिष–बिरुवा–सीएम जेभीका सञ्चालक बालकृष्ण थापाले लोकान्तरलाई बताए ।

‘सम्झौताअनुसार ५० प्रतिशत ३ महिनाभित्र र बाँकी ५० प्रतिशत ६ महिनाभित्र साइट क्लियरेन्स गर्ने हाम्रो सम्झौतामा उल्लेख छ,’ उनले भने, ‘तर ५ वर्षमा २० मिटर चौँडाई कहीँ पुगेन, त्यसैले हामीले काम नै काम गर्न पाएनौँ र मुद्दा हालेँ ।’

कम्पनीले काम गर्नका लागि साइट उपलब्ध नभएको, जग्गा उपलब्ध नगराएको कारण काम गर्न नपाएको कारण क्षतिपूर्ति माग गर्दै मुद्दा हालेको उनले सुनाए ।

‘आयोजनाले मलाई तैँले काम गरिनस् भने ठेक्का तोडिदिन्छु भनेर पटक–पटक भन्यो, त्यसपछि मैले मुद्दा हालेँ,’ उनले सुनाए । 

कहिलेसम्ममा सकिन्छ काम ? 

आयोजनाले ३ किलोमिटर सडकमध्ये आवासगेटदेखि डिशहोमको कार्यालय रहेको ठाउँसम्म करीब १७ सय किलोमिटर सडक केही वर्ष पहिले नै कालोपत्रे गरेको छ ।

‘हामीले काम गर्न साइट उपलब्ध भएको ठाउँमा त २ वर्ष पहिले नै काम गर्‍यौँ, बाँकी काम गर्न साइट नभएरै हो,’ आयोजनाका इञ्जिनीयर गाईंले दाबी गरे । 

बाँकी ठाउँमा आगामी चैत मसान्तभित्रमा काम सक्ने उनको दाबी छ ।

उनले भने, ‘धेरै समस्या समाधान भइसकेको छ, आगामी चैत मसान्तसम्म एनी हाउ हामी काम चाहिँ सक्काउँछौँ ।’

उनका अनुसार समन्वय अभाव नै रहेमा उपलब्ध ठाउँमा नै कालोपत्रे गरिने छ । चैत मसान्तबाट भने त्यहाँ यात्रा गर्ने यात्रुहरूले सास्ती भोग्न नपर्ने उनले दाबी गरे । 

‘पछिल्लो चरणमा आयोजनाले विभागबाट स्विकृति लिएका छौँ । एकपटक प्रयास गर्छौं, भत्काउन पाइएन भने जहाँ जति बाटो छ, त्यसैलाई कालोपत्रे गर्छौं,’ उनले भने, ‘त्यसपछि त्यहाँका स्थानीय र यात्रुहरूले सास्ती भोग्नुपर्दैन भन्ने विश्वास छ ।’ 

अहिले चुनिखेलसम्मको सडक खण्डमा ग्राबेल गर्ने काम भइरहेको उनले सुनाइन् । 

चैत मसान्तभित्रमा काम सकिने उनले दाबी गरिन् ।

‘शुरूमा विवाद भएर काम रोकियो । पछि महामारीका कारण ढिलाई भयो । अब उपलब्ध चौडाईंमा काम गरेरै भएपनि चैतसम्ममा काम सक्छौँ ।’